Энэхүү архитектурын зохиомж зургаараа дэлхийн архитектурын хөгжлийг харьцуулсан байдлаар нэгэн дэлгэцнээс эрт үеэс эхлэн өнөөгийн өндөр технологид суурилсан архитектурын хөгжлийн түүхийн явцыг нэгтгэн харж болохоор багтаахыг зорьсон юм.

       Аливаа урлагийн түүхийг судлах, дүгнэлт хийхдээ өмнөх үеийн үүсэл хөгжил, үе шатуудыг нарийн  мэдэхгүйгээр  цааш ажиллах боломжгүй юм. Тэдгээр үе шат болгон нь тухайн судалгааны ажлын бодит үндэслэл болдог. Иймээс архитектурын хөгжлийн тухай ойлголт өгөхийн тулд эртний архитектурын үүсэл хөгжил, түүхийг бодит зураг баримтаар үзүүлж байна.

      Архитектур гэдэг ойлголт эрт дээр үеэс үүсэлтэй бөгөөд анх хүн төрөлхтөн байгаль цаг уурын нөхцөлүүдээс болж хоргодох газар, оромж байр барихаас эхлэн анхны барилга байшин баригдаж эхлэсэн тэр үеэс хөгжлийн тухай авч үзэх зайлшгүй шаардлага гардаг. Хүн төрөлхтний соёлын хөгжлийн хурдацын дагуу, техникийн шинжлэх ухаан хөгжихийн хирээр хүний бүх талын хэрэгцээг хангасан, гоо сайхны таашаалд нийцсэн орон байр, барилга байшин, хот суурин хэрэгтэй болсон. Ингэж архитектурын  үндсэн ухагдахуун буюу орон зай, хийц бүтээц, жин,  хэмжээ харьцаа, гоо зүй, материал, өнгө,  гэрэл сүүдрийн тухай ойлголт гарч иржээ. Барилга нь бат бөх байх, хүний хэрэгцээг хангасан ашигтай байх, гоо сайхны шаардлагад нийцсэн байх гэсэн архитектурын үндсэн гурван зарчимыг Ромын уран барилгачин Витрувиус анх  манай эриний нэгдүгээр зуунд тодорхойлж өөрийн номондоо бичжээ. Энэ нь одоо ч гэсэн архитектурын онолын үндсэн зарчим болж байна.

       Архитектур нь шинжлэх ухаан, математик, технологи, урлаг, нийгэм , түүхээс бүтсэн цогц ойлголт юм. Архитектур гэдэг бол тухайн нийгмийн захиалгыг биелүүлдэг, хөгжлийг чиглүүлдэг, тэргүүлэгч шинжлэх ухаан юм.

     Архитектурын салбар нь биеэ даасан шинжлэх ухаан  төдийгүй урлаг гэж үздэг. Архитектурын хөгжлийг цаг хугацааны хувьд эртний, дундад зууны, сэргэн мандалтын үеийн, классизмын, орчин үеийн гэж ерөнхийд нь ангилж  үздэг.

      Мөн уран барилгын хэв маяг, хийц урсгал чиглэлийн хувьд   хөшөө дурсгал, бунханы архитектур, сүм хийдийн, эртний Египетийн архитектур, Грек Ромын архитектур, Исламын архитектур, Ренесанс, Барокко, классисмын, Готикийн үеийн, азийн, европын, америкийн архитектур гэх мэт.  Мөн орчин үеийн архитектур ,  модерн, пост модерн архитектур гэх мэтчилэн ангилдаг.

Дэлхийн архитектурын хөгжлийн түүхээс  товчхон өгүүлэхдээ хүн төрөлхтний нэрлэж ирсэн “ Архитектурын 7 гайхамшиг “- аас эхлэх нь зүйтэй болов уу. Хүний гараар бүтсэн эртний хотууд, сүм хийдүүд, түүхийн дурсгалт уран барилгууд, хөшөө баримлуудаас үе үеийн ”дэлхийн гайхамшиг”-ийг  тодруулж ирсэн байна.
Үүнд нэн эртний, эртний, орчин цагийн гэсэн тодотголтой 7 гайхамшигийг тус тус  нэрлэж байжээ. Хамгийн анх түүхч Геродот, эрдэмтэн Каллимакус нарын  нэрлэсэн нэн эртний гэгдсэн түүхийн дурсгалд орох 7 гайхамшгаас одоо дэлхий дээр бараг үлдээгүй байна. Харин харьцангуй хожуу үеийн буюу эртний үеийн 7 гайхамшгаас Египетийн пирамид, хадгалагдаж үлдсэн байх жишээтэй.

      Тэгвэл 2007 оны 7 сарын 7 -нд  дэлхийн “ Шинэ долоон гайхамшиг”- ийг дэлхий нийтийн санал асуулгын дүнг үндэслэн Португалын нийслэл Лиссабон хотноо зарласан байна. Үүнд Хятадын Их цагаан хэрэм , Энэтхэгийн Таж махалын сүм, Иорданы Петра байгууламж, Ромын  Коллосиум. Мексикийн Чикен Итца пирамид, Перугийн Мачу Пикчу, Бразилийн Рио де Жанеоро хотын Христийн хөшөө тус тус багтсан байна. Гэтэл энд Египетийн аугаа пирамидуудыг оруулаагүйд тус улс сэтгэл дундуур байгаагаа илэрхийлж байжээ.

     Уран барилгын аугаа бүтээлүүдээс дээрхи дэлхийн 7 гайхамшигт тооцогдож болох үлдсэн  эртний Грекийн уран барилгууд, Английн Стоун хэнж, Парисын Эйффелийн цамхаг,  Баруун Европын олон сайхан гайхамшигт ур хийц, сонгодог архитектуртай сүм хийдийн барилгууд, байдгийг бид мэднэ. Мөн “ 7 гайхамшгийг” тухайн улс орнууд өөрсдийн шалгуураар зарлаж байна. Тухайлбал байгалийн 7 , модерн 7 гэх мэтээр олон номинацаар нэрлэж байсныг сонирхуулья.

      Мөн энэ зурагнаас дэлхийн архитектурын хосгүй бүтээлүүдийг харж болох ба  орчин үеийн тэнгэр баганадсан өндөр барилгуудыг ч хамруулсан болно. 1930-аад оны үеээс Америк орон өндөр барилгаар тэргүүлж байсан бол орчин үед Ази, Арабын орнуудад өндөр барилга маш хурдацтай хөгжиж, дэлхийн томоохон хотуудын өрсөлдөөнд амжилт үзүүлж байна.