2012 оны сүүлч гэхэд Улсын хэмжээнд ашиглалтын хугацаа дууссан урт настай, стандарт алдагдаж чанаргүй баригдсан нураах шаардлагатай барилгууд гэсэн мэргэжлийн хяналтын газрын дүгнэлттэй цэцэрлэгийн 51 барилга, 27 сургуулийн барилгад үйл ажиллагаа явуулж байсан. Харин Улаанбаатар хотын хэмжээндодоогийн ачааллыг бодоод холбогдох байгууллагууд нь шинээр барих болон шинэчилж сайжруулах цэцэрлэгийн 653, сургуулийн 342 барилга байна гэж гаргажээ.

Тиймээс сургууль цэцэрлэгийг орчин үеийн шаардлага болон ачаалалд нийцүүлэн барих хэрэгцээ тулгараад байна. Харин байгаа норм, дүрэм, стандартдаа тохируулан барих уу, эсвэл арай өөр өнцгөөс харж барихуу гэдгийг шийдэх шаардлагатай юм.

Гадны туршлагаас харахад сургууль, цэцэрлэгийн барилга байгууламжийг үндсэн зориулалтаас нь гадна онцгой байдлын үед ашигладаг жишгийг бид яагаад дагаж болохгүй гэж.

Барилга байгууламжийг төрөл болон зориулалтаар нь орон сууц спорт, соёл урлаг, сүм хийд, олон нийтийнүйлдвэрийн, тусгай зориулалтын, онцгой нөхцлийн, усны барилга байгууламж гэх мэтээр ангилдаг.

Сургууль цэцэрлэгийн барилга нь орон сууц, олон нийтийн барилга гэсэн төрөлдөө багтах ба “Олон нийт иргэний барилга” буюу БНбД31.03.03 дүрэмд зааснаар А.Сургалт хүмүүжил, соёл-гэгээрэл, үзвэрийн барилга гэсэн бүлэгт хамааруулан ойлгоно.

Энэ бүлэгт хамаарах барилгуудын нэг онцлог нь амьдрах зориулалтын бус ажиллах, сурах, үзвэр үйлчилгээний зориулалттай буюу 24 цагаар хүн байх зориулалтгүй төлөвлөгддөг тул орон сууцны барилгад тавигдах ерөнхий шаардлагууд уг барилгуудад төлөвлөгддөггүй.

Гэхдээ уг хэсгээс сургууль, цэцэрлэгийг тусад нь авч үзэж орон сууцны барилга, онцгой барилга байгууламжийн хэмжээнд авч үзэх шаардлага байгаа юм.

Уг шалтгаануудаас жагсаавал:

1.      Хүн амын ихэнх хэсэг төвлөрдөг Улаанбаатар хотод газар хөдлөлийн аюул бодитойгоор оршин байдаг.

2.      Хэрэв онцгой байдал үүсэхэд ард иргэдэд хамгийн түрүүнд үйлчлэх ёстой түр хоргодох байр байхгүй.

3.      Сургууль цэцэрлэгийн барилгуудад заавал төлөвлөгдөх ёстой урлагийн заал, спорт заал, анги танхимууд, амралтын талбай гээд томоохон хэмжээний эзлэхүүн, талбай бүхий дагалдах өрөө, танхим төлөвлөгддөг тул онцгой байдлын үед эдгээр барилгыг түр хоргодох байрын чиглэлээр ашиглах боломжтой.

4.      Норм дүрэмд зааснаар сургууль нь орон сууцнаас 500 метр дотор, цэцэрлэг нь 300 метр дотор тус тус байрлах ёстой байдаг. Энэхүү ашигтай байршил нь онцгой байдлын үед хүмүүст анхны тусламжийг шуурхай өгөх хамгийн оновчтой обьектууд болох боломжтой.

5.      Сургууль, цэцэрлэгийн барилгуудын төлөвлөлт нь 2-3 давхраар төлөвлөгддөг тул эвдрэл болон онцгой байдал үүссэн нөхцөлд түргэн хугацаанд гадагшаа гарах боломжийг бүрдүүлдэг.

6.      Сургууль, цэцэрлэгийн барилгад онцгой байдлын үед биеэ хамгаалах, бусдад туслах хэмжээний биш, сэтгэлзүй нь энэ байдлыг хүлээж авах чадваргүй хүүхдүүд зонхилж байдаг. Иймээс онцгой байдлын үед хамгийн их хохирол амсдаг хэсэг нь болдог.

7.      Монгол улсын хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулж буй сургууль, цэцэрлэгийн барилгуудын 80 хүртэлх хувь нь 1960-1980 онд ашиглалтанд орсон барилгууд байгаа нь их засвар үйлчилгээ зайлшгүй хийх шаардлагатай. Тэдгээрийн зарим хэсэг нь тордол авахгүй болсон байна.

8.      Эдгээр барилгуудын үндсэн хийц нь голцуу ширхэгийн материалаар /тоосго, мод / даацын үндсэн хийцийг, модон болон угсармал төмөр бетон эдлэлүүдээр хучилтын хийцлэлүүдийг хийсэн. Газар хөдлөлтийн үед модон хийцүүд нь эвдрэх магадлал өндөр байна. Ялангуяа 1950-1960 онд баригдсан барилга байгууламжууд сургууль, цэцэрлэгийн зориулалтаар ихээхэн ашиглагдаж байгаа нь онцгой нөхцөл байдал /жнь: газар хөдлөх/ үүссэн үед хамгийн түрүүнд эвдэрч, нурах магадлалтай байгаа юм.

Онцгой барилга байгууламжийн жагсаалтанд эдгээр барилгыг хамруулсанаар дээр дурьдсан шалтгаануудыг шийдэх боломжтой.

Сургууль, цэцэрлэгийн барилгуудыг онцгой барилга байгууламж болгоход дараах төлөвлөлтийн шийдлүүдийг холбогдох норм, дүрэмд тусгаж өгөх нь шаардлагатай. Мэдээж бичигч зөвхөн миний санал учир дутагдалтай зүйл байгаа гэдгийг уншигч та болгоогоорой.

Үүнд:

1. Барилгад

· Инженер геологийн судалгаагаар нотлогдсон газар хөдлөлийн тохиолдож болох дээд баллаас 1 баллаар нэмэгдүүлж үндсэн хийцийг газар хөдлөлтөнд тооцох

· Гражаас өөр зориулалт бүхий зоорийн давхар төлөвлөх, хана, шал, таазыг онцгой байдлын үед ямар зориулалтаар ашиглахаас хамаарч хүчитгэж тооцох

· Барилгыг буурьтай хамт ажиллах нөхцөлөөр төлөвлөх

· Төмөр бетон хийц эдлэлүүдийн бөхийн үзүүлэлт М300 маркаас дээш байх, үндсэн хийцэд угсармал болон ширхэгийн материал төлөвлөхгүй байх,

· Бага хэмжээний цөмийн цохилтонд ч тэсвэртэй байхаар зоорийн давхарыг төлөвлөх

· Спорт заал, урлагийн болон хурал цуглааны арга хэмжээнд зориулсан заал, бусад зориулалтын том талбай бүхий хэсгүүдийг онцгой байдлын үед зохицуулан ашиглаж болохуйцаар зохион байгуулах талаар төлөвлөх

· Цэвэр ус болон хоол хүнс, эм тариа агуулах шаардлагатай агуулахууд төлөвлөх

· Галд шатдаг материал барилгын үндсэн хийцэд ашиглахгүй байх

· Барилгын дээвэр дээр эсвэл түүний ойролцоо нисдэг тэрэг хүлээн авах боломжтой төлөвлөх.

2. Цэвэр, бохир ус, дулаан

· Ус хангамжийн хоёрдагч эх үүсвэрийг төлөвлөх /гүний худаг , хоёрдагч тэжээлийн эх үүсвэр байж болно/

· Ус нөөцлөх сав  /бүхий л хэрэглэгчидийн хувьд 72 цагийн нөөц хангах/ төлөвлөх

· Бүлэг хэрэглэгч бүрт эх үүсвэрээс тусдаа бие биедээ хамааралгүй шугамаар очихоор төлөвлөх

· Цахилгаан тасарсан үед хэрэглэгчидэд хэрхэн усыг түгээх талаар төлөвлөх

· Саарал усны систем төлөвлөх

· Бохир усны төвийн шугаманд холбохоос гадна бохирын цооногтой байхаар төлөвлөх

· Дулааны хоёрдагч эх үүсвэр буюу өөрийн эх үүсвэртэй байхаар төлөвлөх

3. Цахилгаан хангамж

· Барилгын цахилгаан хэрэглэгчид цахилгаан хангамжийн найдваржилтын бүлгүүдэд хуваах ба  1-р зэрэглэлд барилгын инженерийн системийн үйл ажиллагаатай холбоотой ,холбооны ослын гэрэлтүүлгийн , холбоо дохиоллын,   2-Р зэрэглэлд 1-р ба түүний доторхи онцгой 1-р зэрэглэлийн жагсаалтад ороогүй цахилгаан хэрэглэгчид гэх мэт.

· Галын хэсэг бүрийн оруулах төхөөрөмж нь дэд өртөөнөөс татсан бие даасан тэжээлийн шугамтай байна.

· Цахилгаан самбарын өрөө (галын өрөө)бүрт 0,4 кВ-ын бие даасан оролт төлөвлөх.

· Өөрийн хоёрдагч эх үүсвэртэй байна. /Генератор эсвэл хоёрдагч үндсэн тэжээлийн шугамын оруулга/

4. Холбоо дохиолол, галын аюулгүй байдал

· Радио болон холбоо, галын дохиололуудыг нэг нэгнээсээ хамааралгүй тусдаа систем, тусдаа оролт, сувагчлалтай байхаар төлөвлөх

· Галын дохиолол болон автомат ажиллагаа бүхий тоног төхөөрөмж, хяналтын системүүд, зарлан мэдээлэгч, шугамын радио, төрөл бүрийн дохиоллуудыг нэг байрнаас хянаж болох удирдлагын өрөөтэй байх

·  Автомат ажиллагаа бүхий тоног төхөөрөмж, галын дохиолол, гал эсэргүүцэх бусад төрөл бүрийн тоног төхөөрөмжүүд нь тэжээлгүй үед гар ажиллагаанд шилжэх боломжтой байхаар төлөвлөх

· Галын аюулын үед утаа зайлуулах эсвэл утаанаас тусгаарлах автомат болон механик системүүд төлөвлөх

Мэдээж дээрх төлөвлөлтүүдийг хийхэд хөрөнгө оруулалтын зардал 40-50 гаруй хувиар өсөх тул нэгж цэцэрлэг, сургуульд зарцуулах хөрөнгө оруулалтын хэмжээ өсөж улсын төсөвт томоохон дарамт болох учир сургууль, цэцэрлэгийн барилга байгууламжид дээр дурьдсанаар төлөвлөх боломжгүй гэх төрөл бүрийн шалтгаанууд урган гарах нь тодорхой.

Гэхдээ болзошгүй байсан аюул бодитой болж сургууль, цэцэрлэгийнхнийг яаж түргэн шуурхай аврах талаар, оновчтой хувилбар төр, засагт маань байгаа вэ?

“ITGM” ХХК-ийн ерөнхий инженер Б.Мөнхбаатар