Bauhaus- “Баухаус”-ын тухай ярихаас өмнө дэлхийн архитектурын түүхээс эхлэх нь зүйтэй юм. “Баухаус” гэдэг үгийн дор зөвхөн архитектур байдаг гэвэл өрөөсгөл ойлголт болно.

     Эртний хүн төрөлхтөн агуйд амьдарч байгаад урцанд амьдарч эхэлсэн тэр цагаас хүмүүс өөрсдийн гараар орон гэрээ барьж суудаг болсон. Урц нь цаг хугацааны өөрчлөлт, хувьслын явцад өөрчлөгдөн явсаар барилга, байгууламжийн хэмжээнд хүртэл хөгжсөн байна.

      Барилга, архитектурын түүхэнд онцлог нэг зүйл нь урцан оромжийг босгохдоо модон тулгуур баганыг ашиглаж байсан бол одоо ч гэсэн барилга байгууламжид тулгуур багана, даац авах элементийг ашиглаж ирсэн байна.

      Европ, Германд модон тулгууруудыг ашиглан багана, хөндлөн дам нурууг хийж завсар зайг нь шавардаж байшингаа барьж, хөгжүүлж ирсэн. Үүнийг нь “фахверк байшин” гэж нэрлэдэг ба европдоо түүхийн дурсгалт барилгууд болон хөгжсөн.

      Барилга байгууламж түүхийн явцдаа Барок, Готик, Классик, Реносанс гэх мэт хэд хэдэн урсгал чиглэлээр өөр өөрийн өнгө төрхтэй хөгжиж ирсэн.

     Өнгөрсөн үеийн барилгын үүсэл хөгжлөөс харахад дундаж, ядуу амьдралтай хүмүүст гэхээсээ баян чинээлэг давхрага буюу сүм хийдийн барилга байгууламж илүү түлхүү хөгжиж ирсэн байдаг.

“Баухаус” гэж юу вэ?

      “Баухаус”-ын анхны санааг 1907 онд Henry van de Velde гаргаж байсан ч “жинхэнэ утгаараа” 1919 онд Walter GropiusГерманы Веймар хотын урлаг, гар урчуудын дээд сургуульд үндэслэгдсэн гэж үздэг. Энэ сургууль нь барилга архитектур хот байгуулалтын чиглэлээр  өнөөдөр “Bauhaus” институт болтлоо хөгжсөн.

      “Баухаус”-ыг үндэслэгчдийн гол зорилго нь урлаг, урчууд хоёрыг нягт холбож тэдний бүтээл дундаас орчин үеийн хэв загвартай энгийн хүн бүрийн амьдралд хэрэглэгдэх, үйлдвэрлэх боломжтой бүтээгдэхүүнийг гаргаж авахад оршиж байжээ. Тэгэхээр баухаус нь зөвхөн барилга байгууламж дээр яригдах биш, хот төлөвлөлт, цахилгаан тоног төхөөрөмж, гал тогооны эд хэрэглэл, тавилга бүтээгдэхүүн гээд хүн бүрийн өдөр тутам хэрэглэдэг зүйл дээр ч “Баухаус”-ын гол санаа явж байдаг.

       “Bauhaus” гэдэг нь олон тоогоор үйлдвэрлэх боломжтой, функцийн төгс шийдэлтэй орчин үеийн авангард загвар бүхий бүтээгдэхүүн гэж тодорхойлж болно.

      “Баухаус”-ын санааг гаргаж ирэхэд хамтрагчид нь мужаан, дархан, зураач, нэхмэлчин, театрын жүжигчид, бүжигчид бүр кино зураг авалтын баг байсан. Учир нь мэргэжил бүрийн онцлогоос шалтгаалан гарч ирсэн санааг нэгтгэхэд энгийн мөртлөө өнгийн хослол бүхий шинэлэг дизайнтай өвөрмөц шийдэлтэй бүтээгдэхүүний санаа гарч ирсэн байна. Өөрөөр хэлбэл мэргэжлийн олон хүний хамтын бүтээлээс төгс санаа гардгийг тэд олж харжээ.

“Bauhaus” институт /зохион байгуулалтын зураг/

     1920-иод оны “Баухаус”-ын шинэлэг санаа, өөрчлөлтүүд нь хүн төрөлхтөнд үсрэнгүй хөгжил, хувьсгал болж чаджээ. Мөн баян чинээлэг давхаргынханд биш энгийн дундаж, доод амьдралтай иргэд содон, шинэлэг загвартай бүтээгдэхүүн хэрэглэн тав тухтай орчинд амьдрах боломжийг олгоход чиглэгдэж байжээ.

      Баухаус өнөөдөр хүртэл 100 орчим жил урлаг болон архитектурын бүхий л салбарт хөгжиж байгаа ба жил бүр дэлхийн хэмжээний үзэсгэлэн гарч шинэлэг содон санааг уралдуулан олон олон гайхалтай орчин үеийн дизайны өвийн санг арвижуулж, суралцаж, хөгжсөөр байна.

“Баухаус” монголын барилгын салбарт нэвтрэх боломж

     Архитектурын хувьд хэчнээн сайн сайхан санаа шийдэл гарсан ч инженерүүд нь хийцийн үүднээс ийм зүйлийг Монголд хийх боломжгүй гэдэг.

     Европ дорно дахинд өнгөрсөн зууны 20-иод оноос л болохгүй, бүтэхгүй гэсэн хуучинсаг сэтгэлгээнээс салсан тэр хувьсгалыг барилга архитектурын түүхэнд хийж чадсан байтал манай инженерүүд нүдээ нээхээс айн өнгөрсөн орос школ-ынхаа хийцийн хэдэн томьёондоо дарлуулан бүхнийг түгжсээр байхуу.

     Төмөр бетон дам нурууг доод зах нь 24 метрийн алгасалттай хийж болдог. Төмөр резин шиг сунаад нэг хэмжээнд тулаад сунадаггүй ба энэ суналтын дээд цэгийг “гүүкийн хил” гэж нэрлэдэг. Арматурыг ч гэсэн тэр хэмжээнд нь хүртэл татаад бетоноо цутгачихаар маш бат бөх өөрөөр хэлбэл хүчитгэсэн төмөр бетон болдог. Барилгын хийцийн шийдлийг дэлхийн дэвшилтэт технологитой хөл нийлүүлэн явах нь архитектурт нээлттэй сэтгэх гол түлхүүр асуудал бөгөөд барилгын эрин эхэлсэн энэ үед манай орны хувьд нэн чухал асуудлын нэг юм. Монголын нөхцөлд болохгүй, бүтэхгүй, эрс тэс, хүйтэн гэх мэт хуучинсаг сэтгэлгээнээс салах цаг хэдий нь болсны нэг жишээ нь монголтой төстэй уур амьсгалтай Канад, Финлианд зэрэг олон оронд орчин үеийн “Баухаус” сэтгэхүйгээс хоцрохгүй эрин үерүү тэмүүлж болоод байгааг энгийн ухаанаар хүлээн авахад буруутахгүй.

      Бид хуучин сэтгэлгээнээсээ гарч, бусдаас суралцан чөлөөтэй сэтгэснээр тэр л гайхамшигийг гар доороосоо бүтээх боломжтой юм. Энэ бол “Баухаус”.      

 Бэлтгэсэн: Г.Одгэрэл

Архитектор Ц. Мэндбаяр