Тиймээс тэр цөөнхийн зүгээс Барилгын салбарын шинэчлэлийн талаар хэдэн үг хэлхэе гэж саналаа.

Барилгын салбарын шинэчлэл бидэнд шаардлагатай юу гэдэгт эхлээд хариулах нь зөв байх. Салбарын шинэчлэл үнэндээ бидэнд ус агаар шиг хэрэгтэй гэдгийг энэ салбарт ажилладаг болгон хэлдэг ч үүнийг зүгээр цөөхөн жишээн дээр тайлбарлавал:

·         Барилгын материлын 50-аас дээш хувийг бид экспортоор авч байна. Тиймээс дотоодын үйлдвэрлэлийг дэмжих, дэд бүтцээр хангах чиглэлээр шинэчлэл хэрэгтэй байна. Хэрэв барилгын үндсэн түүхий эд материал, чанартай гадна, дотор заслын материалуудыг дотооддоо их хэмжээгээр, улирал харгалзахгүй, олон улсад өрсөлдөхүйц чанартайгаар үйлдвэрлэж эхлэхэд л бид барилгын нийт төсөвт өртөгийг 15-25 хувь хүртэл буулгах боломжтой.

·         Барилгын машин механизм тэдгээрийн түлш шатахууныг бид 100 хувь гадаадаас экспортолдог. Хэрэв бид түлшээ мөн барилгын зарим машин механизмыг дотооддоо бүрэн эсвэл түүний сэлбэг хэрэгсэлийг угсарч, үйлдвэрлэж эхлэхэд мөн л барилгын нийт төсөвт өртөгийг 10-15 хувиар багасгах бололцоотой юм. Тиймээс бидэнд машин механизмын үйлдвэрлэл, ханган нийтүүлэлт, түлшний хараат байдлаас гарах шинэчллэл бас хэрэгтэй.

·         Гадаадын ажиллах хүч нийт манайд жилд тус салбарт ажиллах хүчний 30 хүртэл хувь хүрч байгаа нь боловсон хүчний дутагдал ноцтой дутагдалд орчихсоны жишээ тиймээс бидэнд боловсон хүчний шинэчлэл хэрэгтэй.

·         Барилгын салбар хэрэгжүүлдэг, дагадаг норм дүрэм / 409ш/, стандарт/474ш/ -ын тоогоор бусад салбараасаа хол илүү олон бичиг баримттай бөгөөд эдгээрийн бараг 50-иас дээш хувийг шинэчлэх, сайжруулах мөн бусад олон олон улсад хэрэглэгддэг технологи, материалыг нэвтрүүлэхтэй холбоотойгоор шинэ норм дүрэм, стандартуудыг нэмэх шаардлагатай байгаа юм. Энэ бол салбарын техникийн бичиг баримтын шинэчлэл шаардлагатайн илрэл.

·         Барилгын тухай хууль мөн түүнтэй холбогдох бусад хууль тогтоомжид засаж залруулах зүйл олон байна. Тухайлбал Зөвлөх үйлчилгээ, Архитектурын тухай хууль, Салбарыг бодлого хэрэгжилт, хяналт, төрөл бүрийн тусгай зөвшөөрлийг олгох эрх хэм хэмжээг холбоод, төрийн бус байгууллагад хариуцуулах эрх зүйн орчин, газар, хот байгуулалт хоёрыг салгаж ойлгодог буруу жишгийг засах, Мэргэжлийн хяналтын тогтолцоог мэргэжлийн зөвлөх, туслах тогтолцоо болгох, Тендерийн тухай хууль, Барилгын салбарыг мэдээлүүлжүүлэх, онлайн үйлчилгээг нэвтрүүлэх, төрөл бүрийн шинэ техник технологийг Монголд нэвтрүүлэх, ашиглах боломжийг хүнд сурталгүй, түргэн шуурхай болгох гэх мэт маш олон асуудлыг хуулийн хэмжээнд шийдвэрлэх шаардлагатай байгаа юм. Энэ нь бидэнд салбарын хуулийг шинэчлэх шаардлагатайг нотолж байна.

Дээрх бүгдээс базаад хэлэхэд барилгын салбарыг шинэчлэх нь зайлшгүй шаардлагатай бөгөөд үүнд бичигч миний бодохоор тус салбарынхан нийтээрээ нэгэн дуугаар хөдөлж, хэлэлцүүлэг, уриалга, санаа оно уралдуулж байж засаж, залруулж авах зайлшгүй шаардлагатай болсон гэж ойлгодог.

Харин хэрхэн яаж?

Барилгын салбарын шинэчлэл бол зөвхөн тухайн салбарт ажиллаж буй төрийн болон төрийн бус байгууллагууд, хэсэг бүлэг салбарын аж ахуйн нэгжүүдийн хийчих асуудал хэрхэвч биш. Учир нь энэ салбар өөрөө олон салбарын нуруун дээрээс өөрөө өндийдэг салбар учир эрчим хүч, зам тээвэр, хууль эрх зүй гээд л бусад бүх салбарын асуудал их бага хэмжээгээр энэхүү салбарын хөгжилд нөлөөлдөг.

 Тиймээс Барилгын салбарын хөгжлийн мастер төлөвлөгөөг холбогдох бүхий л салбаруудыг оролцуулан гаргах шаардлагатай юм. Учир нь бид юунд хүрэх ёстойгоо мэдэхгүйгээр юу хийхээ ч мэдэх боломж байхгүй. Энэ нь зүгээр нэг Тендер шалгаруулалтаар нэг хэсэг хүмүүсийг оролцуулаад хийчихдэг асуудал биш бөгөөд үндэсний болон гадаадын эрх бүхий  зөвлөх, төрийн болон төрийн бус байгууллагуудыг оролцуулж бодлогын баримт бичгээ нэн түрүүнд цэгцэлж авах шаардлагатай ба түүнээс үндэслэн дараагийн алхамаа тодорхойлох учиртай.

Салбарт ажиллаж, тэндээс хоолоо иддэг жижигхэн инженер миний хувьд дээрх мастер төлөвлөгөө нь ердөө л 3 хан зүйлийг онилоход хангалттай мэт.

1.    Барилгын материал, машин механизм, түүхий эдийн экспортоос салах

2.    Барилгын боловсон хүчний дутагдалаас гарах

3.    Барилгын тухай хууль тогтоомж, норм дүрэм, стандартуудын хоцрогдол, ойлгомжгүй, хүнд суртал, шат дамжлагын төвөгтэй байдлаас гарах зэрэг болно.

Мэдээж дээрх бүгдийг детальчилж ярьвал дуусашгүй зүйл болохоос гадна бичигч миний мэдлэг дутах тул энэ хүргээд задлалгүй орхиё.

Барилгын салбарын шинэчлэлийг одоо яриад байгаа хүмүүсийг сонсохоор нэг л чуир дутагдалтай энд тэндээс нь хэсэгчилж ярьж байх юм. Шинэчлэлийг хэзээ ч хэсэгчилж хийдэггүй билээ.

Барилгын салбар, гадны туршлага

Бидэнд өөрт байхгүй зүйл гадныханд байдаг, тиймээс шаардлагатай бол тэдний туршлагаас хуваалцах, шууд нэвтрүүлэх ч болохгүй зүйл үгүй. Тиймээс яг гадаад орон ялангуяа Америк, Европын барилгын салбарын талаар хэсэгхэн өгүүлбэр оруулъя.

Барилгын асуудал эрхэлсэн Төрийн захиргааны төв байгууллага мэдээж бий харин хууль тогтоом боловсруулах, санаачлахаас бусад бүх хэсгүүд норм, стандарт боловсруулах, батлах мөрдүүлэх, барилгын явцад хяналт хийх, зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэх, барилгын материалын хяналт шинжилгээ, баталгаажуулалт, бусад бүх төрөл бүрийн зөвшөөрлүүд олгох үйл ажиллагаа хувийн хэвшил, төрийн бус байгууллагуудын оролцоотой хийгддэг. 

Эдгээр тодорхой эрх мэдэл бүхий субектуудад Барилгын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага дээр дурьдсан чиглэлүүдээр үйл ажиллагаа явуулах батламж, гэрчилгээ олгох ба үйл ажиллагааг нь жил бүр дүгнэж, алдааг дутагдалтай ажилласан эсэхийг шалгаж байдаг.

 Барилгын асуудал эрхэлсэн төрийн байгууллагаас гадна тухайн орон нутгийн барилга, хот төлөвлөлтийн газрууд онцгой эрхтэй. Учир нь ихэнх оронд Архитектур хот төвөллөлтийн тухай хууль байдаг ба уг хуулинд нийцүүлсэн хот төлөвлөлтийн газрууд шинээр төлөвлөж буй барилга ямар байх талаар ерөнхий чиг хандлага, чиглэлийг өгдөг ба энэ нь заримдаа зохиогчоос ч давсан эрх мэдэл үүсгэх нь бий.

Барилга эхлүүлэх зөвшөөрлийн хувьд мөн л дээрх байгууллага буюу орон нутгийн барилга, хот төлөвлөлтийн газар хариуцах бөгөөд бүхий л чиглэлээр үзэж хянаж барилга эхлүүлэх зөвшөөрлийг өгдөг нь шат дамжлагын хувьд хүнд, хамгийн хэцүү үе шатад тооцогддог.

Барилгы үйл ажиллагаа явуулах тусгай зөвшөөрлийн хувьд Ерөнхий гэрээлэгч, туслан гүйцэтгэгч гэрээлэгч, цахилгаан, холбоо дохиолол, дулаан, интерьер, экстерьер, үндсэн хийц, бетон, мод, гангийн чиглэлээр угсралтын үйл ажиллагаа явуулах гэрчилгээг хувийн хэвшлийн байгууллагууд тодорхой сургалт явуулсан үндсэн дээр олгодог ба өгч буй зөвшөөрлөөсөө шалтгаалж заавал хүн хүч, тоног төхөөрөмжтэй байхыг хатуу шаарддаггүй юм байна.

Зургийн байгууллагын үйл ажиллагаа зөвлөх үйлчилгээний компанийхаа хяналтан доор мөн тодорхой зөвшөөрлүүдийг авах үйл ажиллагаа тухайн орон нутгийн барилга, хот байгуулалтын чиглэлийн байгууллагатай уялдаж тус тус явагддаг байна. Магадлал хийдэггүй.

Дээрх барилга, хот байгуулалтын газруудад үечилсэн хяналт шалгалтыг хийж баталгаажуулдаг мэргэжлийн инженерүүд байх ба уг хяналт шалгалтыг ажил үе шат бүрээр ажлын явцад хийж баталгаажуулж дараагийн ажил хийх зөвшөөрлөө авдаг. Харин барилга ашиглалт өгөхөд дээрх бүх үе шатны актуудыг үндэслэж захиалагч, гүйцэтгэгч, зөвлөх, зургийн компаниуд мөн тухайн орон нутгийн шаардлагатай 2-3 түшмэлийн хүрээнд барилга хүлээж авах акт үйлдэгддэг.

Энэ нь зарим оронд жишээ нь Америкийн зарим мужуудад хувийн хэвшил харриуцдаг үйл ажиллагаа юм.

Бас нэг зүйлийг нэмж тэмдэглэхэд хувийн хэвшлийн байгууллага, төрийн бус байгууллагуудын үйл ажиллагаанаас бусад хэсгийг хариуцаж буй төрийн оролцоо бүхий үйлчилгээ ихээхэн цаг зав гарзаддаг, олон шат ламжлагатай байх нь бий. Гэхдээ иймэрхүү үйлчилгээг Зөвлөх компани хариуцдаг тул хэр их нэр хүнд бүхий зөвлөх байгууллага хөлсөлнө, түүний үйл ажиллагаа хурдан хугацаанд шийдэгддэг гэсэн бичигдээгүй дүрэм бас үйлчилдэг.

Нийтэлсэн Б. Мөнхбаатар / BLOG /