Дууны долгион гэж агаар чичирхийлэх буюу өөрөөр хэлбэл хэлбэлзэх үед дуу авиа үүсч энэ нь хүний чихэнд сонсогдох хэмжээний авиа болохыг хэлэх ба үүсгүүр нь янз бүр байж болно. Хүний чихэнд 17-20 000 герц/сек –ийн долгион сонсогддог ба энэхүү хэмжээнээс бага давтамж бүхий долгионыг Инфра авиа, дээш хэмжээтэйгэ ультра авиа гэж тус тус нэрлэдэг. Дууны долгионы тархалтын хувьд сийрэг газар бага хурдтай , нягт орчинд дуу авиа хурдан тахдаг байна.

 Түүний бас нэг онцлог нь давтамж их байх тусам нарийхан болж сонсогдох ба давтамж бага тусам дуу авиа бүдүүрч сонсогдоно.

Дууны долгионыг судалдаг ухааныг Акустик гэх ба түүний тархалт, ойлт, нэвтрэлт, нөлөөллийг судалдаг шинжлэх ухаан юм.

Барилгад ультра дуу чимээг хорих нь түүний дотор байгаа амьд биест нөлөөл үүсгэж тохь тух, цаашлаад эрүүл мэндэд нь хор хохирол учирахаас сэргийлж буй юм.                         

Эдгээр хортой дуу авианы гол үүсгүүрүүд нь машин, механизм, тээврийн хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж, халаалт агаар сэлгэлт, хөргөлтийн тоног төхөөрөмж, төмөр зам, агаарын тээврийн урсгалаас үүдсэн байдаг байна.

Эдгээр дуу авиа, чимээний зөвшөөрөгдөх түвшинг dBa /дицбел/ нэгжээр илэрхийлдэг ба Орон сууцны барилгад гэхэд 30-45 дицбелээр хэмждэг байна. Харин хүний чихэнд таагүй нөлөө үзүүлдэг дууны хязгаар нь 140 дибель байдаг.

Та бүхэнд зарим дуу чимээ үүсгэгчийн хэмжээг сонирхуулбал:

Компрессор -130 дицбель

Концерт, тоглолт 20 м зайнд-110 дицбель

Машины дуут дохио 1 м зайнд -120 дицбель

Хүний чанга хашгирах, чанга яриа - 60-80 дицбель гэх мэт байдаг байна.

Эдгээр болон бусад хүнд хортой дуу чимээнээс зайлсхийх, хамгаалахын тулд хот суурин газарт дараах төлөвлөлтүүдийг хийдэг байна.

Үүнд:

Дуу чимээны хортой үүсгэгч бүхий зам тээврийн хөдөлгөөн, урсгалаас барилга байгууламжийг ногоон байгууламжаар тусгаарлах, дуу чимээнээс тусгаарлах шаардлагатай барилга байгууламжууд, зориулалтын өрөө, танхимуудыг дуу чимээ шуугианаас тусгаарлах шаардлаггүй зориулалт бүхий барилга байгууламж, өрөө тасалгаануудаар хааж өгч төлөвлөх, салхины урсгалын дор эсвэл зайлуулж төлөвлөх гэх мэт.

Жишээ нь: Хэрэв танай амьдарч буй орон сууцны барилга дуу чимээ, авиа бүхий хэсэгт байрладаг бол зочны өрөө, гал тогоог тус хэсэг рүү төлөвлүүлж унтлагын өрөө болон амралтын өрөө, ажлын өрөөг эсрэг талд нь төлөвлүүлвэл дуу чимээг зөвшөөрөгдөх түвшинд аваачих бололцоотой юм.

Гэхдээ энэ талаар заасан Монгол улсын холбогдох норм дүрэм байхгүй бөгөөд архитекторын хэмжээнд шийдэх асуудал болоод байгаа нь амьдрал дээр тийм ч сайн төлөвлөлт болж чадахгүйд хүргээд байна.

Барилгын өөрийн хийц бүтээцүүдийг дуу чимээ тусгаарлах материалаар бүрэх, нүх элдэв цоорхойг бөглөж хаах нь барилгыг дуу чимээнээс тусгаарлах, шингээх гол үйл ажиллагааны үндэс бөгөөд эдгээр материалд дулаалгын материал буюу хөөсөнцөр, шилэн хөвөн, төрөл бүрийн сийрэг бүтэц бүхий агаарын үетэй материалууд орох ба харин эсрэгээрээ нягт сайтай гөлгөр гадаргуу бүхий бетон болон тоосгон хана, төмөр хана, гипсэн хана, плита, чулуун хана зэрэг нь нь дуу чимээг ойлгох, дамжуулах үзэгдэл их болгоно.

Тиймээс ямарваа нэгэн тээврийн хэрэгсэлтэй ойр байдаг байшин барилга байгууламжийн хувьд үндсэн дулаалгын материалыг орчины цаг агаарт тааруулан сонгохоос гадна дуу чимээний эрсдэлийг тооцож гадна ханыг бүрж, дулаалан хамгаалах шаардлагатай байгаа юм.

Тоног төхөөрөмжийн дуу чимээ дамжуулдаг шугам хоолойнд хувьд гадуур нь эсвэл дотор талд нь дуу чимээ тусгаарлагч, шингээгч материалуудыг хийж өгөх шаардлагатай байдаг.

Эцэст нь хэлэхэд барилгад Ультра дуу чимээ их нэвтэрч орох нь дотор байгаа амьд биет, хүнд ихээхэн хор хохиролтой, стресс үүсгэдэг гол хүчин зүйлсийн нэг бөгөөд үүнийг дуу чимээний бохирдол гэж олон улсад нэрлэдэг аж.

Дуу чимээний бохирдолын улмаас хүмүүс бухимдуу, мартамхай, эд зүйлсээ хаяж гээх, хүнд туслах, дэмжих сэтгэхүй бага, эрүүл мэндийн хувьд зүрх муутай, сонсголын эрхтэн муудах, нойр муутай хэт ядарсанаас үүдэлтэй бусад дагалдах шинж тэмдэгүүд хүнд үүсдэг байна.

Эрдэмтдийн хийсэн судалгаагаар дуу чимээний ийм бохирдолд амьдардаг хүмүүс бохирдолд амьдардаггүй хүнээс 10-20 жилээр бага амьдарч байгааг ч баталдаг байна.

Эдгээр дуу чимээн бохирдолын үндсэн шалтгаан нь ерөөсөө л тээврийн хэрэгсэлийн хэт их хэмжээ, ногоон байгууламжгүй хот, чанар муутай барилга гэсэн үндсэн 3 шалтгаан юм.

Тиймээс эрхэм уншигч та барилга байгууламж төлөвлөх, барих, худалдан авахдаа дээрх зөвлөгөөг дагаж аль болох замаас хол эсвэл ногоон байгууламжаар халхлагдсан, дуу чимээний тусгаарлалтыг тооцсон эсвэл амрах болон унтлагын өрөөнүүд эсрэг талд нь төлөвлөгдсөн үл хөдлөх хөрөнгө авах нь таны мөн гэр бүлд тань амгалан тайван амьдрах нэг үндсэн нөхцөл болох тул зохиогч би энэхүү зөвлөгөөг товчхон сийрүүллээ.