ШӨХТГ-ын Хэрэглэгчдийн эрх ашгийг хамгаалах хэлтсийн дарга Ч.Батбаатартай СӨХ-ны асуудлаар ярилцлаа. 

-СӨХ-ны дээд зөвлөлд холбогдох шүүх хурал өнгөрсөн өдрүүдэд болсон. Тус байгууллагыг ямар шалтгаанаар буруутгаж байгаа талаар ярилцлагаа эхэлье? 
-СӨХ-ны дээд зөвлөлийг хууль бусаар байгуулагдсан, мөн хууль бус үйл ажиллагаа явуулсан гэсэн үндэслэлээр албадан татан буулгахыг шаардаж шүүхэд нэхэмжлэл гаргасан. Төрийн бус байгууллага нийгэмд үйлчилнэ гээд гэрчилгээ авангуутаа гишүүдэд үйлчилдэг бол чихсон. Гишүүд нь СӨХ-дын гүйцэтгэх захирлуудыг хамгаалчихаад татвараа авах болохоор оршин суугчдын засвар үйлчилгээний хөлснөөс татвараа аваад байдаг. 

Олон жилийн турш авсан татварыг өөрсдийнх нь гаргасан тайлантай тулгахаар 600 орчим сая төгрөгийг завшсан байдаг. Тиймээс уг хөрөнгийг СӨХ-нуудад буцааж олгуулах үндэслэлээр нэхэмжлэл гаргачихсан байгаа. Шүүх хурал өнгөрсөн сарын 21-нд болсон. Нөгөө талын өмгөөлөгч шүүх хуралд 10 СӨХ-ны гүйцэтгэх захирлыг гэрчээр татъя гэсэн хүсэлт тавьсан. Мөн “Дулааны шугам сүлжээ” компанийн хэлтсийн даргыг гуравдагч этгээдээр татахаар болоод тодорхойг үй хугацаагаар дахин хойшлоод байна. Дулааны цахилгаан сүлжээ компанийнхныг татдаг учир нь тэд СӨХ-нуудад дээд зөвлөлд нэгдээгүй учир дулаанаар хангахгүй гэх албан бичиг хүргүүлдэг байсан юм билээ. 

-Танай газраас СӨХ-ны үйл ажиллагааг шалгах шалгалтыг өнгөрсөн нэгдүгээр сард эхлүүлсэн. Шалгалтын үр дүн ямар гарав? 
-Монгол Улсын хэмжээнд 600 орчим СӨХ бий. 400 гаруйг нь дээд зөвлөлд хүчээр элсүүлсэн. СӨХ-ны дарга нь тухайн орон сууцны хөлсний ажилчин. Гэтэл одоогийн СӨХ-ны захирлууд намын харьяаллаар сонгогддог болчихсон. 

Өөрөөр хэлбэл, МАН-ын харьяалалд авчихсан. Хороо, дүүргийн Засаг дарга нь энэ намын хүн байдаг. Тэгэхээр СӨХ-ны даргыг намаасаа сонгодог. Тэднийг эргээд сонгуульд ашиглах зорилготойгоор ийм үйлдэл хийдэг нь тогтоогдсон. Хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах хэлтсээс 170 гаруй СӨХ-нд албан шаардлага хүргүүллээ. СӨХ-ны буруутай үйл ажиллагааг дурдаад оршин суугчдын тавьж байгаа шаардлагыг тавьсан байгаа. Биелүүлж ажиллахгүй бол манайхаас зохих арга хэмжээг авна гэсэн. 

-Та СӨХ-ны хуулийн төслийн багт ажиллаж байгаа. Танайхаас хуульд ямар асуудлыг тусгаж байна? 
-СӨХ-ны хууль дагаж мөрдөж чадвал чанга хууль. Хэрэгжихгүй байгаа хоёр заалт байгаа юм. Нийт СӨХ-ны оршин суугчдын 50 хувийн ирц бүрдүүлж жилд нэг удаа ажлаа тайлагнана. Тухайн СӨХ-ны санхүүгийн холбогдолтой асуудлыг нууцын зэрэглэлд байлгана гэсэн байдаг. Тэгэхээр энэ заалтын дагуу үйл ажиллагаа явуулахгүй, дур зоргоор мөнгө идээд байгаа СӨХ-ны дарга нарыг хамгаалсан зохицуулалт болчихоод байгаа юм. Иргэд очоод тайлан нэхэхээр хуулийн дагуу ажиллаж байна гэдэг. Хурлаа хийлээ, 100 айлын 30 нь ирлээ. Хүчингүй болчихдог. Тэгээд л тэр жил тайлан тавих хурал хойшилдог. 

Мөн СӨХ-ны хуульд хоёроос дээш өрхтэй бол СӨХ байгуулж болно гэсэн заалт бий. Тухайлбал, 24 өрхтэй байр СӨХ байгуулъя гэе. Нэг өрхөөс сарын 10 мянган төгрөг авлаа. Нийт өрхөөс 240 мянган төгрөг цуглалаа. Гэтэл тэр мөнгийг СӨХ-ны дарга, нягтлан хоёрын зөвхөн сарын цалинд хуваагаад дуусчихдаг. Гэтэл орцны гаднах хог, гэрэл, цэвэрлэгээ, тохижилтыг хариуцах боломжгүй. Үүнийг өөрчлөхийн тулд тухайн СӨХ-г доод тал нь 240 өрхтэйгөөр байгуулж болно гэсэн хуулийн өөрчлөлт орох талаар санал гаргаж байгаа юм. Санхүүжилтг үй бол СӨХ байх шаардлагаг үй. 240 өрхтэй байхад хоёр хүндээ цалингаа өгөөд цаана нь хоёр сая орчим төгрөг үлдэнэ. Тэгсэн цагт СӨХ-ны үйл ажиллагаа жигд явагдана гэсэн үг. 

-Тэгвэл цөөн оршин суугчтай өрх СӨХ-г байгуулах албагүй гэсэн үг үү? 
-Тийм. Зарим байрныхан энэ асуудлыг боломжийнхоо хэрээр зохицуулчихдаг юм билээ. Цөөхөн оршин суугчтай байрныхан дэргэдэх томоохон байрны жижүүртэй тохироод цэвэрлэгээгээ хийлгэчихдэг. Сард 4-8 удаа цэвэрлэгээ хийчихээд айл бүрээс 2000 төгрөг хурааж аваад цалинждаг. Ер нь СӨХ-г заавал байгуулах албагүй. Орцны гэрэл шатлаа, өнөөдөр нэг айл нь гэрэл тавьсан бол дараа нь өөр нэг айл нь тавьчих жишээтэй. 

-Орон нутагт ч энэ асуудал хяналтгүй байдаг гэсэн гомдол бий. Орон нутагт хяналтыг хэрхэн хүргэх вэ? 
-Нийслэлийн зарим оршин суугч СӨХ ямар байгууллага байдгийг мэдэхгүй, мөнгө л авдаг гэж байна. Тэгвэл хөдөөд бүр хяналтгүй, ойлголтгүй байгаа. СӨХ-ны дарга нар оршин суугчдын хөлсний ажилчин шүү гэдгийг хариуцлагатайгаар хэлье. Тэд оршин суугчдаас хуримтлагдсан мөнгийг хяналттай зарцуулахаас өөр эрхгүй. Цахилгааныг тасалдаг, хаалга үүдийг нь балбадаг, зүй бусаар харилцдаг хүмүүс биш гэдгийг хэлмээр байна.

Б.Энхзаяа 

Эх сурвалж gogo.mn