Өнгөрсөн зургаа, долоодугаар сард бараг өдөр бүр бороо орсон. Машины дугуйнд наалдсан нойтон шавар борооны дараа хатаж, агаарт их хэмжээний тоосонцор дэгдээж байсныг уншигч та лав анзаарсан байх. Нийслэлийн зарим зам ус зайлуулах шугамгүй тул тэр хэсэгт бяцхан “нуур” тогтсон нь шавартай холилдон “намаг” болсон. Энэ нь хатсаны дараа бас л ойр хавьдаа нарийн ширхэгтэй шороо тоосон “шуурга” дэгдээж байсан. Ийм тоосонцортой орчин амьсгалын замын өвчин, сүрьеэ, уушгины өвчлөлийн гол шалтгаан болдог аж. Улаанбаатартай харьцуулахад цэцэрлэгт хүрээлэн, ногоон байгууламж олонтой Европын холбооны улсуудад гэхэд жил бүр дунджаар 310 мянган хүн тоосонцроос болж хорвоог орхидог байна. Тиймээс эдгээр улсад нэг шоо метр агаарт эзлэх нарийн тоосонцор 50 микрограммд хүрэх хэмжээ жилд 35 хоногоос хэтрэхгүй байхаар хуульчилжээ. ХБНГУ энэ хуулийг хэрэгжүүлэхийн тулд 20 хотод хүрээлэн байгаа орчноо хамгаалах бүс байгуулахаар төлөвлөж буй аж. Мөн Германы инженерүүдийн холбоо бүх дизель хөдөлгүүртэй машинд утааны шүүлтүүр тавихыг шаардсанаар энэ ажил хэрэгжиж эхэлсэн гэнэ. Түүнчлэн хүнд даацын ачааны машинуудыг том хотуудаар дамжин өнгөрөхийг хатуу хоригложээ. Тоосонцрыг бууруулах талаар гадны орнуудад ийм ажил өрнөж байна.

Харин манай улс энэ талаар хийсэн дорвитой ажил алга. Дэлхийн банкнаас гаргасан “Улаанбаатар хотын агаарын бохирдлын нөхцөл хүний эрүүл мэндэд нөлөөлөх нь” судалгаанд хотын оршин суугчдын тоосонцорт өртөж буй байдал манай улсын агаарын чанарын үндэсний стандартаас даруй 10 дахин, ДЭМБ-ын зорилтот шаардлагаас 6-7 дахин их байгааг дурджээ. Мөн агаарын бохирдлын хэмжээг жилээр тодорхойлоход 40 хувь нь угаарын хий, 60 хувь нь тоос,тоосонцор болохыг дээрх судалгааны багийнхан тогтоосон байна. Агаар дахь тоос тоосонцорын хэмжээ 10 микрограммаас бага байх ёстой гэнэ. Энэ үзүүлэлт нийслэлд 2006 онд 141, 2007 онд 157, 2008 онд 279 микрограмм байжээ. “Хот өдөр ирэх тусам хүрээгээ тэлж, байшин барилга олноор баригдаж буй энэ үед тоос тоосонцор арилахгүй. Бидний амьдарч байгаа орчин маань ийм учраас энэ төрлийн харшлаар өвчлөх хүмүүсийн тоо өдрөөс өдөрт нэмэгдэж байна. Тоосонцрын харш лыг эдгээхэд маш хэцүү. Эмч, өвчтөн хоёр уйгагүй хичээсний дүнд түр зуур намдана. Агаар дахь тоосны хэмжээг багасгаж чадаагүй цагт энэ төрлийн харшил хэзээ ч арилахгүй.

Манайхан агаарын бохирдлыг бууруулах гэж байна гээд мод, бут, зүлэг тарих болсон. Ногоон байгууламж их хийнэ гэж туйлширлалгүйгээр тэнцвэртэй байдлыг барих хэрэгтэй. Тэгэхгүй бол ургамлын харшилтай хүмүүст бас нэг зовлон болдог. Эмийн сангуудаар шүүлтүүртэй амны хаалт зардаг ч манай нөхцөлд тэр бүр хэрэглэх боломжгүй. Тоосонцор биднийг харшилтай болгоод зогсохгүй эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлж байна” хэмээн “Ама” эмнэлгийн их эмч, клиникийн профессор Б.Хандармаа ярьсан. Дээрх эмчийн яриатай санал нэг байна. Манайд урин дулааны улиралд нарийн ширхэгтэй тоос шороо их манардаг. Бид утааг багасгана гэж ярьсаар удаж байна. Гэтэл тоосонцор утаанаас илүү хүний эрүүл мэндэд хор уршигтай аж. Өнөөдөр хотын хүүхэд багачуудаас эхлээд ахмад настнууд хүр тэл агаарын бохирдлоос үү дэлтэй өмнө нь сонсогдож байгаагүй өвчнөөр өвчлөх болж.

Агаарын бохирдлыг арилгах үүднээс Мянганы сорилтын сан, Азийн хөгжлийн банк, Европын сэргээн босголт хөгжлийн банк, НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөр, Нидерланд, Франц, БНСУ-ын Засгийн газраас санхүүждэг олон улсын байгууллагууд манай Засгийн газартай хамтран боломжит шийдлийг эрэлхийлж байна. Гэвч үр дүн тааруухан. Энэ ажилд өч төчнөөн тэрбум төгрөг зарцууллаа гэдэг ч утаагүй зуух, үртсэн шахмал түлшнээс өөр барьцтай ажил хийсэнгүй. Урин дулааны улиралд дарга нар нь амарч, зугаалж байгаад өвөл болохоор утаагаа ярьж эхэлдэг.

Манайхаас өөр энэ талаар хийж буй бодлого нь төдийлэн урагшлахгүй байгаа улс хаана ч байхгүй. Зуны улиралд дэгддэг энэ тоос тоосонцрыг хэрхэн багасгах вэ. Тоосыг багасгаж чадаагүй цагт харшлаар өвчл өх иргэдийн тоо жил ирэх тусам нэмэгдэнэ. Харшлыг хэзээ ч эдгэдэггүй өвчин гэж мэргэжлийн байгууллагынхан үздэг юм билээ.

Тоосны харшилтай хэмээн “Астама” харшлын эмнэлгээр үйлчлүүлж буй Чингэлтэй дүүргийн II хорооны иргэн Г.Отгонсүрэн “Би Швейцарьт 10 гаруй жил амьдарч байгаад өнгөрсөн жил Монголдоо суурин амьдрахаар ирсэн. Гэтэл өнгөрсөн зунаас гадуур явахаар хамаг бие загатнаад, байнга найтаагаад байх болсон. Харьяаны эмнэлгээрээ явсан ч онош нь төдий лэн тодроогүй. Тэгээд харшлын эмнэлэгт шинжилгээ өгтөл тоосонцрын харшилтай байна гэсэн. Хүний нүдэнд үл үзэгдэх нарийн ширхэгтэй тоос тортог агаарт их байдаг учраас харшилгүй хүн гэж Монголд бараг байхгүй болсон гэж эмч нар ярьж байна.

Манайд байшин, барилга барьж бүтээн байгуулалт өрнөж байгаа ч үүнээс үүсч буй тоос тоосонцорыг нь бууруулах төрийн бодлого үгүйлэгдэж байна. Швейцарьт манайх шиг хаа сайгүй барилга барьж, тоос шороо манарч, хотын төвөөр хүн явах аргагүй нөхцөл хэзээ ч үүсдэггүй. Хотынхоо төвд иргэдийн аюулг үй байдлыг хангахуйц маш сайн орчин бүрдүүлсэн байдаг. Улаанбаатарт барилга олон баригдаж байгаа нь сайн ч газар олголт замбараагүй хийгдсэнээс иргэд эрүүл, аюулг үй орчинд амьдарч чадахгүй байна” гэв.

Манайх агаарын бохирдлыг арилгах үүднээс Дэлхийн банкнаас 45 сая ам.долларын дэмжлэг туслалцаа авахаар болоод буй аж. Энэ мөнгөөр ирэх өвөл утаагүй түлш бэлтгэж, утаа бага гаргадаг зуух, цахилгаан халаагуур зэрэг ажилд зарцуулахаас гадна утаагүй бүс дэх хороодын утааны байцаагч нарыг цалинжуулах гэнэ. Гэтэл утаанаас илүү уршигтай тоосонцрыг яаж багасгах талаар төр, засгийн удирдлагууд нүдэн балай чихэн дүлий суусаар. Уг нь гэр хорооллоос ялгарах тоосны хэмжээг 80 хувиар бууруулж чадвал тоосонцрын жилийн дундаж агууламжийг 1/4 хүртэл хувиар багасгах боломжтой гэсэн. Тоосноос болж бид харшилтай болж, уушги маань хорт агаараар амьсгалж байна. Энэ байдал удаан үргэлжилбэл Монголд амьсгалын замын өвчтэй хүн олон болох нь. Эрхэм хотын удирдлагууд энэ тал дээр анхаарлаа хандуулж, барьцтай ажил хийгээсэй. /top.mn/