Шатёр буюу цацар бол бүс даавуу, ангийн арьс, мөчрөөр босгосон майхантай төстэй түр зуурын оромж юм. Гаднаас нь харахад шовгор хэлбэртэй, зөөвөрлөж явахад тохиромжтой уг шатёрыг эрт дээр үеэс дорнын нүүдэлчин ардууд өдөр тутмын амьдралдаа хэрэглэсээр иржээ. Шатёр гэдэг нь турк хэлнээс гаралтай бөгөөд Библь сударт байнга давтагддаг түгээмэл үг юм. Арабын нүүдэлчдийн зарим нь одоо ч энэ майхан гэрт амьдарч буй. Араб эмэгтэйчүүд шатёрыг бат бөх бааз маягийн хар бөс даавуугаар хийх бөгөөд энэ нь маш зузаан, бороо нэвтэрдэггүй. Орчин үед шатёрын тулгуурыг хөнгөн цагаанаар хийж, галд тэсвэртэй, поливинилхлорид материалыг ашигладаг болжээ. Ийм учраас шатёрыг үзэсгэлэнгийн лангуу, техник технологийг олонд үзүүлэх түр зуурын байр болгон ашиглах болсон аж.

 

 

Бөөрөнхий хэлбэртэй хоган бол Хойд Америкт аж төрдөг навахочуудын уламжлалт сууц юм. Сүүлийн үед дөрвөлжин хэлбэртэй хоган ч мэр сэр үзэгдэх болжээ. Энэ сууцны хаалгыг зүүн тийш харуулж барьдаг нь нар аз авчирдаг гэж бэлгэшээдгээс үүдэлтэй аж. Хоган газраас “ургасан” мэт харагдах бөгөөд “эр” гэж нэрлэгддэг ийм оромж нь урд хэсэгтээ үүдний өрөөтэй. Ийм хоганыг шашны болон тусгай ёслолд ашигладаг. Харин бөөрөнхий болон “эм” хоганд навахочуудын гэр бүлээрээ амьдардаг бөгөөд үүдэндээ тусгаарласан өрөөгүй. Индианчууд ХХ зууны эхэн үеэс уламжлалт сууцаа зургаан талт болон найман талт хэлбэртэй болгон томруулан барьж эхэлжээ. Навахочууд төмөр замтай танилцсан тэр үеэс хоганы хэлбэр ийнхүү өөрчлөгджээ. Үндэсний онцлогийг харуулсан энэхүү гэрийг ашиглахдаа индианчуудад эрт дээр үеэс баримталж ирсэн олон ёс заншил бий. Хэрвээ хоганд хэн нэг нь нас барсан бол үүдийг хэрэмлэн хадаж, хойд зүг рүү харсан хэсэгт нүх гарган цоолж, тэрхүү хэсгээр цогцсыг гадагш гаргадаг байж. Зарим тохиолдолд шууд шатаадаг гэнэ. Мөн хоганы ойролцоо аянга буусан бол дахин ашигладаггүй. Оромжин дотроос мод алга болбол хоганыг ямар ч зорилгоор дахин хэрэглэхийг цээрлэдэг ажээ. Эдүгээ зарим хуучны хоганыг амьдрах зориулалтаар ашиглаж байгаа ч ихэнх тохиолдолд ёслолын үйл ажиллагаанд хэрэглэгдэж байна.

 

 

Мөсөн гэр бол Хойд Америкийн эскимосуудын өвлийн сууц юм. Бөмбөгөр хэлбэртэй уг сууцыг газар нүхлэн цас мөсөөр барих ба голч нь 3-4 метр, өндөр нь хоёр метр. Нарны гэрэл нэвт тусах бөгөөд зарим тохиолдолд мөсөөр цонх хийдэг байна. Эксимосууд нэгээс нөгөө рүү шууд дамжих боломжтой тосгон хүртэл барьсан байдаг. Ийм сууцны дотоод заслыг ихэвчлэн амьтны арьс ашиглан хийж, ханыг арьсаар хучдаг. Мөсөн сууцыг дулаацуулах, гэрэлтүүлэхийн тулд тосон дийзэн дэн ашигладаг. Үүний үр дүнд сууц маш дулаахан болдог ч цас мөсөн хана хайлдагггүй. Иймээс хүн ая тухтай амьдрах хэмжээний температурыг бүрдүүлдэг гэнэ. Үүнээс гадна цасан сууц илүүдэл чийгийг гадагшлуулдаг аж. Туйл уруу аялагчид энэхүү мөсөн урцыг барьж сурах гэж олон жил зүтгэсэн. Анх удаа исланд гаралтай Канадын аялагч Вильялмур Стефансон 1914 онд бие даан сурч, ном бичиж үлдээсэн байдаг. Өнөө цагт уг сууцыг цанын аялал жуулчлалд ослоос аврах байрын зориулалтаар ашиглах болжээ.

 

 

Пальясо бол Галисийн оршин суугчдын үндсэн орон сууц бөгөөд. Сьерра-де-лос-Анкарес тойрогт  голдуу хэрэглэгддэг. Пальясог 1970-аад он хүртэл хүмүүс амьдрах зориулалтаар ашигладаг байжээ. Энэ нь 4-5 метр өндөр, бөөрөнхий эсвэл зуйван хэлбэртэй, 10-20 метрийн голчтой бөгөөд модон каркастай аж. Мөн шовгор орой бүхий сүрлэн дээвэртэй юм байна. Харин ханыг чулуугаар барьжээ. Түүнд ганцхан жижиг хаалга байх ба цонхгүй. Энгийн пальясо дотроо ганц тасалгаатай бол зарим нь хоёр тасалгаатай ба нэгэнд нь хүмүүс амьдарч, нөгөөд нь малаа байлгадаг байна.

 

 

Гэр бол Азийн нүүдэлчдийн гол орон байр юм. Бусад орны үндэсний хэв шинж бүхий сууцаас ялгаатай нь барих, тээвэрлэхэд маш хялбар бөгөөд эсгий бүрээстэй гэдгээрээ онцлог. Гэрийг барьж буулгахад олон хүний шаардлагагүй, тухайн гэр бүлийнхэн л цагийн дотор энэ ажлыг гүйцэтгэх боломжтой. Түүнчлэн тэмээ, морь, автомашинаар тээвэрлэхээс гадна эсгий бүрээс нь бороо, салхи, хүйтэнд тэсвэртэй, нордоггүй. Гэрт цонх гэж үгүй ч тооноор нь нарны гэрэл тусч, дотор нь гал түлэхэд маш сайн зохицсон. Ийм гэрийг монголчуудаас гадна Казахстан, Киргизстаны нүүдэлчин ард түмэн өдөр тутмын амьдралдаа хэрэглэж байна.

 

 

Al Kaimah бол Персийн булангийн эрэг дагуух хүн амын амьдардаг үндсэн сууц юм. Дал модны мөчрөөр барьсан энэ сууц ганцхан тасалгаатай ба ямар ч хэмжээтэй байж болно. Уг байшин өвөл дулаан, зун сэрүүхэн бөгөөд гар доорхи  энгийн материалаар барьдаг учир улирлын онцлогт тохируулан халуун хүйтнээ зохицуулж болдог. Өнгө төрхийн хувьд тийм ч муугүй.

 

 

Дүнзээр хийсэн байшин бол Орос, Украин, Белоруссийн хөдөө аж ахуй, ой модны аж ахуй эрхэлдэг бүс нутагт амьдардаг иргэдийн гол сууц юм. Харин тал нутагт ийм байшинг шавраар барьдаг. Эрт дээр үеэс эхлэн дүнзэн байшинг бүдүүн гуалин, дүнзийг ашиглан барьдаг байсан. Эхэн үедээ хаалгыг орлуулсан 0.9-1 метрийн хэмжээтэй завсар гаргадаг байсан бол хожим үүдтэй болжээ. Байшин доторхи галын хажуугийн хүндтэй суудалд өрхийн тэргүүн унтдаг бол эмэгтэйчүүд, хүүхдүүд эсрэг талын багахан газар ногддог байжээ. Мөн өрхийн гол амьжиргаа болсон тэжээвэр амьтад, төл мал, гахай торойг үүдний хэсэгт арчилж торддог байсан гэнэ. Цаг улирах тусам дүнзэн байшин боловсронгуй болсоор яндан, пийшин, цонхтой болсон байна.

 

 

Жаг бол Танзаны зүүн хойд зүг буюу алдарт Килиманжарогийн ойролцоо амьдардаг ард түмний сууц юм. Ийм сууцыг эдүгээ 1.8 сая хүн ашиглаж байна. Тэдний гол хоол хүнс нь жимс жимсгэнэ бөгөөд мал аж ахуй эрхэлж амьжиргаагаа залгуулдаг.

 

 

Шале бол Альп орчимд амьдардаг ард түмний швейцарь маягийн сууц юм. Шале гэдэг нь малчдын урц гэсэн утгатай. Зуслангийн байшинг санагдуулам эл давхар сууцны ханыг модоор хийдэг. Харин орчин үед нэг давхрыг нь тоосго болон чулуугаар хийх болжээ. Эдүгээ Австри, Францын аялал жуулчлал, амралтын газрууд энэхүү шалетэй тун төстэй байшинд амрахыг жуулчдад санал болгож байна.

 

 

Рондавель бол Өмнөд Африкийн улс орнуудад, тухайлбал, ӨАБНУ, Лесото, Свазиленд, Ботсванд түгээмэл хэрэглэгддэг бөөрөнхий байшин юм. Байшингийн ханыг бүхэлд нь чулуугаар барьсан бөгөөд оройг нь сүрлээр хийжээ. Гэхдээ энэ сууц бол урц, сүрлэн байшингаас чанарын хувьд хамаагүй дээр. Хаалга, цонх гэх мэт орчин үеийн байшингийн шийдлийг энд мөн шингээснээрээ онцлог.