Ногоон байгууламж гэхээр хамгийн түрүүнд Улаанбаатар хотод ургах гэж ядаж байгаа арчилгаатай арчилгаагүй хэдэн мод бут, жил болгон сэндийлэгддэг зүлэг гэх мэт л дүр зураг буудаг нь бидэнд нууц биш. Одоогийн байгаа Улаанбаатарын үнсэн саарал төрх жил болгон хаядаг хөрөнгөөрөө тооцвол аль хэдийн өнгөө засчихаар болвол болчихоор, гэвч бид өвлийн утаанаас арай гэж салаад л шороотой зууралдаж эхэлдэг нь юутай гачлантай. Үүнд ногоон байгууламж байгуулах гэж байгаа нь ч тэр хайрлаж хамгаалах үүрэгтэй хотын иргэд бид ч тун хайхрамжгүй хандаж үхээд, гандаад, өнгөрсөн хойно нь "өө хөөрхий" гэж нэг дуугарвал дуугарна...

     Чухам ийм л учираас нийтлэлийн гол зорилгоо ногоон байгууламжийн нэг хэсэг болсон мод, бут, сөөг, зүлэг, ногооны талаарх талаарх таны мэдлэгийн хүрээг тэлэх зорилготой хаяглаж байгааг хүлээн авна уу.

 Ингэхэд Ногоон байгууламж бидэнд ямар хэрэгтэй юм бэ?

        Дэлхий ертөнцийн агаар мандалыг дэлхий  бий болсон цагаас  нь хойш зөвхөн мод, бут, сөөг, зүлэг ,ногоо л  бий болгож өдий болтол тасралтгүй тэжээж ирсэн юм. Бидний бие махбоди зөвхөн энэхүү ногоон бодгалиас бий болсон энэхүү агаарын нэгдэлийг хүлээж авч чадах ба үүнийг хуурамчаар үйлдвэрлэх боломжгүй.  Хэрэв хүн усгүй 3 хоногийн дотод үхдэг бол агааргүй 3 минут ч болохгүй. Чухам ийм л учираас ногоон байгууламж гэдэг бол өөрөө бидний агаар юм, агаар учираас бид түүнийг өөрсдийн нэг хэсгээ болгож харах нь зөв. Үүнийг зүйрлэвэл яг л бидний гар, хөл гээд л бидэнд байх л ёстой үе мөчний нэг хэсэг шиг бидний амьдрах орчин ногоон байгууламжаар дутагдах ёсгүй юм.

Үүнээс гадна ногоон байгууламж дараах давуу талуудтай.

Үүнд:

1.      Агаар үйлдвэрлэгч /дээр дурьдсан/

2.      Агаар цэвэршүүлэгч буюу тоос шорооний 30-70 хүртэлх хувийг өөртөө барьж, утаа униарын 40 хүртэлх хувийг өөртөө шингээдэг.

3.      Агаарын хэт халалт болон хөрөлтийг 2-3 хэмээр багасгах болон нэмэгдүүлж орчиндоо өөрийн гэсэн агаарын орчин бий болгодог.

4.      Агаарын чийгшилтийг хөрсөнд буусан борооны усыг барих мөн хөрсөн дэх усыг татах замаар  /70 хүртэл хувь/ 8 хүртэл хувь нэмэгдүүлдэг.

5.      Хот суурин газарт өнгө үзэмж нэмдэг.

6.      Хот суурин газарт амьдарч буй иргэдийн стресс, ядаргааг үгүй хийж тайвшруулах үйлчилгээтэй.

7.      Зарим нэг төрлийн шилмүүст мод нь агаар дахь хортой элемэнтүүд, түүний дотор өвчин үүсгэгч бактеруудыг үгүй хийдэг нь нэгэнт батлагдсан.

8.      Ногоон байгууламжууламж нь хөрсний эвдрэл, үерийн ус, шороо шуурга зэргээс хотыг хамгаалагчийн үүрэг гүйцэтгэдэг байна.

Та бүхэнд сонирхолтой байх үүднээс нэг жишээ дурдая.

Америкийн Нэгдсэн Улсад энэ чиглэлээр мэргэшсэн байгууллагын хэсэг эрдэмтэд ногоон байгууламж хүнд хэрхэн нөлөөлдөг талаар туршилт судалгаа хийсэн байна. Туршилтын гол обьектоор яг адилхан хэмжээтэй, адилхан тооны айл өрхүүд амьдардаг зэрэгцээ шахуу хоёр орон сууцны барилгыг сонгожээ.

Эдгээр хоёр барилгын эхнийх буюу эргэн тойрондоо хуучин ногоон байгууламжтай байсан талбайг нь нурааж машины зам талбай болгон хажууд нь нэмж өдөр бүр барилгын ажил хийж эхэлсэн байна. Энэ барилгыг А гэж нэрлэе. Харин хуучин байсан ногоон байгууламжийг нь дахин шинэчилж орцноос гараад эгээ л ой модон дотор ороод ирсэн юм шиг сэтгэгдэл төрүүлэхээр болтол нь засаж тохижуулсан гадна талбайтай орон сууцыг нь Б гэе.

Ингэж тохижуулсаны дараагаас тухайн хоёр байрны оршин суугчидын дунд нийгмийн, эрүүл мэдийн болон сэтгэлзүйн байдлын судалгаа хийж оршин суугчидын тухайн үеийнх нь байр байдлыг тогтоож авсан ба хагас жилийн дараа оршин суугчидтай эргэн уулзаж судалгааг дахин хийхэд гарсан үр дүн нь үнэхээр цочирдмоор байсан байна.

Эхний А буюу ямар ч ногоон байгууламжгүй нийтийн эзэмшлийн талбай нь машины зогсоолтой дээр нь үргэлжийн мөнхийн  барилгын ажлын дуу чимээ байнга сонсогдсон гадна орчинтой орон сууцны барилгын оршин суугчидын байр байдалд дараах өөрчлөлтүүд гарсан байна.

1.      Оршин суугчидын тоо 10 хувиар буурсан.

2.      Шилжин нүүгсэдын тоо 30 хүртэл хувьд хүрсэн ба харин тэдгээрийн оронд нүүж ирсэн оршин суугчид нь өмнөх оршин суугчидыг бодвол амжиргааны түвшин доогуур үзүүлэлтэй айл өрхүүд байсан.

3.      Орон сууцны барилгын 1м2 түрээсийн үнэ багассан нь оршин суугчидын бууралттай холбоотой.

4.      Орон сууцны барилгад газ, ус алдах, цахилгаан тасрах, нийтийн өмч хөрөнгө сүйтгэгдэх явдал 5 удаа гарсан.

5.      Орон сууцны барилгын эргэн тойронд гэмт хэрэг 3 удаа гарсан. Үүнээс танхай сэдэлттэй 2, машины хулгай 1. Гэмт этгээдүүд тухайн байрын оршин суугч байгаагүй.

6.      Оршин суугчидын дунд хөнгөн чанарын өвчтэй хүн 15 хүртэлх хувь, хүндэвтэр өвчтэй хүн 5 хүртэл хувь, хүнд өвчтэй нэг хүн байсан байна.

7.      Нэг хүн насны доройтолоос болж нас барсан.

8.      Орон сууцны ашиглалтын зардалаа төлдөггүй луу унждаг айл өрхүүд олширсон.

9.      Орон сууцны иргэдийн дунд өмнө нь зохиогддог байсан нийгмийн чанартай ажлууд хийгдэхээ больсон.

10.  Гэр бүлийн хүчирхийлэл 20 айл бүрийн нэг айлд үзэгдсэн.

11.  Хүүхдүүд нэг нэгийгээ шоглох нь ихэссэн. Хүүхдүүд гэрээсээ гарч тоглохоо больсон.

12.  Оршин суугчид нэг нэгэнтэйгээ хэрэлдэж маргалдах байдал олон ажиглагдах болсон нь тухайн хэсгийг хариуцсан цагдаа дээр ирсэн өргөдөл, гомдолоос ажиглагдсан.

13.  Оршин суугчидын ихэнх өмнө нь байгаагүй айдастай, стрестэй амьдарч байгаа гэсэн хариулт өгсөн.

14.  Ажилаа сольсон болон ажилгүй хэд хэдэн тохиолдол гарсан. Гэр бүлээсээ салсан 1 тохиолдол

15.  Тус байрны гадаа цагдаа нар байнгын эргүүл хийдэг болсон байна.

Харин Б байранд:

1.      Орон сууцны барилгын 120 айлын 120 айл бүгд дүүрсэн.

2.      Тус байранд оршин суух хүсэлтэй айд өрхийн урт жагсаалт үүссэн.

3.      Орон сууцны барилгын 1м2 түрээсийн үнэ нэмэгдсэн.

4.      Орон сууцны барилгад ус алдах, цахилгаан тасрах, нийтийн өмч хөрөнгө сүйтгэгдэх явдал 2 удаа гарсан.

5.      Орон сууцны барилгын эргэн тойронд гэмт хэрэг 1 удаа гарсан.

6.      Оршин суугчидын дунд хөнгөн чанарын өвчтэй хүн 7 хүртэлх хувь, хүндэвтэр өвчтэй хүн 3 хүртэл хувь байсан.

7.      Өндөр настай оршин суугчидын тоо нэмэгдсэн.

8.      Орон сууцны ашиглалтын зардал төлөлтийн биелэлт сар бүр бүрэн биелэгддэг.

9.      Орон сууцны иргэдийн дунд өмнө нь зохиогддог байсан нийгмийн чанартай ажлууд нэмэгдсэн.

10.  Гэр бүлийн хүчирхийлэл 40 айл бүрийн нэг айлд үзэгдсэн.

11.  Хүүхдүүдийн тоо нэмэгдсэн байх ба А байр шиг нэг нэгийгээ шоглох гомдоох үзэгдэл бараг байгаагүй.

12.  Оршин суугчид хоорондоо их эвтэй амьдардаг.

13.  Оршин суугчид гэртээ ирэх үедээ амралт мэдэрдэг, сайхан санагддаг, стресс тайлагддаг гэж санал нэгтэй асуулганд хариулсан байв.

14.  Ажилаа сольсон болон ажилгүй 3 тохиолдол гарсан.

15.  Эдгээр байрны оршин суугчид 50 хүрэхгүй метрийн цаана байгаа А байрны гадаа хийж байгаа барилгын ажлыг ихэнх нь мэдээгүй байсан байна.

16.  Гэр бүл салсан мөн 1 тохиолдол гарсан.

17.  Дүүргээс тус байрыг тэргүүний байраар шалгаруулсан байна.

Уг судалгааг дахиж хийгээгүй юм байна. Учир нь зохиомлоор үүсгэсэн энэхүү "ногоон байгууламжгүй болгох дарамт" нь А байрны оршин суугчидын хувьд нийгмийн болон эрүүл мэнд, сэтгэлзүй бүүр цаашлаад эдийн засгийн хүнд дарамт авчирна гэж зохион байгуулагчид нь төсөөлөөгүй байсан байна.

Уг судалгааны үр дүнг судлаад цааш нь тайлбарлахдаа "Ногоон байгууламж нь зөвхөн агаар үйлдвэрлэж, цэвэршүүлж, дуу чимээг үгүй хийх зэргээр улмаар хүний эрүүл мэндэд эерэгээр нөлөөлөх хүчин зүйлээс илүүтэй хүмүүс бидний стресс, шаналлыг үгүй хийж сэтгэлзүйн байдлыг дэмжигч гол хүчин зүйлүүдийн нэг бөгөөд ийнхүү өөдрөгөөр амьдралд хандах хандлага нь тухайн хүнээр дамжин нийгэмд хүртэл сайнаар нөлөөлж болохыг энэхүү "бичил нийгэм"-ийн өөрчлөлтөнд дээр анзаарлаа" гэсэн байна.

Ингээд бүгдээрээ цааш нь Улаанбаатар хотын ногоон байгууламжийн өнөөдрийн байдалд хүрсэн шалтгаануудыг үндсээр нь судлах гээд үзье.

1.      Хэт төвлөрөл

Улаанбаатар хотыг анх төлөвлөхдөө 400-500 мянган хүнд зориулан төлөвлөсөн гэдгийг одоо мэдэхгүй хүн алга байна. Тухайн үеийн хүн амын нягтшил бас тухайн цаг үеийн онол тооцоогоор бодсон ч тэр, энэ тооноос ихгүй хүн байхаар гараад байсан хэрэг. Харин өнөөдөр Улаанбаатар хотын хүн ам даруй 3 дахин их болчихоод байгаа нь хүн амынхаа тоонд нийцсэн байр орон сууц, төрөл бүрийн үйлчилгээний барилга байгууламжуудыг хүнээ дагаад шаардах нь мэдээж. Чухам эндээс л зөвхөн барилгын сууриар газар олгогдох явдал эсвэл ногоон байгууламж төлөвлөсөн талбайдаа машины зогсоол, үйлчилгээний барилга гэх мэт хөрөнгө оруулагч, захиалагч нарт ашигтай байгууламжуудаа барих хүсэл төрж байгаа гэхэд болно. Үүнд хууль эрх зүйн хатуу зохицуулалт гэхээсээ хотыг тэлэх, төвлөрөлийг сааруулах бодлого нэн тэргүүнд шаардлагатай байгаа юм.

2.      Төсөвлөсөн хөрөнгө оруулалт

Ногоон байгууламж, зүлэгжүүлэлт, мод, бутжуулах ажилд анхаарал хандуулдаггүй байдал нь жил бүрийн төсөвлөсөн хөрөнгө, тэдгээрийг арчилан хамгаалах байгууллагын ажилтаны тоо, хүчин чадал, бүтээн байгуулалт, их засварын ажлын дараа сэргээх болон шинээр хийж буй ногоон байгууламжийн ажлуудаас тодорхой харагдана. Дашрамд дурьдахад Улаанбаатар хотод энэ чиглэлээр бодлого, төлөвлөлт, арчилалт хамгаалалтын асуудал хариуцсан ердөө 1 мэргэжилтэн байдаг нь эмгэнэлтэй л хэрэг. Одоогийн байдлаар жил бүрийн энэ чиглэлээр хотод тавигддаг хөрөнгө нь ногоон байгууламжийг зөвхөн бүтээхэд зарцуулагдах хөрөнгө болохоос биш түүнийг арчилах болон ногоон байгууламжийг зориулалтын газар үрслүүлэх, тарихад бэлдэх зэрэг ажилд зарцуулагдахгүй байгаа хөрөнгө юм. Өнгөрсөн жилд л гэхэд хотод хийгдэх нийт хөрөнгө оруулалтын 5 хүрэхгүй хувьд нь ногоон байгууламжид зориулсан хөрөнгө оруулалт төлөвлөгдсөн байх жишээний. Мөн түүнчлэн дулаан, цахилгаан, усаар хангагч мэргэжлийн байгууллагууд байнгын болон урсгал засвараа хийхдээ сүйтгэсэн ногоон байгууламжаа сэргээх ажлыг төсөвлөхгүй байгаагаас хөрөнгө зарж хийсэн ногоон байгууламжууд нь бидний нүдэн дээр эргээд улаан шороогоороо солигдон үлдэж байна.

3.      Иргэдийн ногоон байгууламжид хандах сэтгэхүй, дадал

Соц нийгмийн үед цагдаатай хамтарч сайн дурын эргүүл гарч ногоон байгууламжыг хамгаалдаг байсныг бид "Улаанбаатарт байгаа миний аав" киноноос бэлхэнээ харж болно. Дөнгөж хотжиж байсан гэхэд тэр үеийн ахмадуудын ногоон байгууламжид хандах сэтгэл зүй, одоогийн арай л роботоор цай хоолоо зөөлгөх нь холгүй болсон технологийн хөгжлийн эрин үед амьдарч байгаа бидний сэтгэхүйгээс хамаагүй өндөр түвшинд байсныг бэлхэнээ харж, ойлгож болохоор байна. Энэ нь зах зээлийн нийгэмд орсон бидний  ногоон байгууламж "ашиг" өгдөггүй гэж хардаг сэтгэлзүй, хандлагаас болж байгаа нь хатуу үнэн билээ. Тиймээ, Ногоон байгууламж таньд мөнгө өгөхгүй гэхдээ мөнгөнөөс бусдыг бүгдийг нь өгнө гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Мөн энэ талаарх зөв ойлголтыг ч бас үр хүүхдүүддээ бид өвлүүлэх үүрэгтэй юм гэдгийг санаж байх нь 21 дүгээр зууны хотын иргэн таны үндсэн үүрэг мөн юм.

4.      Ногоон байгууламжийг бүрдүүлэх мод, бут, зүлэгний төрөл зүйл

Ногоон байгууламж барьж байгуулна гэдэг зүгээр л уулаас үндэстэй мод чирээд 5 см хар хөрсөнд нүх ухаад суулгачдаг юм биш. Тухайн орчин маань нар үздэг хэсэг үү, үгүй юу, газар доор шугам сүлжээ байгээ эсэх, байнгын усалгааны систем байгаа эсэх, иргэдийн явдаг зам огтолж байгаа эсэх, орон сууцны болон оффисын барилга байгууламж ойрхон байгаа эсэх, хөрсний бүтэц, аль улиралд тарихад тохиромжтой ургамал вэ? гээд төрөл бүрийн зүйл судлаж байж навчит эсвэл шилмүүст мод тарих эсэх, эсвэл бүүр бутлаг ургамал тарих эсэхээ шийдэх шаардлагатай юм.

Жишээ нь:  Улиас гэх мэт том навчтай моднууд үндэсээрээ үрждэг, ургадаг учираас шугам сүлжээ, байшин барилгатай ойрхон баривал тэдгээрийг гэмтэж болзошгүй, Эмнэлэг болон сургууль, цэцэрлэгтэй ойр чихэрлэг төрлийн мод бут тарьвал ойр хавьд нь шавьж, бичил биетэн салахгүй, том жижиг мод бут бас нэг дор тарьчихаж болохгүй учир нь бие болоод үндэс томтой нь хөрсний чийг, хэрэгтэй бордоогоо өөртөө нөөцлөөд авчихдаг болохоор зэргэлдээх мод, бут, сөөгөнд амьдрах боломж олгохгүй,  хашаалж бут сөөг тарих тарих гэж байгаа бол хүн, амьтаны хөдөлгөөнөөс хол байх эсвэл хамгаалттай газар арчилж ургуулах, цэвэрлэх байгууламж болон агаарын орчин муутай газар шилмүүст мод, бут сонгож тарих, хавар эрт цэцэглээд унадаг мод, бут сөөг эсвэл том навчит ургамалыг автозамтай ойрхон тарихгүй байх гэх мэт олон асуудал байдгыг судалж байж, тарих ургамалын төрөл зүйлээ сонгох хэрэгтэй.

5.      Ногоон байгууламж нь байгуулагдсан хойно арчилгаа болон усалгаа

Арчилгаа, усалгаа гэдэгт усалгааны зөөврийн болон байнгын усалгааны систем болон төрөл бүрийн зориулалтын дусал тэжээлүүд, бордоонуудыг ойлгохоос гадна усалгаа, арчилгааны наад захын мэдлэг, технологийн суурь ойлголтууд, энэхүү чиглэлээр мэргэшсэн ажилчидыг бас ойлгох хэрэгтэй.

Уулнаас үндэстэй нь чирж авчираад суулгасан моднууд хэдхэн сарын дараа үхчихсэн байдгыг та анзаарсан байлгүй. Хэргийн учир нь уг мод ургах чадалгүйдээ биш арчилгаа, усалгаа байхгүйгээс ийнхүү үхэж байгааг бид тэр бүр мэддэггүй.

Эрхэм уншигч таньтай нэг ийм тавилантай модны талаар товчхон хүүрнэвэл дараах байдлаар зураглаж болохоор байна.

Хотод ногоон байгууламж бий болгох чиглэлээр хэдэн төгрөг тавигдаж түүний дагуу ажилаа хийдэг болох гэсэн дарга нь мэргэжилтэнээ шахаж халуун зунаар мод тарихыг шаардана. Мэргэжилтэн ч толгойтойгоо үлдэхийн тулд тендер зарлаж энэ талын туршлага бүхий мэргэжлийн байгууллага цөөхөн тул зарим тохиолдолд барилга барьж байснаас өөр туршлаггүй нэг байгууллагыг шалгаруулна.

Өнөө компани нь хамгийн түрүүнд ойрхон уул руу гараад хамгийн сайхан ургаж байгаа модыг үндсээр нь булга татаад ачаад ирнэ. Ингэхдээ модныхоо сонголтыг уулын бэл рүү хөрс муутай газрыг даагаад ургасан модыг сонгохоос илүүтэй ой модны бараг дундаас шахуу хамгийн үржил шимтэй газар "эрхэлж" ургаж байсан модыг сонгож орхино. Авсан модоо ачиж ирэх гэж замдаа ямар ч арчилгаагүй  4-5 хонуулсаны улмаас ганц нэг мод нь цаашид ургах боломжгүй болох тул уг асуудлыг мэддэг арай хашир нэгэн нь ганц нэг илүү мод нөөцөнд бас авчихаа мартахгүй.

Ингээд төлөвлөсөн газраа авчираад мөн л нэг модны зах эсвэл голын эрэг дээрээс "шуугаад" ирсэн хар шороогоо бараг бетонжсон хөрсөн дээр тараагаад, нүхээ ухаад зоож орхино. Мэдээж модоо ургуулах үндсэн зорилготой тул өглөө оройдоо худгийн хага ташмаар хүйтэн усыг зориулалтын бус түмпэн саваар утгаж байгаад мод руугаа юүлээд байна. Харин газар доор юу болж байгааг бид төдийлөн сонрхдоггүй. Үнэн хэрэг дээрээ бидний авчирч тарьсан уг модонд шинэ орчиндоо, шинэ хөрсөндөө дасахад багаар бодоход хагас жил хэрэгтэй байдаг аж. Дээр нь уг модны үндэсний 90 хувь шахуу нь Улаанбаатарын хотын элдэв янзын хог хаягдал, хорт хийгээр найрагдаж, хүний хүчин зүйлээс болж нягтаршиж бетонжсон шахуу хөрсөн дотор байх тул энэ хугацаанд мод үндсэндээ өөрт хэрэгтэй шим тэжээл, усалгааг авч чаддаггүй байна. Дээр нь улиралаа зөв сонгож тариагүйгээс ид цэцэглэж, навчилж байх үе дээр нь өсөлтийг сааруулсан үйл ажиллагаа явуулж мөн хөрсийг сольсоноос мод үндсэндээ дотоод үйл ажиллагааны хямралд орж үхдэг.

Ийм л учираас хөрсөндөө дасах тэр үйл явцыг дуустал уг модонд дуслаар болон бордоо хэлбэрээр шаардлагатай шим тэжээлийг нь байнга өгч халуун болон хүйтэн өдөрүүдэд тохирсон арчилгааг цаг тухай бүрд нь хийж байх зайлшгүй шаардлагатай юм.

Улаанбаатар хотын ногоон байгууламжуудийн арчилалт, усалгааг дүүргүүдийн тохижилт үйлчилгээний компаниуд хариуцдаг бөгөөд үнэн хэрэг дээрээ хогоо арай чүү цэвэрлэж амжиж байгаа хэдэн шар хантаазтангууд маань л услах, арчилах ажлыг хийж байгаа юм. Энэхүү ажлаа тэр их ажлын хажуугаар амжуулдаг эсэхийг уншигч та Улаанбаатарт хотод ургаж байгаа модны тоогоор баримжаална бизээ.

Нөгөөтэйгүүр нийслэлд маань усалгааны иж бүрэн систем нэвтрүүлэх, мөн мод, бут, сөөгний дусал, тэжээл, бордооны жижиг үйлдвэрүүдийг төрийн дэмжлэг, оролцоотойгоор байгуулах ажлууд хийгдвэл Нийслэлийг ногоон болгох ажлын томоохон эхлэл болох нь гарцаагүй юм.

6.      Ногоон байгууламжийг дэмжсэн хууль, эрх зүй нь бодлого, хувийн хэвшилийг энэ чиглэлд дэмжсэн үйл ажиллагаанууд байхгүй.

Улаабаатарын нийт барилгажсан талбайтай харьцуулахад ногоон байгууламжийн талбай нь 5 хүрэхгүй хувьтай, нэг хүнд ногдох хүний гараар байгуулагдсан ногоон байгууламж хэвийн хэмжээнээс 10-15 дахин бага буюу нэг хүнд 0,3-0,5 м2 газар орчим оногдож байгаа нь энэ чиглэлийн төрийн бодлого алдагдаад байгаагын нэг нотолгоо юм.

Ногоон байгууламжийг бий болгох чиглэлээр төрөөс болон хотоос олон ажил хийгдэж байгаа ч хотын төвийн хэдэн цэцэрлэгүүд ногоороод байгаагаас нийтээрээ ногоорч, цэцэглээд байгаа зүйл ажиглагдахгүй байна. Энэ  бас л нь бидний ногоон байгууламжыг бий болгох чиглэлээр хийж байгаа үйл ажиллагаа, бүтэц бүрэлдэхүүн хүртэл болохгүй байгаагын л том жишээ.

Тиймээс бид хэрэв хотоо ногоон болгоё гэвэл энэ талаарх бодлого, төрийн зохиуцуулалтандаа хувьсгал хийх шаардлагатай байгааг та анзаарсан байх.

Ер нь бол гадны орнуудад энэ чиглэлээр дагнасан байгууллага нь тусдаа аж ахуйн нэгж эсвэл төрийн оролцоотой компаниуд байдаг ба Засгийн газар нь энэ чиглэлээрх байгууллагууддаа ихээхэн дэмжиж ажилладаг мөн түүнчлэн ногоон байгууламж нь үл хөдлөх хөрөнгийн үнэлгээнд голлох байр суурт эзэлдэг тул хувийн хэвшилүүд энэ чиглэл рүү хөрөнгө оруулах сонирхолтой байдгаас шалтгаалан ашигтай салбаруудын эгнээнд явдаг байна.

Эцэст нь нь хэлэхэд Улаанбаатар хотыг Ногоон хот болгоход саад болж байгаа дээр дурьдсан хэдэн нөхцөлүүдээс хамгийн гол шалтгаан нь юу юм бэ гэж хэрэв уншигч та надаас дахин нэг асуувал би ямар ч эргэлзээгүйгээр "Иргэдийн ногоон байгууламжид хандах сэтгэхүй, дадал" гэж хэлэх ба эцсийн эцэст бий болсон ногоон байгуумжийг хойч үеийнхээ төлөө шаардлага тавьж, арчилж услах, тэдэнд хайрлаж өвлүүлж үлдээх нь энэ цаг үед амьдарч байгаа та бидний үүрэг юм гэдгийг дахин хэлэхийг хүсэж байна.

Жич: Бичигч миний бие Улаанбаатар хотын ногоон байгууламжийн талаар өөртөө байгаа багахан мэдээллээ та бүхэнтэйгээ ийнхүү хуваалцлаа. Хэрэв таньд зөвлөмж, шүүмж байвал moogii97611@yahoo.com эсвэл http://engineer.bblog.mn руу хандаарай баярлалаа.