Оршин суугчдынх нь 60 хувь гэр хороололд амьдардаг Улаанбаатарын хамгийн хэрэгцээтэй, үнэтэй бараа орон сууц. Гэр хорооллынхны амьдралын том зорилго хийгээд хүсэл тэмүүлэл нь орон сууцанд амьдрах. Даанч мөнгөө тоолж өгөөд худалдаад авчих чадал нь хүрэхгүй. Энэ байдлыг чадамжгүй эрэлт гэж нэрлэдэг юм билээ.

Улаанбаатарын инженерийн шугам сүлжээтэй хэсгийн хаана бол хаана орон сууц барьж байна. Тэгээд тэрийг нь хэн худалдаж аваад байна гэсэн хариу нэхсэн асуулт гарч ирдэг. Мөнгөтэй хүмүүс худалдаж аваад байна гэх. Орон сууцыг орцоор нь худалдаж авсан хүн байна гэсэн явган яриа “ниснэ”. Арван байртай хүн байна гэж ярина. Гурав дөрвөн байртай хүн бол үй олон болжээ.

Хүмүүс орон сууцыг бөөнөөр нь худалдаж аваад түрээсийн бизнес эрхлэх болсны илрэл энэ. Мөнгөө өсгөх эрсдэлгүй бизнес л дээ. Орон сууц байж л байна. Ирээдүйд үнэ цэнээ алдахгүй. Газар хүчтэй хөдлөхгүй бол нураад уначихгүй. Боломжийн ашигтай. Хамгийн гол нь татвар төлөхгүй. Яг одоогийн ханшаар нэг өрөө байрны түрээсийн үнэ 450 мянган төгрөгийн үнэтэй байна. Түрээслүүлэгч жилд 5.4 сая төгрөгийн ашгийг татваргүйгээр олж байгаа.

Бээжин хот утаандаа баригдсан байх тэр үед хятадууд утааг бууруулах арга хэмжээ авахдаа нэгэн бодлогыг хэрэгжүүлсэн байдаг. Тэр нь нэг хүн хоёроос дээш орон сууц худалдаж авахыг хориглосон явдал. Ингээд мөнгөтэй хүмүүс орон сууц их хэмжээгээр худалдаж авахаа больж, байргүй иргэд орон сууцанд орж эхэлсэн гэдэг. Хүмүүс хоёроос илүү гарсан орон сууцаа зарж эхэлсэн. Мэдээж орон сууцны нийлүүлэлт нэмэгдэнэ. Дагаад үнэ нь хямдарсан.

Монголд Хятадын энэ аргыг хэрэглэж болох юм. Улс төрийн авторитор дэглэмтэй Хятад шууд хоригложээ. Харин ардчилсан дэглэмтэй манай улсад нэг хүн хоёроос дээш орон сууц худалдаж авахгүй ёсгүй гээд хоригловол хүний эрхийг зөрчсөн болно.

Хүний эрхийг зөрчихгүйгээр татварын аргаар зохицуулах боломж байгааг зарим эдийн засагчид ярьдаг юм. Юу гэвэл нэгээс дээш орон сууц эзэмшвэл үл хөдлөх хөрөнгийн өндөр татвар тогтоох хэрэгтэй аж. Нэмж орон сууц худалдаж авахад нь үнийн дүнгийнх нь 40-50 хувьтай дүйх татвар авч болно. Одоо бол үл хөдлөх хөрөнгө зарсан тал нь хоёр хувийн хураамж төлж байгаа. Авч байгаа нь сохор зоос ч төлдөггүй.

Ингэвэл орон сууцны нийлүүлэлт сайжирч үнэ нь буурна. Орон сууцны үнэ “тэнгэрт хадлаа”, ам метр талбайн үнэ нь хоёр сая төгрөг давчихаж гэж ярьж байна. Гэтэл чиглэлийн яамнаас орон сууцны ам метр талбайн үнэ барьсан зардал дээр нь боломжийн ашиг тооцоод 1.2 сая төгрөгөөс хэтрэхгүй байж болохоор байна гэсэн тооцоог гаргалаа. Чадамжтай эрэлт байгаа болоод орон сууцны үнэ “хөөсрөөд” байгаа юм биш үү. Гэр хорооллынхонд лав эрэлт үүсгэх хүмүүс ховор.

Засгийн газраас орон сууцны нийлүүлэлтийг дэмжиж орон сууцны үнийг буурна гэсэн. Тэдний авсан арга хэмжээ нь зургаан хувийн хүүтэй урт хугацаатай зээлийг орон сууцгүй иргэдэд олгох. Сценар нь бага хүүтэй зээл авсан иргэд барилгын компанид орон сууцны захиалгаа өгнө. Компани орон сууц барих явцаа иргэнээс мөнгө авчихна. Арилжааны банкнаас зээл авах шаардлагагүй. Компаниуд зээлийн хүү төлөхгүй, бас борлуулалтын зардал гарахгүй учраас байрныхаа үнийг бууруулна. “100 мянган айлын орон сууц” хөтөлбөрийг ийм сценарийн дагуу явуулахыг хичээсэн. Даанч бүтэхгүй нь бололтой. Арилжааны банкууд бага хүүтэй зээл өгөхдөө орон сууцаа ашиглалтад ортол орон сууцтайгаа дүйх түр барьцаа тавихыг иргэдээс шаардлаа. Орон сууцгүй иргэний өмнөөс хэн байраа барьцаанд тавих вэ? Энэ бол хөтөлбөрийн гацаа юм.

Дахиад гарц хайх хэрэгтэй болж байна. Орон сууцны нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлж, үнийг хямдруулсан Хятадын жишээг санал болгов.