Нийслэлд гэр хороолол хүрээгээ тэлж буй ч монгол гэрт амьдрагсад жилээс жилд цөөрч байгаа. Сүүлийн хоёр жилд л гэхэд хашаандаа хувийн сууц барьж, эсгий гэрээ байшингаар сольсон айлын тоо эрс нэмэгдсэн. Баянзүрх дүүргийн V хорооны Засаг дарга Д.Мядагмаагийн хэлснээр зөвхөн эдний хороонд гэхэд өнгөрсөн онд 68 айл өвөл зуны сууц барьж амьдралаа сайжруулсан гэнэ. Нэг хороонд ийм тоо гарч байна гэж бодохоор нийслэлийн хэмжээнд овоо олон айл амины сууцтай болсон нь тодорхой.

    Сүүлийн үед барилгын материалын эрэлт ихэссэнийг ч үүнтэй холбон тайлбарлаж болох.. Гэр хорооллыг төвлөрсөн халаалт, цэвэр бохир усны шугамтай холбоод өгчихвөл Улаанбаатар утаанаас салахад ч ядах юмгүй. Тэгээд ч иргэд өндөр үнэтэй орон сууцанд насаараа зээлийн хүү төлж амьдрах бэрхшээлээс салах юм. Нүүрс түлээ гэж зовохгүй дулаанаа авчихдаг, зөөврийн усны царай харж амьдардаггүй болгоод өгөхөд л орон сууцны зээл авах гэж гүйгээд байхгүй. Нийслэлийнхэн сүүлийн жилүүдэд хотоос зайдуу зуслан, эдлэн газар эзэмшиж, жилийн дөрвөн улиралд тэндээ амьдарч, хол гэлтгүй ажилдаа ирж очдог болсон.

    Иргэд боломж бололцоогоороо загвар сайтай харш, хувийн сууц барих хүсэлтэй болсон. Зөвхөн хүсээд гараа хумхиад суугаа ч юм биш. Дүүргүүдэд хувьдаа сууц барих хөдөлгөөн өрнөж, хотоос хувийн сууцтай болох иргэдэд зориулан зөвлөгөө мэдээлэл өгдөг, тэр ч бүү хэл, зарим газарт бэлэн зураг төсөл ч санал болгож буй гэсэн. Хамгийн наад захын жишээг Хан-Уул дүүргээс харж болно. Буянт-Ухаад канад загварын цэмцгэр байшингуудтай хөөрхөн хотхон бий болчихсон. Төвлөрсөн орон сууцыг бодвол үнэ ханш нь хамаагүй бага тусч байгаа. Тоо бодъё л доо. 67 ам метр буюу манайхны нийтийн орон сууцны жишгээр гурван өрөө байртай дүйцэх канад хаус бариуллаа гэхэд 41 сая төгрөг болно. Өөрийн өртөг нь шүү дээ. Гэтэл одоогийн ханшаар ийм м²-тай орон сууцны үнэ 100 сая дөхнө.

     Сүүлийн үед нийтээрээ барилгын салбарынхны шуналтайг гайхаж байгаа. Тэднийг үндэслэлгүйгээр үнэ нэмж, байрны ханшийг тэнгэрт хадаасан тухай хүн болгон ярьдаг. Тэр ч бүү хэл, үнийг нь хямдартал битгий худалдаж ав гэсэн сурталчилгааг хийж байгаа нь бизнесийн нэр хүндэд халдсан үйл ажиллагаа хэмээн саяхан болсон барилгын салбарын удирдах ажилтны зөвлөгөөний үеэр компанийн захирлууд гомдоллож байна билээ. Гэтэл хэдэн жил чадан ядан цуглуулсан хэдэн төгрөгөө бариад байр авах гээд явахад юун хоёр гурван өрөө, зарим сууцны үүдний хонгилыг хүчрэхгүй болтол үнэ нь огцом огцом өсч байгаа болохоор иргэд бухимдахгүй гээд яах билээ.

    Үнээ бууруулъя гэхээр барилгынханд зовлон мундахгүй. Засгийн газрын “100 мянган айлын орон сууц” хөтөлбөрт хамрагдах компаниудын шинээр баригдах барилга дулааны тав дахь эх үүсвэрийг ашиглалтад ортол хүлээхээс аргагүй болж байгаа аж. Хөтөлбөрт хамрагдсан компаниудтай гэрээ хийсэн иргэд зээлээ авч чадахгүй удаж буйгаас хугацаа алдах, барилгын компани, иргэн хоёрын хооронд үл ойлголцол үүсч байгааг ямар аргаар шийдвэрлэхээ мэдэхгүй суугаагаа тэд дээрх зөвлөгөөний үеэр ярьж байсан.

     Ганцхан жишээ дуулгая. “100 мянган айлын орон сууц” хөтөлбөрийн хүрээнд Сүхбаатар дүүрэгт VII хороолол барих ажил эхэлсэн. Энэ ажлын хэсэгчилсэн мастер төлөвлөгөөний дагуу тус дүүргийн X хорооны нутаг дэвсгэрт орших Дэнжийн мянгын цагаан байр буюу 1940-өөд оны дундуур баригдсан нийтийн орон сууцны зориулалттай долоон байрыг буулган тэнд амьдарч буй 300 гаруй өрхийг 28-30 ам метр талбайтай орон сууцаар үнэ төлбөргүй хангах, үйлчилгээ бүхий орчин үеийн тохилог цогцолбор хороолол байгуулахаар төлөвлөөд байгаа билээ. Эхний ээлжийн барилгын ажил ч эхэлсэн. Гэтэл тухайн үед 24 дүгээр цэцэрлэгийн арын талбайд “Баясах трейд” компанийн зөвшөөрөлгүй тавьсан дулааны шугамыг зөөн шилжүүлэх зөвшөөрөл, техникийн нөхцөлийг олгоогүйгээс долоон байрыг буулгах зөвшөөрлийг Нийслэлийн өмчийн харилцааны газраас одоо болтол олгоогүй байгаа нь эхэлсэн ажил зогсоход хүрээд буй аж. Ажил удааширна гэдэг үнэ нэмэгдэнэ гэсэн үг. Өдөр өдрөөр цойлж буй инфляцийн “буянаар” байрны үнэ буурна гэхэд хэцүү. Тиймээс өндөр үнэтэй байр авснаас хувьдаа таарсан хөөрхөн байшин барьчихаад жаргаж суусан нь дээр гэж бодох хүн олширчээ. Үүнийг ч төр засгаас дэмжих хэрэгтэй юм. Магадгүй Засгийн газрын “100 мянган айлын орон сууц” хөтөлбөрт зарцуулах хөрөнгөөс гэр хорооллыг дэд бүтэц, инженерийн байгууламжтай болгоход зарцуулбал жинхэнэ утгаараа иргэнд наалдсан сайн хөтөлбөр болох биш үү.