Улаанбаатар хот өдгөө 1 сая 200 мянган хүн амтай болсон. Гэр хороолол тэлж, хүн амын нягтрал бий боллоо. Үүнээс шалтгаалж агаар, орчны бохирдол гамшиг зарлах хэмжээнд хүрэв. Асуудлаас гарах нэг арга зам нь иргэдийг орон сууцжуулах. Энэ онд ЗГ-аас “100.000 айлын орон сууц” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхэллээ. Иргэд шууд зээлээ хөөцөлдөөд байрандаа орох цаг нь хараахан болоогүй байна. Компаниуд барилгын ажлаа эхэлж байхад, зарим нь эхлээгүй байх жишээтэй. Гэхдээ барилгын компаниудын зүгээс иргэдэд яарах хэрэггүй гэдгээ хэлж байгаа юм. Учир нь хөтөлбар 2016 оныг дуустал хэрэгжинэ. Хэд хэдэн компани руу утас цохилоо. Барилгын ажил ямар шатандаа явж байгаа талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл авах санал тавьсан ч ихэнх нь барилгын ажил эхлээгүй, эхлүүлсэнд нь анхны өдрөөс нь эхлээд төрийн дарамт тулгарч, ёстой “Нуухыг нь авах гээд нүдийг нь сохлов” гэдэг болж байна. Энэ барилгын ажлыг нугалдаг технологийн тээврийн хүнд ачааны тэрэг, машин механизмуудыг нь замд гаргахгүй, явуулахгүй гэсэн хоригийг Замын цагдаагийн газар, Улаанбаатар хотын захиргаанаас гаргав. Үүнийгээ даанчдээ цуцлах өөрчлөх байлгүй дээ! гэж барилгын байгууллагууд итгээд эхлэсэн байна. Ингээд иргэддээ барилгын компаниудын төлөөлөл болгон дараах тодруулгыг хүргэж байна.

“Эрин интернэшнл” ХХК-ийн ерөнхий инженер Д.Батмөнх

    -Монгол Улсын Засгийн газраас санаачлан шинэ бүтээн байгуулалт дунд хугацааны зорилтот хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхлээд багагүй хугацааг үджээ. Танай компани энэхүү хөтөлбөрт хэрхэн хамрагдав?

    Тавьж байгаа бүх шалгуурыг давсан. Бага, дунд орлоготой иргэдэд зориулсан байр гэдгээрээ онцлог. Шаардлагатай бичиг баримтаа бүрдүүлж, техникийн нөхцөлүүд авагдаад, барилга эхлүүлэх болон тусгай зөвшөөрлөө ч авсан. Манайх өөрийн газар дээр барих учраас газрын хувьд санаа зовох зүйлгүй. Хятадын компани манайд хөрөнгө оруулж байгаа. Одоогоор хөрөнгө оруулалт орж ирээгүй байна. Удахгүй баталгаатай шийдэгдэнэ. Энэ 7 хоногийн сүүлээр хөрөнгө оруулах хүмүүс ирнэ. Ингээд 5 сарын 15-ны үеэр баригдаж эхэлнэ гэсэн төлөвлөгөөтэй байна. Орон сууцны маань байрлал Хархорин захаас баруун тийш, өнөр хорооллоос зүүн тийш баригдах юм.

     -Баянгол дүүрэгтээ нилээд олон айлын орон сууц босохоор байсан?

Тиймээ. 1789 айлын орон сууц барьна. Үүнээс 1416 айлын орон сууц 6 хувийн хүүтэй зээлд хамрагдаж байна. Бусад нь 55м2- аас дээш 3 өрөө байрнууд байгаа.

    -100.000 айлын орон сууц гэж иргэд нилээдгүй  бужигналаа. Танай компаниас зах зээлийн болон хэрэглэгчийн судалгаа хийв үү?

      Ерөнхийдөө манай барилга үнэ хямдтайд орж байгаа. 1м2 нь 1.250.000-1.350.000 мянган төгрөгний хооронд хэлбэлзэж байна. Энэ нь ам.доллараар 1000 орчим доллар болж байгаа. Техник, эдийн засгийн үндэслэлээр ийм үнэ гарсан. Цаашдаа ч нь энэ дагуу 1000 доллар орчимд байна. Инфляцийн өсөлт, долларын өсөлтөөс хамаарч жаахан өсөж магадгүй. Засгийн газраас тавьж байгаа үнээ барих болно. ЗГ-аас 100.000 айлын орон сууц нь 1 сая 193 мянган төгрөг байна гээд заачихсан байгаа. Сая ингэж их бужигнасанаас хойш хүмүүс утсаар их ярьлаа.  Манай компани үнээ барьна, баригдаагүй байгаа гэдгээ хэлсэн. Ингээд  барилгынхаа 50 хувьд орохоор захиалгаа авч эхэлнэ. 7,8-р сарын үед 50 хувьдаа орохоор байгаа. Хамгийн гол нь манай бүх бичиг баримт, техникийн үндэслэл биелэгдсэн. Ямар нэг саад байхгүй. Баригдах нь, ашиглалтад орох нь тодорхой байгаа. Одоогоор эрэлт, нийлүүлэлт их зөрүүтэй байна л даа. Эрэлт их, нийлүүлэлт бага байна. Аяндаа нийлүүлэлт нэмэгдэхээр эрэлт, нийлүүлэлт тэнцээд үнэ ханш тэртээ тэргүй буурна. Буухдаа 1 саяас доош бууна гэж байхгүй. Үнийн хөөрөгдлийн хувьд ЗГ-аас бэлэн мөнгө их хэмжээгээр халамж болгож гаргасан. Дээрээс нь УИХ-ын гишүүн Э.Бат-Үүл гэр хороолол руу шугам сүлжээг нь тавиад өгчих. Тэгээд иргэд байшингаа барьчихна гэж байгаа. Энэ тохиолдолд мэргэжлийн бус хүмүүс өөрийнхөө бодсоноор барьж, барилгын норм, шаардлагыг хангахгүй байшин барина. Учир нь аль болохоор мөнгөө хэмнээд нимгэн ханатай дулаан, техникийн шаардлага хангахгүй барилга барьдаг шүү дээ. Нэгдүгээрт: Гэр хорооллын хүн ам их. Гэр хороолол руу салбарлаад тавих хүчин чадал байхгүй. Хоёрдугаарт: Шугам, сүлжээ хайран юм болно. Яагаад гэвэл хэрэглэж байгаа хэрэглэгчид нь нар, сар харагдсан байшин барьчихаар хөлдөнө. Хятадын зарим барааг ав, авсан хойноо хая гэдэг үг биелнэ. Тэгэхээр энэ бүтэхгүй асуудал. Ёстой сонгуулийн шоу хийж байгаа хэрэг. Бат-Үүлийн барилга мэддэг гэж юу байхав. Барьж байгаа засаг төрийнхөө эсрэг юм  яриад байх юм. Гол нь олон давхар болгож газраа хэмнэх, инженерийн шугам сүлжээгээр утаагүй болгох, бохироо нэгдсэн цэвэрлэх байгууламж руу хийж байгаа юм.

    -Засгийн газраас барилгын компаниудад тавьж байгаа шаардлага танайд хэр нийцэж байна вэ?

      Компаниуд бүгд л бага ч гэсэн ашгаа бодох нь зүй. Газраа худалдаж авна. Барилгын материалын үнэ нэмэгдсэн. Ингээд нилээн мөнгө зарчихсан тохиолдолд хүндрэлтэй байгаа юм.

       Барилгынхаа ажлыг 3 жил гаран хугацаанд бэлтгэсэн. Тэгэхээр бүх юм ном ёсоороо явж байгаа. Хөтөлбөрт хамрагдахын тулд ямарч  авилгал өгөөгүй. Өөрийнхөө газар дээр барьж байгаа. Газар үнэгүй. Ийм учраас бага, дунд орлоготой иргэдэд зориулсан гэсэн шаардлагад нийцэж байгаа юм.

     -Байрны зээл 50 саяас хэтрэхгүй байх ёстой гэж байгаа. Тэгэхээр үнийн дүнгээр бодохоор танай байрнууд хэд орчим төгрөг болж байна вэ?

1 өрөө байр 10 хувийн урьдчилгаа өгөөд хамрагдах боломжтой. 2 өрөө болохоор 67,5 сая төгрөг болж байгаа юм. Хэрэв 50 саяас давсан үнэтэй байр авахаар бол үлдэгдэл мөнгийг, урьдчилгаа 10 хувьтайгаа цуг өгнө гэсэн үг. Хамгийн бага квадраттай нь 30м2. Мөнгөн дүнгээр тооцоход 36 сая болж байгаа. Хамгийн том нь 53,8 метр квадраттай. Энэ нь 67,5 сая болно.

      -Иргэдтэй гэрээ хийхдээ ямар гол нөхцлүүдийг тавьж байгаа вэ?

Хамгийн гол нь урьдчилгаагаа төлөх ёстой. Дараачийн асуудал ном ёсоороо явагдана.

     -Эцсийн байдлаар хэзээ байраа хүлээн авах боломжтой вэ?

Барилгын ажил 5-р сардаа эхэлчихвэл ирэх оны 1-р улиралд ашиглалтад орно. Цаад талын хугацаа ирэх оны 3-р сард гэсэн үг.

     -Орон сууцны зээл горилогчдын дунд нэг асуудал яригдаад байгаа. Хэрэв танайхаас байраа сонгоод авах болоод, банканд очиход өргөдөл ямар нэг шалтгаанаар буцаагдахад барилгынхаа компанитай хийсэн гэрээгээ цуцлах тохиолдолд тухайн барилгын компани урьдчилгаа 10 хувиаас нь дахиад 10 хувийг гэрээ цуцалсан гээд авч байна гэсэн. Танай компанийн гэрээнд ийм нөхцөл тусгагдах уу?

      Манайх гэрээнд тийм нөхцөл тусгахгүй. Шууд 10 хувийг нь бүрэн эргүүлэн олгоно. Миний ийм зүйл бүтсэнгүй гээд буцаад ирэхэд мөнгийг нь өгөлгүй яахав.

Бид ямар луйварчид биш. Зарим нэг хэцүү газрууд байдаг л даа. Хүний юмыг авчих л юм бол буцааж өгдөггүй. Одоо өгөх мөнгө байхгүй гэдэг ч юм уу. Хамгийн гол нь хүмүүс гэрээнийхээ нөхцлийг зөв тохирох, нухацтай хандах хэрэгтэй. Хэрэв анх гэрээндээ тэгээд тусгасан бол 10 хувийг нь суутгана шүү дээ.

     -Барилгын чанар сайн, муу гээд янз бүрээр яригддаг. Танайхаас ямар баталгаа өгөх вэ?

Чанарын баталгааг 100 хувь баталгаатай өгнө. Бага дунд орлоготой иргэдээ, төр засгийнхаа бодлогыг, ард түмнээ дэмжсэн. Хамгийн хямд байгаа учраас дээд зэргийн чанартай материалаар хийнэ гэж байхгүй. Гэхдээ барилгын норм дүрэм, техникийн нөхцөл бүх шаардлагыг хангасан, чанартай барилга босно. Ер нь барилгын чанар муу байдаг нь 4 хүчин зүйлээс болдог. Зураг төслийн чанар, барьж байгаа компанийн чадвар, хэрэглэж байгаа барилгын материалын чанар, хянаж байгаа захиалагчийн чадвар муугаас болдог. Гэтэл бид чадварлаг боловсон хүчинтэй ажиллаж байна. Бид зургийн байгууллагатайгаа 3 жил гаруй ажилласан. Иймд  чанарын асуудалд санаа зовохгүй байгаа.

     -Орон сууцны барилга барьж байсан туршлагатай юу?

Орон сууцны хувьд анх удаа. Харин зочид буудал барьж байсан.

    Дэлхий нийтийн хөгжилд хамт алхъя гэвэл эсгий гэрээсээ гарч орон сууцанд амьдрах хэрэгтэй

       “Өндөр Буянт холдинг” ХХК-ийн Ерөнхий менежер Д.Сайнбаяр

     -Танай компани 100.000 айлын орон сууц хөтөлбөрт хамрагджээ. Барилгын ажил эхэлсэн үү? Ямар шатандаа явагдаж байгаа вэ? Захиалгаа авч эхэлсэн үү?

   100.000 айлын орон сууцанд хамрагдсан барилга маань БЗД-т байрлах “Happy town” хотхон, 640 айлын байрны угсралт 60 хувьтай явж байгаа. ЗГ-аас явуулж байгаа хөтөлбөрт хамрагдаж, гэрээ хэлцэл хийгдэж байна. Захиалгаа авч эхэлсэн. Хүмүүс их сонирхож байгаа. ЗГ-аас үнэ тогтоогоод яг батлаагүй байгаа тул хүмүүс хүлээлтийн байдалтай байна л даа.

    -100.000 айлын орон сууц хөтөлбөрт хамрагдаж байгаа барилгуудын үнэ харилцан адилгүй байна? Энэ юутай холбоотой вэ? Тухайлбал танай компаниас ямар үнийг санал болгож байна вэ?

     м2 нь 1.500.000 мянга болж байгаа. 1.250.000 мянга гэж үнээ тогтоосон компаниуд байна. Тэдгээр компаниуд ЗГ-аас инженерийн шугам сүлжээг нь татаж, газрыг нь авч өгөөд зөвхөн барилга барихад өртөг нь 1.250.000 мянга болж байгаа юм л даа. Иймд хямд байна. Гэтэл манай копани өөрсдөө газараа худалдаж аваад, инженерийн бүх шугам сүлжээгээ татсан. Тэгэхээр манай барилгын өртөг арай өндөр үнэтэй. Энийгээ дагаад 1.500.000 мянган төгрөгөөр үнээ тогтоочихож байгаа юм. Манай компанийн хувьд бүх зардлыг өөрсдөө гаргасан болохоор үүнээс хямд байх боломжгүй. Дээрээс нь инженерийн шугам сүлжээний ажил барилгын ажлын нилээд хувийг эзэлдэг л дээ.

    -Орон сууц барьж байсан туршлагаасаа хуваалцаач?

    Манай компани 2003 оноос барилгын салбарт үйл ажиллагаа явуулж байна. Эхлээд барилгын засвар угсралтын ажлуудыг хийдэг байв. Хийсэн томоохон ажлуудаасаа дурьдвал “УБЦТС” компанийн угсралтын ажлыг хийсэн. Тусгаар тогтолын ордоныг монголын барилгын салбарт хамгийн богино хугацаанд хийж гүйцэтгэлээ.

    -6 хувийн орон сууцны метр квадратыг 55м2 гээд тогтоочихсон байгаа. Ийм квадраттай байр хэр их байгаа вэ?

     45м2-60м2-ийн хооронд байгаа. Эндээс сонголтоо хийх боломжтой.

     -Орон сууцны зээл горилогчдын дунд нэг асуудал яригдаад байгаа. Хэрэв танайхаас байраа сонгоод авах болоод, банкинд очиход өргөдөл ямар нэг шалтгаанаар буцаагдаж, барилгынхаа компанитай хийсэн гэрээгээ цуцлавал тухайн барилгын компани урьдчилгаа 10 хувиас нь дахиад 10 хувийг гэрээ цуцалсан гээд авч байна гэх юм. Танай компанийн гэрээнд ийм нөхцөл тусгагдсан уу?

     Манай гэрээнд ийм нөхцөл тусгагдаагүй. Тэгэхээр хүмүүс гэрээгээ сайн хийх хэрэгтэй.                           -Барилгын ажил хэзээ дуусч байрандаа орох боломжтой вэ?

2013 оны 3-р улиралд дуусахаар байгаа. Бид төлөвлөгөөнийхөө дагуу ажиллана.

     -Барилгын салбарт ажиллаж байгаа хүний хувьд энэ салбарын ирээдүйг хэрхэн харж байна вэ?

Мэдээж хүн болгон зөв гэж харж байгаа байлгүй дээ. Хамгийн түрүүнд хүнээ бодох ёстой. Хот цэвэр цэмцгэр харагдах байдлаасаа илүү хүнээ бодох ёстой. Хүмүүс утаанд хордоод байна шүү дээ. Тэгэхээр бид зөвхөн зуухаар энэ байдлаас гарч чадахгүй ээ. Төр засгаас нилээн дорвитой хүч чармайлт гаргаж байж энэ орон сууцжуулах ажлыг эрчимтэй явуулах зайлшгүй шаардлага гарсан. Иргэдийн, төрийн, барилгын компанийн зүгээс ч тэр шаардлага нөхцөл хэрэгтэй. Энийг л одоо зөв чиглүүлээд явчих юм бол хэрэгтэй байна. Зарим хүмүүс энэ хөтөлбөрийг сонгуулийн шоу маягаар ойлгож байна л даа. Компанийн хувьд хүнээ бодож хүн эрүүл байж, улс орон маань хөгжинө шүү дээ. Хүнээ утаанд хордуулаад байхгүйн тулд орон сууцжуулах шаардлагатай. Дэлхий нийтийн хөгжилд хамт алхъя гэвэл суурьшмал, томоохон хот суурин газарт эсгий гэрээсээ гарч орон сууцанд амьдрах хэрэгтэй болж байна. Тиймээс аль аль талаасаа ямар нэгэн байдлаар ойлголцож ажиллах ёстой.

      -Барилгын чанар сайн муу гээд л янз бүрээр л яригддаг. Танайхаас ямар баталгааг өгч чадах вэ?

      Монгол Улсад мөрдөгдөж байгаа барилгын бүхий л чанар стандартыг мөрдөж ажиллаж байна. Нэг ширхэг хадаас хадахад хэдэн см байх вэ? гэдгийг хүртэл мөрдөж ажиллаж байгаа. Барилга өөрөө хариуцлагатай ажил л даа. Манайх 7 хоног бүр ажлааа шалгаж явдаг. Тэгээд хувьлаад цалинтай нь холбоод өгөхөөр ажил илүү чанартай сайн байх боломж бүрддэг.

    -Барилгын ажилчдын хувьд ямар хүмүүсийг авч ажиллуулж байна?

   Монголоос ч байгаа. Гаднаас ч байгаа. Аль болох монголоосоо мэргэжилтэй, мэргэжилгүй хүмүүсийг авч ажилд авахыг эрмэлздэг.

Ярилцсан: Х.Бямбазаяа