Монголын орон сууцны архитектур

Хүмүүсийн орон сууц нь овог үндэстнүүдийн оршин тогтносон цагаас хойшхи

түүхэн хөгжлийг тусган харуулахаас гадна тэдгээр үндэстнүүдийн эдийн засаг,соёлын өвөрмөц онцлог шинж чанарыг мөн нэгэн адил тодорхойлдог.

Орчин үеийн монголын газар амьдарч байсан эртний хүмүүс нь Ази,Европын нутагт амьдарч байсан хүн төрөлхтний нэгэн адил хад хавцлыг сууц болгон ашиглаж байсны ул мөр одоо хүртэл үлджээ¹

Ийм дурсгалын нэг бол баруун монголын Хойт цэнхэрийн агуйн хормойд голын хайрган чулуун эдлэл их байжээ.Агуй дотор заан,үхэр,аргал,тэмээн хяруултай төстэй зэрлэг ан амьтаны дүрс байжээ. Иймээс тэр агуй Уралд байдаг Каноп² ба Франц,Испанид байдаг дэлхийд алдартай агуйн адил чулуун зэвсгийн үеийн хүнүүсийн орогнодог байр байсан гэж үзэж байгаа байна юм.балар цагийн хүмүүс модны мөчир шургаагаар саравч хийж,үйс ба холтсоор бүрсэн овоохойнуудад амьдардаг байв. Чулуун зэвсэгийн эцэс,хүрэл зэвсэгийн эхэн үед араатан амьтаны ясаар хийсэн сараалжин ханатай,арьсан бүрээстэй сууц буюу монгол гэрийн хэв маягтай төстэй дугуй хэлбэрийн нүхэн гэр үүсчээ.

Гэр маягийн орон сууц хэрэглэж байсныг Говь-Алтайн Цагаан голын хаднаас археологич Ц.Доржсүрэнгийн олсон гэрийн зураг³ С.В.Кисселев 1931-онд Боярын хадан дээрх бичиглэлийг үзэж байгаад олсон зураг⁴ гэрчилж байгаа юм Сыма-цины⁵ тэндэглэлээс үзхэд хүннүгийн сууц нь эсгий гэр байжээ.⁶

Я.бичурин хүннүгийн тухай бичихдээ; <<Эсгий гэр бол хүннү нарын орон сууц нь байсан юм. Энэ гэрийн хогшлыг ердийн хөсөг,тэргээр зөөдөг байв. Хятадууд Хэ-ли-шань уулыг орхиж нүүхийг Хүннүгийнхнээс шаарджээ. Энэ уулынд гэр,тэрэг хийхэд шаардагддаг мод ургадаг учир тэд нүүхийг татгалзжээ⁷  гэжээ. Түрэгийн хаадууд гэрээ торгоор бүрдэг байсан тухай зарим эрдэмтэдийн бүтээлд өгүүлсэн байдаг.⁸ Эдгээр ба бас бус баримтаас авч үзэхэд монголын эсгий гэр хэдэн мянган жилийн турш (Барагцаалбал 2500-3000 жил)нүүдэлчин аймаг улсуудын сууцны хэрэгцээг хангаж байжээ.

Монгол газар нутаг дээр оршин суугчдын дунд мал аж ахуй хөгжиж, түүний дагуу нүүдлийн амьдрал зонхилж байсан учраас хялбар энгийн хийцтэй,зөөж барихад тохиром&aeli