Монголд нутагшуулахыг оролдсон олон ажлууд нь ихэвчлэн гадны оронд нэвтэрсэн аргууд байсан ч Монголд “нутагшаагүй”. Бид өөрсдийн боломж нөөц бололцоондоо тулгуурлан асуудлаа шийдвэрлэх хэрэгтэй. Жилийн жилд утаагаа яах тухайгаа ярьсаар байтал утаа улам ихэссээр л байна. Утаанаас улбаатай өвчлөлийн тоо ч жил ирэх тусам нэмэгдэж, ард иргэдийг нийтэд нь аажим үхэлд дасгаж байгаатай утга нэг. Үүнээс илүү сэтгэл эмзэглүүлсэн асуудал нь нярайн эндэгдэл юм. Хорт утаа эхийн хэвлийд байгаа урагийн тархины хөгжлийг сааруулж гаж хөгжилтэй хүүхэд төрөх юмуу эндэх тохиолдол маш их байна.

     Улаанбаатар хотыг утаанаас салгаж, эрүүл цэвэр агаараар цээж дүүрэн амьсгалах хамгийн зөв арга зам нь эрчим хүчийг ашиглах.

     Гэтэл одоогийн байгаа эрчим хүчийг ашиглан гэр хорооллыг дулаанаар хангах боломж байгаа хэдий ч хүчин чадал нь хүрэлцэхгүй. Тийм учраас 5-р цахилгаан станцыг барихаар болсон. Цахилгаан станцын эхний хэсгийг 2015 он гэхэд 2020 он гэхэд хүчин чадлыг нь 100% ашиглах боломжтой. Тэгэхээр бид бүхэн 2015 он хүртэл хорт утаандаа хордох хэрэгтэй болж байх шиг байна.

     Чухам яагаад одоогийн хэрэглэж байгаа эрчим хүч хүрэлцэхгүй байна вэ? гол шалтгаан нь 1965-1998 оны хооронд ашиглалтанд орсон 5 болон 9 давхар угсармал орон сууцнууд. Олон жил болж хуучирч муудсан байрнууд дулаан алдагдал маш их байдаг. Угсармал орон сууцнуудад 5-10 жилд шинэчлэн сайжруулалт, дулаалгын ажлыг хийх чухал шаардлагатай байдаг. Гэтэл манайд энэ засвар шинэчлэлтийн асуудал орхигдчихсон. Засвар хийж байгаа нэрийдлээр өнгөн хэсгийн будна. Яг л "нүглийн нүдийг гурилаар хуурна" гэгч болно.

   Улаанбаатар хотод 520 гаруй угсармал орон сууцнууд байгаа ба Улаанбаатар хотын хүн амын 20 орчим хувь нь угсармал орон сууцанд амьдарч байна гэсэн тооцоо судалгааг мэргэжлийн байгууллага гаргасан байдаг.

     Үүнд хариулт болгон Германы засгийн газраас Улаанбаатар хотын хуучин угсармал барилгуудыг дулаалах сайжруулах судалгааны ажлуудыг хийгээд тооцоо судалгааг нь гаргаж хөнгөлттэй нөхцөлөөр зээл олгох болсон. Гэтэл төрийн байгууллагынхан санхүүжилтийг өөр зүйлд ашиглана гэснээс болоод Германы Засгийн газар хөтөлбөрөө буцаасан.

    Энэ хөтөлбөрийг сэргээн эдгээр угсармал хуучны орон сууцнуудыг дулаалсан тохиолдолд дулааны эрчим хүчийг 50%-иар хэмнэж, барилгын ашиглалтын хугацааг 40 жилээр уртасгах бүрэн боломж байна. Туршилт байдлаар дулаалсан хуучны угсармал орон сууцанд амьдарч байгаа оршин суугчид сэтгэл хангалуун, өвөлдөө дулаахан шинэхэн байранд амьдарч байгаа сэтгэгдэл төрж байгаа тухайгаа хэлж байгаа юм. Мөн тагтыг хүртэл өрөө болгон ашиглах боломжийг бий болгосоноос гадна орон сууцны хонгилыг засварлан айл бүрт том оврын эд хогшилоо хадгалах агуулах гаргаж өгсөн.

   Хуучны угсармал орон сууцанд оршин суугчид өвлийн цагт үстэй дээлтэй өвөлждөг байсан гэхэд хилсдэхгүй. Харин дулаалсаны дараа орон сууцнуудын өрөөний температур өвлийн цагт 25-28˚С-аас буухгүй маш дулаахан тав тухтай байгааг оршин суугч бүхэн нь ам бардам хэлж байна.  

Ийм үр өгөөжтэй хөтөлбөрийг зогсоосон гол буруутан нь Улаанбаатар хотын шийдвэр гаргах түвшний эрх мэдэлтнүүд.

     Харин угсармал орон сууцыг дулаалж хэмнэсэн эрчим хүчээрээ гэр хорооллыг дулаанаар хангах боломж бүрэн байна. Эрчим хүчээ хэмнэх боломж байсаар байтал хордож суусаар байх уу? Нэгийг бодож хоёрыг тунгаах хэрэгтэй болж байна. Манайхан өөрсдөдөө байгаа боломжийг ашиглах гэхээсээ илүүтэйгээр бэлэнчлэх сэтгэлгээг илүүд үзээд байх шиг.

     Гэр хорооллын зарим айл өрхүүдийг шугам сүлжээнд холбох ажлууд хийгдэж байсан ч эрчим хүч хүрэлцэхгүй гэсэн шалтгаанаар хойшилсоор байна. Эрчим хүчийг хангалттай хэмжээнд хүргэх 5-р цахилгаан станцыг наад зах нь 3 жил цаад зах нь 8 жил утаан дундаа “униартаад” явах нь.

    Тиймээс хуучны угсармал орон сууцаа дулаалж баталгаатай орон сууцанд амьдрахаас гадна гэр хорооллыг дулаанаар хангах эх үүсвэрээ бий болгон “нэг сумаар хоёр туулай” буудах боломжийг алдаж болохгүй.

 

 

     Өмнө нь байсан салхи сийгэлт, цанталт гэх мэт таагүй зүйлс байхгүй болсон. Дулаалахаас өмнө бид нар чинь сонин цаасаар дулаалдаг байсан. Сэтгэл ханамж маш их өндөр байна. Энэ байрыг дулаалахад хэрэглэсэн бүх материал бүтээгдэхүүнийг Германчууд өөрсдөө гаргасан. Уг нь боломж нь байвал хуучны бүх угсармал байруудыг бүгдийг нь ингээд дулаалчихвал маш их хэрэгтэй.