“Сургалт, судалгаа, хөрөнгө оруулалт, барилга, захиалагчийн алба”-ыг өнгөрсөн сараас “Барилгын хөгжлийн төв” төрийн өмчит аж ахуйн тооцоот үйлдвэрийн газар болгон өөрчилсөн билээ. Ингээд тус төвийн захирал Б.Баярсайханыг “Зочны ярилцлага” буландаа урьж, сүүлийн үед барилгын салбарт өрнөөд байгаа олон асуудлын талаар ярилцлаа.

-Өөрчлөлт шинэчлэлт хийж, үйл ажиллагаагаа эхлүүлээд удаагүй байгаа байгууллагын тань ажлын чиг үүргийн талаар яриагаа эхэлье?

-Үндсэндээ барилгын норм, стандарт, зураг төслийн магадлал хийх, тусгай зөвшөөрөл, барилгын захиалагчийн хяналттай холбоотой асуудлыг зохион байгуулан ажиллаж байна. Өмнө нь байсан Газрын харилцаа, барилга, геодези, зураг зүйн газар татан буугдахад барилгатай холбоотой чиг үүрэг манайд шилжиж иосэн. Хуучин ямар үйл ажиллагаа явуулж байсан тэр байдлаараа, аж ахуйн тооцоон дээр үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Төрийн олон агентлагуудыг цөөлж улсын үйлдвэр байгуулсан нь төрийн ачаанаас хөнгөлж, татвар төлөгчдийн мөнгийг өөр нэн хэрэгтэй зүйлд хөрөнгө оруулалт болгож зарцуулах боломж нээгдэж байгаа юм. 

-Зөвшөөрөлгүй баригдсан зарим барилгуудаас болоод барилгын зураг төслийн магадлал буюу экспертиз зогсонги байдалд орсон гэж яриад байгаа. Энэ талын ажлыг хариуцан ажиллаж байгаа хүний хувьд юу хэлэх вэ?

-Барилгын зураг төслийн магадлалын ажлыг зохион байгуулж байсан Газрын харилцаа, барилга, геодези, зураг зүйн газар татан буугдсантай холбоотой түр зогссон тал байгаа байх. Одоо барилгын экспертизийн ажил хэвийн явагдаж байгаа. Харин барьж буй барилгын зураг төслийн магадлал нь хийгдээгүй компаниудыг зогсоосонтой холбоотой дээрх элдэв яриа гарч байгаа болов уу. Өөрөөр хэлбэл зураг төслөө экспертизээр оруулаагүй байж барилгаа барих гээд яваад байгаа хүмүүсийн л тараасан цуу яриа. Манайх тухайн зургаар барилга барьж болох эсэхийг тогтоох болохоос                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               хаана ямар барилга барихыг нийслэл шийддэг.

-Тусгай зөвшөөрлийн хязгаарлалт бол зураг төслийн магадлал нь хийгдээгүй барилгуудад хамаатай асуудал байна шүү дээ. Тэгээд барилгын бүх компанийн зөвшөөрлийг зогсоодог нь ямар учиртай юм бэ?

-Барилгын ажил эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрөл ба барилга угсралтын үйлдвэрлэл явуулах тусгай зөвшөөрөл гэдэг бол хоёр тусдаа ойлголт. Үүнийг манайхан хольж хутгаад байдаг. Барилгын ажил эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрлийг Мэргэжлийн хяналтын байгууллага өгч байгаа шүү дээ. Манайх бол тэдэн давхар байшин барьж болно гэдэг зөвшөөрлийг л өгдөг.

-Та миний асуултад тодорхой хариулт өгсөнгүй шүү дээ?

-Зөвшөөрөл өгч байгаа. Үйл ажиллагаагаа онлайн хэлбэрт шилжүүлэхээс гадна уламжлалт хэлбэрээр цаасаар бас материалыг авч байна. Төвийн үйл ажиллагаа хэвийн болтол түр хугацаанд тасарсан юм бий. Гадуур тархаад байгаа мэдээлэл үнэнтэй, худалтай байна. Мэдээлэл буруу зөрүү байх тусам хүнд суртал их байдаг. Тэр нь зарим албан тушаалтанд хэрэгтэй байдаг байх. Энэ чинь хүнд суртлаа л багасга гэж хэлээд байгаа үг л дээ.

-Тэгэхээр иргэдэд барилга эхлүүлэх болон тусгай зөвшөөрөл хоёрын ялгааг гаргаж өгөх хэрэгтэй байна л даа?

Энэ чинь л харин гол асуудал болоод байна. Зарим хүн тусгай зөвшөөрлийн материалаа өгчихөөд тэрийг нь өгөх боломжгүй гэдэг хариу өгөхөөр л  өгсөнгүй, өгөхгүй байна гэх мэтээр буруу ташаа цуурхал тарааж байна. Манайх бол ажлын 21 хоногийн дотор шийдэж байгаа. Үйл ажиллагаа нь жигдрээгүй зарим компани, тодорхой хаяг, ажлын байр байхгүй хүмүүсийн л гаргадаг авир. Асуудлыг ялгаж салгахгүйгээр томруулаад яриад явдаг. Хүн болгон дор бүрнээ хариуцлагатай байх хэрэгтэй л дээ.

-Танай дээр бас хүнд суртлын гол үндэс болох гарын үсгийн асуудлыг цэгцлэх талаар зохицуулалт хийж байгаа гэл үү?

Барилгын ажил эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрлийг авахдаа зуруулдаг  /Мэргэжлийн хяналтын байгууллага өгдөг/ 64 гарын үсгийг 24 болгож цөөлөх асуудлыг дэвшүүлээд сайддаа өргөн бариад байна л даа.

-Барилга барихад нийтдээ 100 гаруй гарын үсгийг жилийн хугацаанд авдаг гээд бөөн асуудал болоод  байгаа биш бил үү?

-Тэр тоог чинь л харин 2010 онд Засгийн газрын 325 дугаар тогтоолоор 64 болгож цөөлөхөөр тогтсон байхгүй юу. Манайх тэр зөвшөөрлийг нь өгдөггүй болохоор мэдэхгүй байна л даа. Манайхаас  энэ талаар судлаад 24 гарын үсэг зуруулдаг болгож 73 хоногт өгч болох юм байна гэдэг судалгааг гаргаж тавьсан байгаа. Бас барилгын норм стандартыг шинэчлэх шаардлагатай гэдгийг гаргаж тавиад дэлхийн жишигт хүргэхээр зорилт тавин ажиллаж байна. Эдгээр асуудлыг яамтай хамтраад л хэрэгжүүлэх гээд явж байна.

-Бас нэг цэгийн үйлчилгээгээ яаравчлах хэрэгтэй гэдэг юм яригдаж байгаа?

-Манайх агентлаг байхаас л нэг цэгийн үйлчилгээнд шилжсэн байсан ш дээ. Зураг төслийн магадлалын асуудлыг нэг цэгийн үйлчилгээнд шилжүүлнэ гэдгийг тэгж ойлгоо биз дээ. Бид судалж үзсээн. Гэтэл экспертүүд чинь энд ирж суухааргүй юм байна. Тухайлбал танай байгууллага нэг зураг төсөлдөө экспертиз хийлгэх хүсэлт гаргалаа гэхэд эксперт энд сууж үзэхээр зохион байгуулахаар төлөвлөж байсан юм. Гэтэл экспертүүд өөрсдийн компани дээр үзэх сонирхолтой. Үүнийг аль болох хурдан зохион байгуулахын тулд гэрээндээ өөрчлөлт оруулаад тохирсон хугацаандаа экспертийн ажлаа хийхгүй бол алданги тооцдог тийм л хэлбэрт орохгүй бол болохгүй байна. Зураг төслийн экспертизийн үнийн 50 хувийг экспертүүдэд төлдөг юм. Экспертүүдэд өгдөг мөнгөнөөс нь алданги тооцоод явчихвал хурдан үздэг болно.

-Бас том компаниудыг зогсоогоод жижиг компанийг өөд татах бодлого явж байна гэсэн шүү юм яригдаж байсан?

-Хаанаас тийм яриа гардагийг мэдэхгүй. Том жижиг гэлтгүй нэг л үйлчилгээг хүртэх ёстой. Тэгж ялгаж салгана гэж байхгүй. Шинэ залуу компани, ялангуяа хөдөө орон нутгийн компаниудыг аль болохоор дэмждэгийг тэгж ярьдаг юм болов уу.

-Хөдөө орон нутагт барилгын хөгжил дэвшил ямархуу ая зантай байна вэ?

-Бүхий л түүхий эдээ холоос зөөдөг учраас хүндрэлтэй зүйл их бий. Барилгын материалын үйлдвэрлэл орон нутагт хөгжиж байж л хөгжинө.

-Барилгын түүхий эдийг дотоодоосоо хангах тал дээр танай байгууллага ямаршуухан ажил өрнүүлж байна вэ?

-Энэ  тал дээр яам маш ихээр анхаарал хандуулж байгаа. Шинэ сайд маань олон сайхан ажил санаачлаад хийж байгаагийн нэг нь барилгын материалын үйлдвэрлэлийн асуудал. Үр дүн нь удахгүй бодитой харагдах байх. Барилгын хийцийн үндсэн материал цемент, төмөр хийцээ дотооддоо үйлдвэрлэвэл  барилгын салбар сэргээд л явчихна. Барилгаа дагаж бүх юм хөгждөг учраас барилга чухал салбар. Барилга гэдэг нь хүнээр зүйрлэвэл улс эх орны зүрх нь л гэсэн үг. Зүрхээ хайрлаж байж хүн эрүүл саруул, сайхан амьдарна. Нийгмийн бүхий л үйл ажиллагаа барилгатай холбоотой. Ил задгай үйл ажиллагаа явуулж байгаа Нарантуул зах дээр хүртэл барилгын асуудлыг ярьж байгаа шүү дээ. Ер нь Монголчууд азтай хүмүүс юм шүү. Байгалийн баялаг, газар нутаг байна. Нэг хүнд оногдох газар нутгаараа дэлхийд бараг нэгд ордог. Тэгэхээр бид одоо юу хийж чадах ёстой вэ гэвэл барилгаа л чанартай барихыг бодох хэрэгтэй.

-Барилга, орон сууцны үнэ жил ирэх тусам өсч байгааг та албаны хүний хувьд яаж харж байна вэ?

-Гол асуудал нь ердөө л ченжүүд. Барилгын салбар найдвартай зах зээл учраас орон сууцыг олноор нь худалдан авч үнэ нэмж зардаг бүлэглэлүүд бий болчихсон байна. Үнийн хөөс байгаа гэдгийг хүмүүс мэдэж л байгаа шүү дээ.

-Одоо тэгээд энэ хөөс, хөөрөгдлийн асуудлыг яаж шийдэх ёстой юм бэ. Барилгын үнэ цэнэ газарт бууж, үнэ ханш нь тэнгэрт хадсаар л байх уу?

-Газар олголтоос эхлээд зохицуулж болно л доо. Улаанбаатар хотын инженерийн байгууламжийн хангамж зөвхөн тодорхой хэсэгт байгаа. Дэд бүтцийг бие даасан хэлбэрээр шинээр хот төлөвлөсөн газарт байгуулж байж барилгын үнийн хөөсний асуудлыг шийдэх боломжтой. Дулааны шугам сүлжээ хүрэх газраа л байшин барилга баригдаад байна. Тэр нь хязгаарлагдмал учраас орон сууцны м2-ийн үнэ өндөр байгаад байна. Инженерийн байгууламжийн асуудлыг хотхон хотхоноор нь шийдчихвэл л болно. Дэд бүтцээ зохицуулчихвал орон сууцны үнэ ханш аяндаа буурна.

-Таны дээр хэлсэнчлэн үнэ хөөрөгдөж байгаа хүмүүст яаж хариуцлага тооцох вэ. Ашгийн төлөөх үнийн хөөрөгдөл, бодит байдал дээр нэмэхээс аргагүй үнэ хоёрын ялгааг гаргах хэрэгтэй байна л даа?

-Үүнийг татварын тогтолцоогоор л шийднэ дээ. Татвараа жигд тооцож аваад байх юм бол болно. Зарж буй байр нь олон байх тусам татвар нэмэгдэж байхаар хуульчлахад үнийн хөөрөгдөл дарагдана. Байр бөөнддөг хүмүүс татвар төлөхгүй байгаа учраас л үнэ нэмээд байгаа. Татвар хураагаад эхлэхээр аяндаа энэ асуудал цэгцэрнэ.

-Түрээсийн байрын үнийг шийддэггүй юм аа гэхэд тодорхой бүлэг хүмүүсийн амьдрах түрээсийн байрны асуудлыг мэргэжлийн байгууллагууд зохицуулж болдоггүй юм уу. Түрээсийн байрны үнэ иргэдийг сөхрүүлж байна шүү дээ?

-Хуучин бид байрныхаа мөнгийг төлөөд амьдардаг байлаа шүү дээ. Тэрэн шиг залуу, дунд орлоготой иргэд ашиглалтын урсгал зардлаа төлөөд амьдарч хуримтлалаа бий болгоод дараа нь байраа худалдаж авдаг зарчим баймаар байна. Тийм байруудыг тодорхой хэмжээнд барих хэрэгтэй гэдэг асуудлыг бид ярьж л байгаа. Нөгөө талаар Моргейжийн зээлээр орон сууцжуулах асуудал хэрэгжээд явж байгаа нь давуу тал юм даа.

-Зээл авахад бас асуудал байна аа. Огт байргүй байгаа хүн байрны зээлд хамрагдана гэхээр барьцаа хөрөнгө шаардаад байдаг. Байргүй хүнээс барьцаа хөрөнгө шаардах нь үнэнд хэр нийцэх бол?

-Барьцаа хөрөнгө гэдэг нь гүйцэтгэгч, барилгын компани хоёрын хоорондын ойлголцох асуудал. Тухайн барилгын компани нь зээлдүүлэгч банктай гэрээ хийж зээлийг батлан дааж аваад худалдаж буй байрныхаа барьцааны асуудлыг  шийдэж болно. Зарагдаж буй байр банкны зээл төлөгдөж дуустал тухайн компанийн эзэмшилд байна шүү дээ. Тэгэхээр компани зээлдэгч зээлээ төлж дуустал батлан даах тийм зарчимд шилжих хэрэгтэй л дээ.

-Тийм компани байхгүй шүү дээ. Барилгын компани нь барьцаа хөрөнгөө аваад ир гэнэ, харин банк болохоор та хоёр зохиц гэнэ. Яах вэ?

-Төр үүнийг аль болох зөв зүйтэй замаар зохицуулах үүрэгтэй.

-Тэгэхээр бидний ярьж, бичээд байгаа шиг барилгын салбар гацаанд ороод болохоо байчихсан юм байна уу, таны харж байгаагаар?

-1994 онд Барилгын яам татан буугдаад арван жилийн дараа буюу 2004 онд Барилга, хот байгуулалтын яам байгуулагдсан. Барилгын салбар өнөөдрийг хүртэл өөрийгөө аваад явж байгаа. Харин 2008 онд нэг хямарсан шүү дээ. Тэгтлээ уначихаагүй, болоод л ирсэн. Төр зөв зүйтэй зохицуулалт хийгээд өгчихвөл аяндаа болчихно. Эрэлт, нийлүүлт хоёрыг зөв зохион байгуулчихвал болно. Хүний хамгийн чухал хэрэгцээ гэдэг үүднээсээ барилгын салбар бол хүссэн хүсээгүй сэргэж, хөгжиж дэвшинэ. Өнөөдрөөрөө амьдарч, хэтэрхий том ашиг хардаг компаниуд ч байна. Гэхдээ барилгын компаниудын нийлүүлэлт тал дээр анхаарч  иргэдийн эрэлттэй зохицуулаад явбал болно л доо.

-Яам, мэргэжлийн Төв байгуулагдаад сар гаруй хугацаа өнгөрлөө. Тэд юу хийв, хааччихав гээд нийгмээрээ мөрдөөд мөшгөөд сууж байгаа нь нууц биш.  Иргэдэд хандаж юу хэлэх вэ?

-Аливаа асуудлыг ямар өнцгөөс харж байгаа нь чухал. Манай салбарт цоо шинэ менежмент хэрэгтэй байна. Барилгын салбар том салбар учраас акулууд ихтэй мөртлөө зангидаад аваад явчих нь өнөөдрийг хүртэл байхгүй байлаа. Хамтраад ажиллая гэхээр шинэ соргог санаа оноог хүлээн зөвшөөрөхгүй янз бүр харагдаад байгаа юм. Үүнийг л зогсоох шаардлагатай байна. Сайд маань энэ тал дээр онцгой сайн анхаарч байгаа. Ирэх жилээс үр дүн нь гараад, барилгын салбар арай өөр өнгө төрхтэй болох байх.

-Тэр тогтчихсон монополийг үгүй болгоно гэж хэцүү шүү дээ?

-Тэгэхийн тулд төрийн оролцоо иргэд лүүгээ чиглэсэн байх хэрэгтэй байна л даа. Хамгийн гол нь зөв зүйтэй зохион байгуулах учиртай.

-Ярианыхаа төгсгөлд танай байгууллага барилгын салбарыг нэр шигээ хөгжүүлж, нэгтгэн зангидаж амжилттай ажиллах болтугай гэсэн ерөөлийг тавья.

Баярлалаа. Салбарын төрийн захиргааны байгууллагад бүтцийн өөрчлөлт орлоо, яам байгуулагдлаа. Бид олон зүйлийг хийж хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байна. Үр дүнг харахад тодорхой цаг хугацаа хэрэгтэй л дээ. Тийм болохоор иргэд, аж ахуй нэгж, байгууллагууд аль аль талдаа хариуцлагатай байж, хамтран ажиллаасай гэж хүсэх байна. Монголын барилгын салбар зөв зүйтэй замаараа хөгжих тохироо нь харин ч бүрдчихээд байгаа юм биш үү.

Х.Өнөтэнгэр