Уран бүтээлч хүнийг яагаад ч юм бид төвөггүйхэн таньж мэдээд, онцгой нэгнийг нь оройн од мэт хүндэлдэг билээ. Гэвч энд би уран бүтээлч биш, уран бүтээгчийн тухай ярих гэж байна. Улс эх орны хөгжил дэвшлийн залуурч болж явах учиртай барилгын салбарынханыг би Уран бүтээгчид гэж алдаршуулмаар байна.

   Алга ташуулж, улиг болтол магтуулахын төлөөх амьдрал байгаагүй ч улс эх орныхоо энгэр цээжинд гялалзах бүтээн байгуулалтыг шагнал мэт босгочихоод чимээгүйхэн аж төрдөг, тэд. Энэ утгаараа иргэдэд уран бүтээлчдээс дутахгүй амьдралын баяр хөөр, сайн сайхныг өгдөг. Харин иргэд тэрхүү шагналыг нь баяр хөөртэйгээр гардаж авах мөртлөө харин ч алдар хүндийг нь нууцласаар, адаг сүүлдээ зүгээр л мартах, эсвэл санамсаргүйгээр хомроголон гутаах гэж оролдсоор байна.

    Ингэснийх нь төлөө өмөөрөх “эх орон”-гүй болчихсон юм биш ээ. Хүн төрөлхтөн байсан цагт Улс эх орон байна. Улс эх орон байсан цагт барилга байшин сүндэрлэж, тав тухтай байдал, амгалан тайван амьдралынх нь баталгаа болсоор л байх болно.

НЭГЭН ЗҮЙЛ:

  Сүүлийн жилүүдэд барилгын салбарт болж бүтэхгүй, зарим тохиолдолд хүний санаанд оромгүй зүй бус хандлага гарч байгааг хэн бүхэн мэдэж байгаа. Үүнд хэн бурууртай вэ?

   Усны булингарыг эхнээс нь цэвэрлэдэг шиг барилгын салбарт болж бүхэтгүй бүхний учир шалтгааныг олох учиртай. Зөвшөөрөлгүй баригдсан барилгыг шууд нураах гээд дайрах биш, яагаад ийм барилга баригдчихав, барьж байхад нь “болохгүй” гэдгийг нь хэн хэлээгүй юм гэх мэт учир шалтгааныг нь эрэх ёстой. Өөрөөр хэлбэл энэ бүхний цаана Төр засаг буруутай гэж шууд хэлмээр байна. Энэ бол замбараагүй Төр засгийн зангараггүй байдлын л илрэл.

    Эрхтэн, дархтангууд “дээгүүр” хөндөлсөж, амьдралынх нь сүүлчийн хоромд ч хэрэг болохгүй амин хувийн ашиг хонжооны төлөө “дайтаж” байх хооронд барилгын салбар байтугай нь доройтолд орсоор байна. Ер нь манайд барилгын салбараас наагуур шийдэх асуудал их байна. Агаарын бохирдол, замын түгжрэл, үр хөндөлт, дохын халдвар, ядуурал, хар тамхины наймаа, бүр хүний наймаа... гээд нүдэнд харагдахгүй асуудлын цаана өдөрт хэчнээн хүн алтан амиа алдаж, цаашлаад улс эх орны аюулгүй байдалд заналхийлсээр байгааг бид анзаарахгүй байна.

    Хүн мэдэхгүй юмныхаа дайсан гэдэг үнэн. Барилгын салбарын үнэ цэнийг мэдрэх, сайн сайхныг нь олж харах, болохгүй бол тэднийг “намнах” гэж явахдаа л замынхаа унаанд түгжирч, агаарт нь амьсгал боогдож, стресст орж, хөлд тээглэн хэвтэх ядуусыгаа тойрч гарах гэж зовдогоо бид мэдэхгүй байна гэж үү. Эрх мээдэлтэнгүүд гадарлахгүй байна гэж үү? 

  Ямартай ч өнөөгийн барилгын нэр хүндэд халдаж буй асуудлын цаана барилгачид дангаараа буруугүй гэдгийг нотлох, тэднийгээ “Уран бүтээгчид” гэж нэрлээд өмөөрөх шалгаан, надад байна. 

ХУУЛЬ ЗӨРЧСӨН ЗӨВШӨӨРӨЛ ОЛГОЛТ:

     Зах зээлийн эхэн үед зөвшөөрөл хүссэн хэнд ч болов барилга барих зөвшөөрлийг олгож байсан  байдаг. Тиймээс мэргэжилгүй хүмүүс барилгын салбарт олноороо орж ирсэний барцад нь өнөөдөр гарч байгаа хэрэг. Мэргэжилгүй хүнээс чанаргүй, стандартын бус барилга гарах учраас мэргэжилгүй хүнээр хэн барилга бариулав гэдгийг бид хаймаар байна.

    Хууль зөрчсөн гэдгийг нь мэдсээр байж зөвшөөрөл олгосон нийслэлийн захиргаа, Газрын албаны дарга, Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын дарга нарыг буруутгаж, хариуцлага тооцох хэрэгтэй бус уу. Ямар ч хяналтгүй, хянасан ч хариуцлага тооцож чаддаггүй байдал ашиг хонжоо хайгчдад өгөөш болох нь ойлгомжтой. Тэгэхээр зөвшөөрөлгүй баригдсан 168 барилгын цаана байгаа хүмүүс болоод эдгээр барилга барих шалтгааныг нь олж тогтоох хэрэгтэй. 

"100 МЯНГАН АЙЛЫН ОРОН СУУЦ ХӨТӨЛБӨР:

      2012 оны УИХ-ын сонгуулийн өмнө иргэдийн саналыг авахын тулд эрх эвслийн засгийн газар “100 мянган айлын орон сууц” хөтөлбөрийн хүрээнд жилийн зургаан хувийн хүүтэй зээл гаргаж, Ерөнхий сайд С.Батболд эхний хүмүүст батламж гардуулж байсан. Гэтэл өнөөдөр энэ асуудал нэг л бүтэл муутай байна.

   Мөрөөдлийн оч гэрэлтүүлсэн уг зээлд итгэл алдарч, иргэдээс үүссэн огцом эрэлт өнөөдрийн түвшинд нэлээд буурсан талаар барилгын мэргэжилтнүүд ярих боллоо. Учир нь Төрийн банк ганцхан салбараараа дамжуулж энэ зээлийг олгож байгаа. Гэхдээ бага, дунд орлоготой иргэд нэг өрөө байр авахын тулд барьцаанд нь нэг өрөө байр тавих шаардлага тавьж байгаа нь үнэнээс хол давуу ойлголт юм. Тиймээс энэ шалгуур жилийн зургаан хувийн хүүтэй зээлд хамрагдахыг хүсэгчдийн хүсэл мөрөөдлийг боомилж байна. ОССК болон Эд хөрөнгийн бүртгэлийн газрын үүдийг сахиад ч зорилго нь бүтээгүй иргэд  зургаан хувийн зээлд “араар тавиуллаа” хэмээн шагшицгааж, гайхаж мухардсан тэд уур ундууцлаа барилгын салбарынханд гаргаж байна.  

ТӨРИЙН БУРУУ БОДЛОГО:

    Орон сууцны нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлэх тал дээр ямар ч дэмжлэг үзүүлээгүй, зөвхөн эрэлтийг дэмжсэн бодлого явуулсан нь үнийн өсөлтийн суурь шалтгаан болсон. 2009-2011 онд Засгийн газраас зөвхөн орон сууцны эрэлтийг дэмжсэн бодлого хэрэгжүүлснийг “4000 Төрийн албан хаагчийн орон сууц” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлсэн, 1800 ахмадуудад байр өгсөн зэргээс харж болно. Үүнийг “эрэлт, нийлүүлэлтийн шок” гэж нэрлэж болохоор.

   Ер нь үл хөдлөх хөрөнгийн худалдаанд төр хутгалд¬ах нь үнийн өсөлтийг улам дэврээдэг гэж бодно.  Өөрөөр хэлбэл Төр, засгаас орон сууцны нийлүүлэлтийг бүрдүүлээгүй хэрнээ эрэлтийг хөөрөгдсөн нь өнгөрсөн жил 35 сая төгрөг байсан нэг өрөө байрыг өнөөдөр 52 сая төгрөг  хүртэл өсгөсөн гэдгийг “Үл хөдлөх хөрөнгийн салбарын тулгамдсан асуудал” сэдэвт нээлттэй хэлэлцүүлгийн үеэр шүүмжилснээс харж болно.  Хэрвээ төр орон сууцны асуудалд оролцохгүй бол байрны үнэ зах зээлийнхээ жамаар зохицуулагдаж, үнийн хөөс аажимдаа замхарна. Төрийн буруу оролцоотойгоор үнийн хөөс бий боллоо гэдгийг иргэд ойлгохгүй байна.
 
ИНФЛЯЦИЙН ХӨӨРӨГДӨЛ:

     Засгийн газраас иргэдэд 2010 онд 324 тэрбумыг тараасан бол  2012 онд бэлнээр 358.4  тэрбум төгрөгийг тараах тооцоо бий. Сүүлийн гурван жилд л Монголын төр засаг ард түмэндээ 1.3 их наяд төгрөг  тараахаар болсон. Үүний улмаас инфляцийн түвшин өмнөхөөсөө 0.6 хувиар өсч, өргөн хэрэглээний бараа бараг 2 дахин нэмэгдсэн гэсэн дүнг  Үндэсний статистикийн хорооноос мэдээлсэн.
Энэ үүднээс барилгын материалын үнэ 30-50 хувиар нэмэгдэж, орон сууцны үнэ өнгөрсөн жилээс 30-40 хувиар өссөн юм. Нөгөө талаар шатахууны үнэ өссөн нь тээвэрлэлт, ложистикийн зардлууд нэмэгдэж, орон сууцны үнийг тэнгэрт хадахад хүргэж байгаа.

ТЭЭВРИЙН ЗАРДЛЫН ӨСӨЛТ:

  Хүнд даацын машиныг явуулахгүй, ачааны машиныг цагийн хязгаартай явуулсан, шатахууны үнийн өсөлтөөс тээврийн зардал 30 хувь нэмэгдсэн нь барилга угсралтын зардалыг нэмэгдүүлсэн. Энэ оны эхнээс БНХАУ-ын тээвэр зуучлалын компаниуд тус улсаар дамжин, тээвэрлэлт хийж байгаа чингэлгийн тээврийн хөлсийг нэмсэн.

   Гэтэл Монгол Улсын тээвэр зуучлалын компаниуд Хятадын компаниудын нэмсэн хөлсийг зардалдаа нэмж тусгах болсноо холбогдох яам, агентлагтаа  хүсэлт гаргасан аж. Хэрэглээнийхээ 80 хувийг урд хөршөөсөө авдаг манай улсын хувьд Хятадын тээврийн хөлс хэрхэн яаж нөлөөлөх нь ойлгомжтой бөгөөд ченжүүдэд бол маш том өгөөш.

ГАЗРЫН ҮНИЙН ӨСӨЛТ:

      Манай оронд газар эзэмших тухай хууль 2003 онд батлагдаж иргэн бүрт гэр бүлийн хэрэгцээнд нь зориулж үнэгүй эзэмшүүлэх болсонтой холбоотойгоор газрын үнэ цэнэ өсч эхэлсэн. Тиймээс газар бол цагийн аясаар үнэ цэнэ нь өсдөг баялаг учраас Газрын үнэ 2010 оноос хойш бараг 50-70 хувиар нэмэгдэж 1 м2 барилгын өртгийг 100-200 мянган төгрөгөөр нэмэгдүүлж байна.

    Мөн газрын наймаа газар авч, хотын төвд 1 м2 газрын үнэ 1000 доллараас давсан. Иргэдийн төгрөгт биш долларт итгэсэн сэтгэлгээ, газар өмчлөх эрхийг наймаа болгож хувиргасан юм.

Үргэлжлэл бий...

 Сэтгүүлч Х.Болормаа