Тохилог орон сууцтай болох гэсэн иргэдийн итгэл бөхөж, байн байн хэвлэлийн хурал зарлах боллоо. Энэ салбарт өрнөсөн бүтээн байгуулалтын эрч хүч ийнхүү гэнэт буурсан нь барилгын компаниуд цагдаагийн байгууллагад татварын хэргээр шалгагдах болсонтой нэг талаар холбоотой юм байна. Өнгөрсөн намар УМБГ-ын Эдийн засгийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх алба НӨАТ завшсан 2000 гаруй компанийн захирал, нягтлан бодогч нарт эрүүгийн хэрэг үүсгэн шалгаж эхэлсэн тухайгаа мэдэгдсэн. Татвар төл өгчийн падаан ашиглаж, улсад хамгийн багаар бодоход 500 гаруй тэрбум төгрөгийн хохирол учруулсан 2000 гаруй компанийн 1100 гаруй нь барилгын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг байв.

   Хэргийн эхлэлийг барилгын салбарын “Тэсрэлт зэв” компанийн захирал сэдэж “Эко констракшн” компанитай хамтарч байснаа падааны наймаа болон өргөжиж, бусад компанид вирус шиг хурдацтай тархан, нэгийг нь таваас найман сая төгрөгөөр үнэлэн зарж байсан сураг дуулдлаа. Тэдний дунд Засгийн газрын “100.000 айлын орон сууц” хөтөлбөрт хамрагдсан цөөнгүй компани байгаа аж. Эрүүгийн хэрэгт шалгагдаж буй барилгын компанийн удирдлагууд “Шоронд суухаар улсад учруулсан хохирлоо барагдуулъя. Энэ хэргийг Засгийн газарт танилцуулж, Өршөөлийн хуульд хамруулж өгөөч” гэж цагдаагийнхнаас хүссэн гэдэг. Ийнхүү барилгын салбарын үйлдвэрлэгчид бөөн бөөнөөрөө хууль хяналтын байгууллагын үүдийг сахиж эхэлснээр хөтөлбөр царцах нэг нөхцөл бүрджээ. Тэд өнөөдөр хариуцлагаас мултрах арга сийлж буй болохоос хөтөлбөрт хамрагдахдаа хийсэн гэрээ хэлэлцээр, нийтийн эрх ашгийг умартав.

   Харин тус салбарынхны үйлдсэн хэргийг Засгийн газар уучилж болох алдаа гэж үзсэн бололтой юм. Тиймээс Эрүүгийн хуулийн татвартай холбоотой зүйл заалтад өөрчлөлт оруулах үүргийг Сангийн сайдад өгсөн байна. Сайд гэмт хэрэг үйлдсэн компаниудыг уснаас хуурай гаргах саналаа хуулийн төсөлд шигтгэн УИХын Төрийн байгуулалт болон Эдийн засгийн байнгын хорооны хамтарсан хуралд оруултал Прокурорын саналыг аваагүй байсан учир түр буцаагджээ. Үүнтэй зэрэгцэн Засгийн газарт орон сууцны санхүүжилтийн тогтолцоо, зээлийн механизмыг боловсронгуй болгох хэд хэдэн Ажлын хэсэг байгуулсан байна. Хүнд байдалд орсон салбарыг дэмжих нь засгийн хийх ажил мөн ч буруу замаар будаа тээсэн хүмүүсийн толгойг илэх нь хэр оновчтой шийдэл бол. Дөрвөн жилийн өмнөх дэлхийн эдийн засгийн хямралын үед барилгынхан шиг төрд эрхэлсэн салбар байгаагүй. Бүтээн байгуулалтаар далайлган давуу эрх эдэлж, банкны зээл, санхүүжилт авч, материалынхаа үнийг татвараас чөлөөлүүлэн дампуурлаас аврагдсаныхаа хариуд тэд орон сууцны үнийг үндэслэлгүйгээр хөөсрүүлж, амьдрах гэж ядаж яваа иргэддээ гэнэтийн бэлэг барьж байлаа.

  Хэрвээ энэ удаа Засгийн газар тэдний хүсэлтэд буулт хийх гэж байгаа бол мөөгөнцөрт идэгдэж, нурж салж, оршин суугчдыг егүүтгэчихгүй байх чанарын баталгаа, үндэслэлгүйгээр үнэ хөөрөгдөхгүй байх амлалтыг авах нь шударга шаардлага болох юм. Өршөөл горилсон компаниудаас дэг журам, норм стандарт, мэргэжлийн хяналт технологийг хатуухан нэхэж, барилгын салбарыг гурил болгохгүй байх баталгааг нь авмаар. Энэ салбарт өдгөө 2130 аж ахуйн нэгж үйл ажиллагаа эрхэлж байна. Тэдний 1730 нь барилга угсралт, засвар, 320 нь зураг төслийн чиглэлээр тусгай зөвшөөрөл авсан бол 80 аж ахуйн нэгж тусгай зөвшөөрөлтэйгээр барилгын материал үйлдвэрлэдэг аж. Гэвч дийлэнх нь хөршийнхөө инээд, уцаарыг дэргэдээ юм шиг тод сонсох хана туургатай байрыг зах зээлээс авч байгаа. Хамгийн муу материалаар барьж, хамгийн өндрөөр үнэлсэн цаас шиг ханатай шинэ орон сууц мөөгөнцөртөж, сантехник доголдох нь захын асуудал төдийгүй дээвэр, шал нь хэр бөх бол гэсэн айдсыг эрхгүй төрүүлдэг. Барилгын хийц, стандарт, газар хөдлөлтийг тэсвэрлэх байдал зэрэгт салбарын яам, мэргэжлийн хяналтын байгууллага хяналт тавих учиртай ч тэд дүрэм журам үйлдвэрлэхээс хэтрэхгүй байна.

   Салбарын яам өнгөрсөн жил үндэсний стандартын 45 хувийг Европын Холбооны стандартад хүргэхээр чамгүй бичиг баримт боловсруулсан юм гэнэ лээ. Гэсэн ч шинийг байтугай хуучныг нь мөрдөж буй компани бараг байхгүй. Орон нутагт барьж буй барилга болон хилээр нэвтэрч буй барилгын материалд лабораторийн шинжилгээ огт хийгддэггүйг мэргэжлийнхэн өөрсдөө зөвшөөрдөг. Манайд ажиллаж буй цөөн хэдэн лабораторид барилгын материал үйлдвэрлэгчдийн бүтээгдэх үүний чанарыг шинжлэн, хүний эрүүл мэнд, байгаль орчинд хортой эсэх, ахуйн баталгаатай үгүйг тодорхойлж чаддаггүй. Ийм сул хяналтын суган дор өндөглөж буй чанаргүй барилга, гэрлийн хурдаар нэмэгдэх орон сууцны ам метрийн үнэ хоёрыг шударга зах зээл гэж хэлэхгүй. Үнэ дагаад чанар гэх зах зээлийн зарчим манайд эсрэгээр үйлчилдэг. Орон сууцны боломжит үнийг засаг өнгөрсөн хавар 980 мянгаас 1.2 сая төгрөг байхаар тогтоосон. Гэтэл өнөөдөр 1.8-2.5 саяд хүрчихсэн. Энэ үнэ цаашид буух найдлага тун бага байгаа.

    Орон сууцны үнийн хөөрөгдөлд дарлуулсан иргэд үр хүүхэддээ өр өвлүүлэх нь холгүй үйлээ үзэн байж ганц байртай болж байхад тэд иргэдээсээ гадна төрөө хуурч, татварын гэмт хэрэгт шалгагдаж “100.000 айлын орон сууц” хөтөлбөр “будаа” болж буй талаар дээр өгүүлсэн. Баримт дурдахад, өнгөрсөн сарын 30-ны байдлаар Орон сууцны санхүүжилтийн корпорацид 4083 иргэн хандсанаас шаардлага хангасан 3965 иргэний хүсэлтийг Төрийн банкинд хүргүүлжээ. Үүнээс 1081 иргэн 47.3 тэрбум төгр өгийн зээл авчээ. Хөтөлбөрийн хүрээнд нийт 120 гаруй мянган орон сууц барихаас 60123 орон сууцны барилгын ажил огт эхлээгүй гэж салбарын сайд мэдэгдэж байв. Ийнхүү ичээнд орсон хөт өлбөрийг амь оруулахын тулд компаниудад өршөөл үзүүлэхээс гадна орон сууцны бодит үнийг тогтоож иргэддээ бэлэг барих зайлшгүй шаардлага засагт тулгарч байна. Засгийн газрын толгойг өвтгөж буй энэ шаналан хэзээ эдгэрэх бол?

Д.ОТГОНЖАРГАЛ