Шинэчлэлийн Зас­гийн газрын 2012 оны 47 дугаар тогтоолоор БХТ гэсэн статустайгаар Газ­рын харилцаа, барилга, геодези, зурагзүйн газрын Барилга нийтийн аж ахуйн албыг Сургалт, су­дал­гаа, хөрөнгө оруулалт, барилга захиалагчийн ал­батай нэгтгэн байгуулсан. 11 хэлтэс, нэгжтэй, 100 гаруй хүний орон тоотой болж манай төвийн бүтэц, зохион байгуулалт, үйл ажиллагааны цар хүрээ нэлээд өргөжлөө. Тэр хэ­рээр энэ салбарын хөгж­лийг түргэтгэнэ гэсэн үг.

 

        Барилга, хот байгуу­лалт, нийтийн аж ахуйн талаар төрөөс явуулж буй бодлогын хэрэгжилтийг хангах юм. Мөн УИХ, Засгийн газраас баталсан улсын төсөв, бусад эх үүсвэрийн хөрөнгө оруу­лалтаар хэрэгжих төсөл, арга хэмжээнд техникийн хяналт тавина. Магадлал хийх ажлыг зохион байгуу­лах, шаардлагатай судал­гаа мэдээллээр Барилга, хот байгуулалтын яамыг хангах чиг үүргийг хэрэгжүүлнэ.

 

      Түүх сөхвөл 1990 онд “Барилгын ажилтны мэр­гэжил дээшлүүлэх инсти­тут” гэж байгуулагдаж байлаа. 1992 оноос барил­га, хот байгуулалт, ний­тийн аж ахуйн салбарын инженер, техникийн ажилт­нуудыг мэргэ­шүүлж, чадавхжуулсаар ирсэн. Тэдгээрт мэргэш­лийн зэрэг олгох сургалт явуулж, гэрчилгээ олгох ажлыг зохион байгуулж ирлээ. Өөрөөр хэлбэл, 14 мэргэжлийн чиглэлийн инженерүүдийг 45 мэр­гэш­лийн хүрээнд сургаж зэрэг олгож байна. 

 

      Барилгын зөвлөх бо­лон мэргэшсэн инженер салбарт маань нэлээн эрэлт­тэй байдаг. Бид то­дор­хой нөхцөл шаардлага хангасан инженер, мэр­гэжилтнүүдийг сургаж зах зээлд нийлүүлдэг. Тэрнээс хүссэн хүн бүр энэ сур­галтад хамрагдаж, мэргэ­ших боломжгүй.

 

      Мэргэжилгүй залуу­сыг барилгын салбарын хүссэн чиглэлээр нь сур­гаж бид мэргэжилтэй ажил­тан бэлтгэхэд зохих хувь нэмрээ оруулж ирс­нийг салбарынхан маань мэдэх байх. Жишээлбэл, 2009-2011 онд НХХЯ, ЭБЭХЯ-тай хамтран “Үйлд­­­вэрлэл дээрх сур­галт” дэд хөтөл­бөрийг үндэсний үйлдвэр­лэгч томоохон компаниудад хэрэгжүүллээ. Уг дэд хөтөлбөрийн хүрээнд 30 төрлийн мэргэжлээр 10 мянга орчим мэргэжилтэй ажилчид бэлтгэсэн. Тэд­гээ­­­­рийн 95 хувь нь ажлын байраар хангагдсан мэдээ байна.

     Өнгөрсөн хугацаанд манай газар 18 мянга гаруй хүнийг сургаж, аж­лын талбарт гаргажээ. Статистик харахад, бид чамлахааргүй олон мэр­гэжилтэн бэлтгэж гарга­сан байдаг. Тухайлбал, зөвлөх инженер 408, мэргэшсэн инженер 986, тэргүүлэх архитектор 13, мэргэшсэн архитектор 221, тэргүүлэх төсөвчин 171, мэргэшсэн төсөвчин 432, зөвлөх эдийн засагч 30, мэргэшсэн эдийн засагч 19-ийг бэлт­гэжээ. Нийт мэргэжлийн зэ­рэгтэй 2280 мэргэжилт­нийг барилгын салбарт нийлүүлсэн гэсэн үг.

      Барилгын чиглэлээр их, дээд сур­гуулиа төгсөөд мэргэж­лээ­рээ ажиллаж зохих хэм­жээ­ний туршлагатай болс­ны дараа манайд мэргэшил дээшлүүлэхээр ханддаг юм. Зүгээр нэг сургалт дүүргэхгүй шүү. Зохих шаардлага, шалгуу­рыг хангасан бол сургал­тад сууж, шалгалт өгч байж эрхээ авна. Мэргэ­шил дээшлүүлж байгаа хүмүүс маань ажлаасаа чөлөө авдаг тул урт хуга­цаагаар сургах боломжгүй байдаг. Манайх жилийн эхэнд сургалтын төлөвлө­гөө гарган олон нийтэд сургалт зохион байгуулна хэмээн мэдээлж шаард­лага ханга­сан хүмүүсийг хамруулж гэрчилгээ олгодог.

 

     Сургалтад зарцуулж байгаа зардал, цаг хугацаа маань тухайн ажилтан өөртөө хийж байгаа насан туршийн тасралтгүй өндөр цалинтай ажил хөдөлмөр хийх хөрөнгө оруулалт гэж ойлгох хэрэгтэй. Барил­гын салбар үргэлж шинийг сэдэж, хөгжиж байдаг тул тэр бүхнээс мэргэжилт­нүүд бас хоцрохгүй байх үүд­нээс инженер, техни­кийн гэлтгүй бүхий л мэр­гэжил, мэргэшлийн хүмүүс өөрс­дийгөө цэнэг­лэдэг газар нь манайх болдог. Манай сургалт их эрэлт­тэй. Барилгын чиглэлийн ком­паниуд, энэ чиглэлээр хувиараа ажил эрхэлдэг хүмүүс голдуу манайх руу ханддаг юм. Төр барилгын салбарыг бодлогоор зохицуулахаас биш өөрөө барилга бариад байдаггүй. Тиймээс төрөөс ангид энэ салбарын голдуу хувийн бизнес эрхэлж байгаа нөх­дийг бид бодлогоор нь цэнэглэн, төрийн бай­гуул­лагаас гаргасан норм, стандарт, шаардлагыг нь хангуулахаар тэдний дунд гүүр болж ажилладаг юм.

 

     Тэгэлгүй яахав. Ту­хайн байгууллага нь мэр­гэш­сэн хүний цалинг то­дорхой хэмжээгээр нэмнэ. Ажиллах нөхцөл нь сай­жирна. Дээр нь мэргэж­лийн хувьд шинээр цэнэг­лэгдсэн хүн байгууллага­даа тэр мэдлэгийн үрээ тарьж, ажилтнуудаа дав­хар сур­гаж, зааж, заавар­ладаг. Энэ нь нэг талаараа танхимын сургалт гээд байлгүй олон хүнийг үйлд­вэрлэл дээр нь дадлага­жуулж байна гэсэн үг юм. Энэ бүхнийг хараад, дүгнэж хэлэхэд манай байгууллагын хийж байгаа олон талын ажил маань явсаар нэг цэгт уулзаж байгаа юм. Уг чанартаа бид барилгын хөгжлийг дэм­жиж, хөгжлийн шинэ суурь болох учиртай. Мэдээж бидний хийсэн ажлын үр дүн тодорхой цаг хугацаа­ны дараа гарах байх. Тэр­нээс өнөөдөр нэг ажил хийгээд л маргааш барил­гын салбар маань шууд хөгжиж, дэвжчих­гүй. Ба­рил­гын салбарт үйл ажил­лагаа явуулж байгаа иргэн, аж ахуйн нэгжийг бид урагш ахих, чанартай ба­рилга босгоход нь төр зас­гаас баримталж буй бодло­гын хүрээнд дэмж­лэг үзүүлэн ажиллаж байна. Мөн иргэдийг тав тухтай сайхан сууцанд аж төрүүлэх тэр цагийг нааш­луулахаар бид барилгын салбарын аль ололттой, шинэ тутам хөгжих гэж тэмүүлсэн тэр цучил болгоныг өөрсдөдөө татан шингээж, эргүүлэн бусдад түгээдэг эргэх хол­боотойболохоор ажиллахад их урамтай байдаг. Салбар­таа болж байгааг нь дэм­жиж, болохгүй байгаа чөдөр ту­шааг нь чөлөөлж, бодло­гын хувьд бид төрийн дэмж­­лэгийг үзүүлэгч гүүр болно.

 

     Хэрэгжүүлэхэд нийц­­­дэг­­гүй зарим норм, стандарт, дүрэм бий хэ­мээн ахмадууд, мэргэш­сэн инженерүүд, зөвлө­хүүд хэлдэг тал бий. Оро­соос шууд аваад хэрэглэ­чихсэн стандарт, дүрмийг цаг хугацааны хувьслаар өөрчлөх шаардлага гарч байгааг ч үгүйсгэхгүй. Ажил, амьдралын шаард­ла­гаар мэргэшсэн хүмүүс маань энэ бүх болохгүй байгаа зүйлийг гаргаж тавьж байх жишээтэй. Ажил хийсэн хүн зовлонг нь мэдэх байх. Удахгүй энэ асуудлыг цэгцлэхээр салбарын зөвлөгөөн хийхээр төлөвлөж байгаа.

 

 

     Таны хэлж байгаа асуудлыг бид судалж бай­на. Хэдийг нь хүчингүй болгож, хэчнээнийг нь шинэчлэх вэ гээд асуудал бий. Одоогоор тоо хэлэх боломжгүй. Шинэчлэх шаардлагатай стандарт, нормыг гаргаж, бас ши­нээр манайд нутагшуулах боломжтой стандартыг туршиж сэлгэхээр ажил­лаж байна. Хамгийн сүүлд хийсэн ажил нь Кана­дын модон барилгын стан­дартыг Стандартчилал хэм­жилзүйн газрын Шинж­­лэх ухаан техни­кийн зөвлөлийн хурлаар оруулж батлууллаа. Эндээс үзэхэд, дан ганц бидний ажил ч бас биш юм. Бид холбогдох яам агентлагууд, салбарын төрийн болон төрийн бус байгууллага, аж ахуйн нэгжүүдтэй хамтран ажлаа явуулдаг юм. Үүний дүнд зөв бодлого гарна шүү дээ.

 

      Бид энэ тал руу бод­логоо чиглүүлэн ажиллаж байна. Барилгын салбарт ажиллаж байгаа мэргэ­жилтнүүдийг хөдөлмө­рийн аюулгүй ажиллагаа, эрүүл ахуйн сургалтад хамруулахаар төлөвлөсөн. Тэдэнд чиглэсэн ажлыг илүү амьдралд ойртуулах үүднээс холбогдох яамтай хамтран “Цэнхэр карт” хөтөлбөрийг санаачлан, судалгаа шинжилгээ хийж хэрэгжих боломжтой хэмээн үзэж, батлуулах шатандаа явж байна. Уг хөтөлбөрөөр бол үйлдвэр­лэл дээр ямар стандарт мөрдөж ажиллах вэ, тэнд ажиллаж байгаа хүмүүсээ осол гаргаж, аюулгүй ажил­лагааны норм хан­гаагүй бол тухайн мэргэ­жилтний картыг цоолдог байх гэх мэтээр бид боло­хоос нь эхлээд болохгүйг нь хүртэл ажиллана даа.

 

      Манай төв нь хэд хэдэн улс орны ижил төс­тэй үйл ажиллагаа явуул­даг бай­гуул­лагуудтай хамт­ран ажил­ладаг. Жи­шээ нь, Японы ЖАЙКА, БНСУ-ын КОЙКА гээд олон улсын байгууллагын сайн дурын зөвлөх инже­нерүүд манай төв дээр ажиллаж байна. Мөн түүнчлэн ХБНГУ, ОХУ-ын мэргэ­жилт­нүүд манай улсын норм, стандартыг шинэч­лэхээр санамж бичгийн хүрээнд хамтран ажиллаж байна. Үүнээс гадна БНСУ-ын мэргэж­лийн бо­ловсролын бай­гуул­лагатай хамтран ба­рил­гын салба­рын мэргэ­жилтэй боловсон хүчин бэлтгэдэг цогцолбор бай­гуулахаар ажиллаж байна. Энэ нь барилгын салбарт дутагдаад байгаа барил­гын өрлөгчин, шавар­чин, будагчин, кранист гээд мэргэжилтэй ажилчдыг бэлтгэх сургалтын томоохон бааз, суурьтай болно гэсэн үг.

      Манай салбар өөрөө их онцлог. Зүгээр л нэг ном шагайгаад болчихдоггүй. Тухайн орчин, нөхцөлд нь тусгай хэрэглэгдэхүүнтэй нь сургалт явуулдаг. Аливаа улсын хөгжлийн нэг шалгуурыг дэд бүтэц, хот төлөвлөлт, байшин барилга, зам харгуйг нь хараад дүгнэж болдог. Бид улсынхаа дээрх шалгуур, үзүүлэлтийг хангахуйц инженер, техникийн ажилтан, мэргэжилтэй ажилчдыг бэлтгэнэ. Өөрөөр хэлбэл, сургалтын орчныг бүрдүүлсэн тусгай газарт барилгынхан маань сурдаг тэр цаг ирж байна.