Хятадын эртний хотуудын нэг болох Сияан хот нь урлаг соёлын баялаг түүх, шавар арми зэрэг дурсгалт газруудаараа алдартай. Гэсэн хэдий ч сүүлийн жилүүдэд Сияан хотод ноцтой байгаль орчны асуудалтай тулгараад байгаа нь агаарын бохирдол. Аж үйлдвэрлэлийн хурдацтай өсөлт, газарзүйн хүчин зүйлээс шалтгаалсан уг асуудал нь Хятадын Сияан хотын “агаар цэвэршүүлэгч байгууламж” мэт шинэлэг шийдлүүдийг санаачлан хэрэгжүүлэхэд түлхэц болсон байна.

Сияан хотын агаар цэвэршүүлэгч байгууламж буюу "Утааны цамхаг" нь Хятадын хамгийн бохирдолтой бүс нутгийн бохирдлыг бууруулах зорилготой бүтээгдсэн томоохон туршилтын төсөл юм. 

Уг цамхаг нь байгаль орчны шинэчлэлийн бэлгэдэл болоод байгаа бөгөөд хотын агаарын бохирдолтой тэмцэх чухал алхам юм.

Шийдвэрлэх асуудал: Сияан хотын агаарын бохирдол

Сияан  хотын агаарын бохирдлын шалтгаан

Сияан хотын агаарын бохирдол хэд хэдэн хүчин зүйлээс үүдэлтэй.

Аж үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаа: Сияан хот агаарт их хэмжээний бохирдуулагч бодис ялгаруулдаг үйлдвэрлэл, барилга зэрэг хүнд үйлдвэрүүдийн төв цэг юм.

Тээврийн хэрэгслийн утаа: Хүн ам өсөж, автомашин эзэмшигчид нэмэгдэж байгаа энэ үед утаанаас ялгарах хорт бодис нь хотын агаарын бохирдолд ихээхэн нөлөөлж байна.

Газарзүйн хүчин зүйлүүд: Сияан  хот нь уулсаар хүрээлэгдсэн нам дор газарт оршдог тул бохир агаар, утаа нь гарах гарцгүй тэндээ цуглараад байдаг талтай, тэр тусмаа өвлийн улиралд агаарын хэмийн өөрчлөлт бага үед.

Нүүрсний хамаарал: Сияан хотын эрчим хүч үүсгүүрийн багагүй хэсэг нь нүүрс шатаан ажилладаг хэвээр байгаа тул тэдний агаар бохирдуулах нөлөө их.

Сияан хотын бохир агаарын нөлөө

1. Эрүүл мэндэд үзүүлж буй нөлөө: Астма, бронхит гэх зэрэг амьсгалын замын өвчин түгээмэл болоод байна, үүнээс улбаалж зүрх судасны архаг асуудлууд ихэссэн. Дэлхийн Эрүүл Мэндийн Байгууллагын мэдээллэж байгаагаар агаар дахь тоосонцорын агууламж өндөр (PM2.5 ба PM10) нь эрүүл мэндэд ноцтой эрсдэл учруулаад байна.

2. Байгаль орчны доройтол: Агаарын бохирдол нь газар тариалангийн ургацын хэмжээнд муугаар нөлөөлж, усны нөөц бохирдуулах зэргээр орон нутгийн экосистемд ихэд сөргөөр нөлөөлж байна.

3. Эдийн засгийн зардал: Хятадын засгийн газар эрүүл мэнд, экологийн бохирдлын менежментэд олон тэрбумыг зарцуулдаг бол хувийн аж ахуйн нэгжүүдийн ажилчдын дунд бохирдолтой холбоотой эрүүл мэндийн асуудлууд ихэссээр ажлын бүтээмж буурч байгааг тэмдэглэх нь зүйтэй.

Сияан хотын агаарын чанарын мэдээлэл

Сияан хот нь Хятадын хамгийн их агаарын бохирдолтой хотуудын нэгээр шалгарсан байдаг. Агаарын чанарын тайланд дурдсанаар, Сияан  хотод PM2.5-ын түвшин ДЭМБ-аас тогтоосон аюулгүй хязгаараас байнга давж гардаг. Ийм түгшүүрт мэдээлэл нь Сияан хотын агаарыг цэвэрлэх шинэ шийдлүүдийг буухиалан хэрэгжүүлэх шаардлагатайг харуулжээ.

Шийдэл: БНХАУ-ын Сияан хотод хэрэгжүүлсэн туршилтын агаар цэвэршүүлэгч байгууламж

Сияан дахь агаар цэвэршүүлэгч байгууламж гэж юу вэ?

Сияан хотын агаар цэвэршүүлэгч цамхаг буюу “Утааны цамхаг” нь тус хотын агаарын бохирдлыг  шийдвэрлэх зорилготой 2018 онд хэрэгжүүлэгдсэн төсөл юм.

Энэхүү 100 метр өндөр байгууламж нь дэлхийн хамгийн том гадна талбайн агаар цэвэршүүлэх системүүдийн нэгт тооцогдох болсон бөгөөд төслийн зорилго нь хотын оршин суугчдын эрүүл мэндэд ихээхэн эрсдэл учруулдаг PM2.5, PM10 тоосонцор ба бусад хортой бохирдуулагчийг бууруулхад оршино.

Уг цамхагийг Хятадын Шинжлэх Ухааны Академийн дэргэдэх Дэлхийн хүрээлэн буй орчны институт санаачлан бүтээжээ. Цамхаг нь байгуулагдсан цагаасаа агаарын бохирдлыг бууруулах шинэлэг технологи турших том төслүүдийн анхдагч  гэж үнэлэгдсээр байна.

Сияан  утааны цамхаг хэрхэн ажилладаг вэ?

Сияан хотын агаар цэвэршүүлэгч нь нарны эрчим хүчээр ажилладаг шүүлтүүрийн системээс бүрдэх тул тун шинэлэг ба байгальд ээлтэйд тооцогдох билээ. 

Ажиллагааны зарчим:

Нараар халдаг хүлэмж

Цамхагийн суурь хэсэгт нарны эрчим хүч ашиглан бохир агаарыг халаан цуглуулдаг хүлэмж маягийн бүтэцүүд баригдсан байна.

Тус хүлэмж дотор халсан бохир агаар нь ямарч эрчим хүч ашиглалгүйгээр агаарт дэгдэнэ.

Цамхагаар гадагшлах нь

Халсан агаар нь цамхагын голоор гадагшлахдаа хэд хэдэн шүүлтүүрийн системийг дамжин шүүгддэг байна.

Нарийн шүүлтүүрүүд нь тоосонцор, нүүрстөрөгчийн давхар исэл болон бусад хортой бодисыг шүүн цэвэрлэдэг.

Шүүгдсэн агаарын тархалт

Шүүгдсэн цэвэр агаар нь цамхагын оройгоор гадагшлан орчин тойрны агаарын чанарыг эрс сайжруулан баяжуулдаг.

Энэхүү систем нь өдөрт 10 гаруй сая шоо метр агаарыг цэвэршүүлдэг бөгөөд 10 километр квадрат талбайг хамардаг тооцоолол гарчээ. Агаарын бохирдолтой тэмцэж буй дэлхийн олон хотуудын хувьд Сияан  хотын төслийн үр дүн нь хонгилын төгсгөлд харагдах гэрэл мэт санагдаж байгааг онцолжээ.   

Агаар цэвэршүүлэгчийг хэн бүтээсэн бэ?

Төслийг Хятадын Шинжлэх Ухааны Академийн Дэлхийн хүрээлэн буй орчны институтын судлаачид удирдан явуулсан. Энэ ажил нь Хятад Улсын хэмжээнд зарлагдсан агаарын бохирдолтой тэмцэх “Хөх тэнгэр” санаачилгын нэгээхэн хэсэг юм.

Төслийн тэргүүн судлаач, Доктор Цао Жүнжи “цамхгийн дизайн нь нарны эрчим хүч ба энергийн хэрэглээ бага шүүлтүүрийн системийг нэгтгэж байгаль орчинд маш бага нөлөө үзүүлэх  дээд зэргийн үр ашигтай төсөл болохыг” онцоллоо. Манай технологи нь уламжлалт агаар цэвэршүүлэгч шийдлүүдтэй харьцуулхад хамаагүй хэмнэлттэй шийдэл болох нь батлагдсан гэж тэрбээр хэлсэн юм.

Төслийн үр дүн

Агаар цэвэршүүлэгч байгууламж ашиглалтанд орсноос хойш багагүй амжилтыг үзүүлээд байна.

1. Бохирдлыг багасгасан: Туршилтаар цамхагийн шууд нөлөөллийн орчин газрын агаар дахь PM2.5-ын агууламж 19%-иар буурсан байдаг.

2. Харагдах орчин сайжирсан: Орон нутгийн иргэдийн мэдэгдснээр агаарын бохирдол ихтэй зарим өдрүүдэд төслийн ойр орчмын агаар тунгалаг, утаат бохирдол нэн бага болсон тухай ярьжээ.

3. Эрчим хүчний хэмнэлттэй: Орон сууцны бага оврын агаар цэвэршүүлэгчээс ялгаатай нь энэ систем нь байгалийн агаарын урсгал болон нарны эрчим хүчийг ихээхэн ашиглаж ажилдаг тул ашиглалтын зардал маш бага гэнэ.

Нэгдүгээр сарын хэмжилтийн үр дүн

Өнгөрсөн 1-р сард Сияан хотын ойролцоо гэнэтийн агаарын бохирдол тохиоход “утааны цамхаг” өдрийн дотор 10 сая шоо метр цэвэр агаар үйлдвэрлэсэн байдаг. Цамхгаас холгүй дүүргүүдийн агаарын бохирдол аюултай түвшинд хүрч түгшүүр зарлаж байхад цамхгийн эргэн тойронд агаарын чанар дунд зэрэгт байж хүмүүсийг гайхшируулсан байна.

Том агаар цэвэршүүлэгч үр дүнтэй юу?

Сияан хотын агаар цэвэршүүлэгчийн төсөл амжилттай хэрэгжсэн нь дэлхий даяар ижил төстэй агаар цэвэршүүлэх томоохон төслүүдэд олны анхаарлыг хандуулж сонирхоход хүргэжээ.  Гэхдээ л, иймэрхүү том цэвэршүүлэгч системийн ашигт үйлийн коэффициент одоо хэр нь хэлэлцүүлгийн сэдэв хэвээр байна.

Ийм том оврын цэвэрлэгч системүүд нь тодорхой хэмжээний орон зайн бохирдлыг бууруулах чадвараа харуулж чадсан ч шүүмжлэгчдийн үзэж байгаагаар тэдгээрийн маштабжуулах чадавх ба үйл ажиллагааны өртгийн асуудлууд нь эргэлзээ төрүүлсэн хэвээр байгааг онцолжээ.

Ижил төстэй төслүүд

1. Нидерландын Роттердам дахь утааны  цамхаг

Зураач, шинийг санаачлагч Даан Рузгаардегийн зохион бүтээсэн энэхүү жижиг цамхаг нь нарийн ширхэгтэй тоосонцрыг ионжуулах технологи ашигладаг.

Цагт ойролцоогоор 30,000 шоо метр агаар цэвэрлэдэг.

2. Энэтхэгийн утааны цамхаг

Дели хот нь алдарт агаарын бохирдолтой тэмцэх ажлын хүрээнд Коннаут Плэйс ба Ананд Вихар дүүргүүдэд утааны хоёр том цамхаг босгосон.

Цамхгууд нь сэнс ба өндөр үр ашигтай (HEPA) шүүлтүүрийг хослуулан ажиллуулдаг.

3. Бээжингийн шүүлтүүр хана

Олон нийтийн газар суурилагдсан уг шүүлтүүрийн систем нь явган зорчигчдын агаарын чанарыг сайжруулах зорилготой юм.

Эдгээр төслүүд нь технологийн тусламжтайгаар хотын агаарын бохирдолтой тэмцэх сонирхол хаа сайгүй нэмэгдэж байгааг харуулж байна. Гэхдээ л ийм төслүүдийн чадавх, Сияан хотын төслийн адил, их хэмжээний бохирдлыг хянахад хязгаарлагдмал байгааг мартаж болохгүй.

Том хэмжээний агаар цэвэршүүлэгчийн давуу болон сул талууд

Давуу талууд

Орон нутгийн нөлөө: Тодорхой нутаг дэвсгэрт агаарын бохирдлыг мэдэгдэхүйц бууруулсан.

Байгальд ээлтэй дизайн: Ийм төслүүдийн ихэнх нь нарны эрчим хүч мэтийн сэргээгдэх эрчим хүч ашигладаг.

Олон нийтийг хүмүүжүүлэх нь: Ийм байгууламжууд нь агаарын бохирдлын эсрэг буухиалан олон нийтээрээ тэмцэх шаардлагатайг харуулж байдаг.

Сул талууд

Масштабчлал: Сияан утааны цамхаг мэтийн системүүд нь өртөг өндөртэй босдог бөгөөд барилгын том талбай шаарддаг.

Хязгаарлагдмал нөлөөлөл: Хэдийгээр үйл ажиллагааны үр дүн сайн ч хамрах цар хүрээ нь бага хэвээр байна.

Эрчим хүчээс хамааралтай: Зарим технологи нь нарны эрчим хүчээр ажилладаг бол зарим нь их хэмжээний цахилгаан эрчим хүч шаарддаг байна.

Үзүүлэлтүүдийн харьцуулалт: Сиань болон бусад төслүүд

Шүүмжлэл

Мэргэжилтнүүд том оврын цэвэршүүлэгчийн гол хүндрэлүүдийг онцлон тэмдэглэсэн нь:

• Түр зуурын үр дүн: Эдгээр системүүд нь үндсэн шалтгааныг бус шинж тэмдгүүдийг “эмчилдэг”.

• Зардал ба ашиг тус: Эдгээр цамхгийг барих, засварлах зардал нь тухайн орон нутагт өгөх ашиг тусаасаа даваад байдаг.

• Цаг агаараас хамаарах байдал: Сияан хотын зэрэг төслүүд нь нарны эрчим хүч ашигладаг бөгөөд үүлэрхэг эсвэл өвлийн өдрүүдэд тэдний ажиллагаа хязгаарлагдмал байдаг.

Принстоны их сургуулийн доктор Дениз Маузералл BBC-д ярилцлага өгөхдөө "Эдгээр технологиуд нь шинэлэг ч бие даасан шийдэл болохын оронд бохирдлын хяналтын хатуу бодлогыг хэрэгжүүлэхэд туслах ёстой" гэж байх юм.

Сияан хотын агаарын бохирдлыг арилгах өргөн хүрээний шийдэл

Төрийн бодлого ба санаачилгууд

Хятадын Сияан хотын агаар цэвэршүүлэгч инновацтай шийдэл нь ирээдүйтэй харагдавч агаарын чанарыг урт хугацаанд сайжруулахын тулд системийн өөрчлөлт хэрэгтэй байна.  Хятад Улсын засгийн газар энэ асуудлаар элдэв чиг бодлого санаачлан хэрэгжүүлсэн:

1. Сэргээгдэх эрчим хүч рүү шилжих хөдөлгөөнийг эрчимжүүлсэн

Сияан хот нүүрсээр ажилладаг эрчим хүч үйлдвэрлэлээс татгалзаж, салхи, нар, гидро зэрэг цэвэр эрчим хүчний эх үүсвэр рүү шилжиж байна.

Олон улсын эрчим хүчний агентлагийн мэдээллэж байгаагаар Хятад Улс нь сүүлийн хэдэн жил сэргээгдэх эрчим хүчний хүчин чадлаа 25 хувиар нэмсэн байна.

2. Бохирдол Ялгаруулалтыг Хянан зохицуулах асуудал

Хуучин дизель хөдөлгүүртэй автомашиныг хориглох зэрэг тээврийн хэрэгслийн утааны стандартыг чангатгасан.

Татаас олгох, цэнэглэх станцын тоог нэмэх замаар цахилгаан машины хэрэглээг дэмжиж байгаа.

3. Аж үйлдвэрлэлийн бохирдол ялгаруулалтыг бууруулах арга хэмжээ авсан

Хятад улсын аж үйлдвэрлэл нь экологийн илүү цэвэр үйлдвэрлэлийн арга барил нэвтрүүлэн ажиллахаас өөр аргагүйд хүрч байна.

Бохирдол ялгаруулалтаа багасгах зорилгодоо хүрсэн үйлдвэр байгууллагад төрөөс санхүүгийн урамшуулал үзүүлж байна.

4. Мод тарих хөтөлбөрүүд

Хот, суурин газрын эргэн тойронд “ногоон бүс” байгуулах ажлыг Хятад төрөөс дэмжин өөхшүүлж байна. Ийм ногоон бүс нь агаарыг шүүн цэвэрлэж агуулагдах бохирдлыг өөртөө шингээдэг талтай.

Хувь хүний болон олон нийтийн хүчин чармайлт

Агаарын бохирдлыг бууруулахад олон нийтийг татан оролцуулах нь маш чухал. Үүнд хүрэх маш энгийн аргууд байдаг бөгөөд ийм үйл ажиллагаанууд нь ихээхэн өөрчлөлт авчирдаг.

Нийтийн тээвэр: Автомашины хэрэглээг багасгахын тулд автобус, галт тэрэг, унадаг дугуйг сурталчлах.

Эрчим хүч хэмнэлт: Айл өрхүүд цахилгааны хэмнэлттэй хэрэгслүүд ашиглан цахилгаан эрчим хүчний хэрэглээгээ багасгаж өөрийн үүргээ биелүүлэх боломжтой.

Сурталчилгаа ба танин мэдэхүй: Агаарын бохирдол, түүний эрүүл мэндэд үзүүлэх сөрөг нөлөөний талаар иргэдэд сурталчлах ажлыг иргэд өөрсдөө зохион байгуулах.

Нийтлэгч: Бахати Шадрак

Орчуулагч: Батбилэг