Олон Улсад түгээмэл хэрэглэгддэг ногоон барилгын үнэлгээний систем олон байдаг ч манай орны цаг уурын нөхцөлд бүрэн нийцдэггүй, өртөгийн хувьд өндөр байдаг. Тэгвэл манай орны цаг уурын онцлогт бүрэн нийцсэн, иргэд мэргэжилтнүүд хэрэглэхэд хялбар, зардалын хувьд хямд “BestGER” үнэлгээний систем боловсруулсан талаар Монголын Ногоон Барилгын Хүрээлэнгийн гүйцэтгэх захирал Ц.Батгэрэлээс тодрууллаа.  

-BestGER ногоон барилгын үнэлгээний систем гэж юу болох талаар тайлбарлавал…

-Монголын Ногоон Барилгын Хүрээлэн 2013 оноос үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа бөгөөд өөрийн орны уур амьсгал, нөхцөл байдалд нийцсэн ногоон барилгын үнэлгээний систем, үндэсний стандарттай болох судалгаа шинжилгээг хоёр жилийн өмнөөс хийж, судалгаандаа тулгуурлан ногоон барилгын үнэлгээний системтэй болох, түүнийгээ хэрэгжүүлэх процессоо тодорхой болгох гэсэн хамрах хүрээгээр ХББОСЯ-тай хамтран ажилласан. Ногоон барилгын талаарх асуудал бол гэнэт гараад ирсэн цоо шинэ зүйл биш. 2013 оноос хойш үе үеийн албан тушаалтнууд ч мөн анхаарч ажиллаж ирсэн. 

Нэн тэргүүнд олон улсад түгээмэл хэрэглэгддэг Олон Улсын Санхүүгийн Корпорацийн EDGE, Америкийн LEED зэрэг ногоон барилгын үнэлгээний системүүдийг Монгол Улсад хэрхэн нутагшуулах талаас нь судалсан. Судалгааны үр дүнд Олон улсад хэрэглэдэг ногоон барилгын үнэлгээний ситемүүд нь дулаан орны уур амьсгалд нийцсэн системүүд учраас өөрийн орны онцлогт нийцсэн ногоон барилгын үнэлгээний системтэй болъё гэсэн шийдэлд хүрсэн. Монгол орны онцлогт тохирсон ногоон барилгын үнэлгээний систем бий болгохын тулд ган зуд зэрэг байгалин аюулт үзэгдэлд тэсвэржилттэй, бодит байдалд буулган хэрэглэхэд хялбар, иргэний санхүүгийн боломжид нийцсэн зардал бага байх гэсэн үндсэн зарчмуудад тулгуурлан BestGER ногоон барилгын үнэлгээний системээ боловсруулсан. 

-BestGER үнэлгээний системд манай орны онцлогт нийцсэн, олон улсын үнэлгээний системүүдэд байдаггүй ямар ямар шалгуур багтсан бэ?

-EDGE, LEED зэрэг олон улсад түгээмэл хэрэглэгддэг ногоон барилгын үнэлгээний системүүд нь дулаан орны уур амьсгалд нийцсэнээс гадна тэсвэржилт гэдэг шалгуур байдаггүй. Гэтэл манай улс өвөлдөө хэт хүйтэн, зундаа хэт халуун эрс тэс уур амьсгалтай, өвөл зундаа ган зуд болдог цаг уурын онцлогтой учир тэсвэртэй байх гэсэн хамгийн гол, чухал шалгуур оруулсан. Хоёрдугаарт, ОУ-ын үнэлгээний систем ашиглан иргэн өөрөө амины орон сууц баръя гэхэд санхүүгийн хувьд хэт өндөр зардалтай байгаа юм. Тийм учраас санхүүгийн боломжид нийцсэн иргэн бүр ашиглахад хялбар, ногоон санхүүжилт авах боломж нэмэгдүүлэх шаардлагатай. Мөн ногоон санхүүжилт олгож буй арилжааны банкнуудад ч үндэсний үнэлгээний системтэй болсноор ногоон санхүүжилт олгохдоо юун дээр үндэслэн зээл олгох вэ гэдэг нь илүү дөхөм болж байгаа юм. 

Тэсвэржилт, материалын чанар, хүрээлэн буй орчинд үзүүлж буй нөлөө болон дотор агаарын чанар зэрэг маш олон хүчин зүйлсээс гол чухал гэсэн шалгууруудаа нэрэндээ шингээж өгсөн. BestGER үнэлгээний систем нь Best Governance in Efficiency and Resilience гэсэн үгсийн товчлол. Барилгын технологийн болон ногоон санхүүгийн хамгийн сайн барилга барих үүднээс Best, ногоон барилга гэхээр зөвхөн эрчим хүч гэхгүйгээр олон талт асуудлыг цогцоор үнэлэх үнэлгээ бий болгох учраас Governance, хүрээлэн буй орчны сөрөг нөлөөллийг бууруулж эрчим хүч, усаа хэмнэлттэй ашиглах учраас Efficiency гэдэг агуулга оруулан, хамгийн чухал Resilience нь газар хөдлөлт, үер, ган зуд, галын аюул учрахад тэсвэртэй гэдэг агуулга илэрхийлнэ. Ногоон барилгын хүрээлэнгийн эрхэм зорилгын нэг бол улсдаа ногоон барилгын ойлголт түгээн дэлгэрүүлэх, ногоон барилга барихад өөрсдийн нөөц боломж, хувь нэмрээ оруулах юм. Өөрийн орны онцлогт нийцсэн ч гэсэн манай улстай төстэй уур амьсгалтай орнуудад үнэлгээний системээ нэвтрүүлэх, боломжоо ашиглан олон улсад үнэлгээний системээ гаргах амбицтай. Галигаар нь гаргачихвал олон улсад ойлгомжгүй байх учраас алсдаа олон улсад ашиглах үнэлгээний систем бий болгох үүднээс утга агуулгаа товчлол нэрэндээ шингээсэн. 

-BestGER үнэлгээний систем нь хялбаршуулсан болон дэлгэрэнгүй гэсэн хоёр ангилалтай байгаа нь барилгын төвөгшлөөс хамаарч байна уу? 

-Ногоон барилгын үнэлгээний системийг бүх л барилгад хэрэглэх боломж бүрдүүлэхийн тулд дэлгэрэнгүй, хялбарчилсан гэсэн хоёр үнэлгээний аргачлалтай гаргасан. Барилгын тухай хуулийн 10.1.1-т заасан төвөгшил багатай буюу тусгай зөвшөөрөл шаардлагагүй амины орон сууцыг “хялбарчилсан” аргачлалаар үнэлэх бөгөөд энэ нь 2 бүлэг 12 шалгууртай байна. Харин нийтийн орон сууц, хороолол, үйлдвэрлэлийн барилга, худалдаа үйлчилгээний олон төрлийн зориулалттай барилга байгууламж буюу Барилгын тухай хуулийн 10-р зүйлд заасан төвөгшил өндөртэй, заавал тусгай зөвшөөрөл шаардах барилга байгууламжийн ногоон эсэхийг үнэлэхэд “дэлгэрэнгүй” аргачлал ашиглана. Дэлгэрэнгүй ангилал нь 6 бүлэг, 31 шалгууртай байх бөгөөд эрчим хүч дулаан, тэсвэржилт, материал болон нөөцийн ашиглалт, усны хэмнэлт, дотоод орчны чанар, хүрээлэн буй орчинд үзүүлэх нөлөө гэсэн шалгуурууд багтсан. Хялбаршуулсан 2 бүлэг 12 шалгууртаа дээрх бүх шалгуураа хялбаршуулсан байдлаар аль нэгийг нь орхигдуулалгүй бүгдийг нь оруулсан. 

-Иргэн ногоон амины орон сууц барихдаа хялбаршуулсан хувилбарын 2 бүлэг 12 шалгуур үзүүлэлтээ бүгдийг нь хангасан байх ёстой юу? 

-BestGER ногоон барилгын үнэлгээний систем бол онооны зарчимтай. Амины орон сууцны хувьд ногоон гэж үзэх суурь оноо нь 40-60 байвал хангаж байна гэсэн үг. Энэ суурь оноог заавал хангасан байх ёстой. Хялбаршуулсан буюу 12 шалгуур үзүүлэлтэд заавал биелүүлэх шалгуураас ханган урьдчилсан гэрчилгээ аван ногоон санхүүжилтээ шийдсэний дараа түвшнээ ахиулах боломжтой. 81-100 хүртэлх оноотой бол А түвшний ногоон амины орон сууц гэж үнэлнэ. 81 хүртэл оноо цуглуулж А түвшний шалгуур хангая гэвэл тухайн иргэн сонгомол байдлаар шалгуураа биелүүлээд өөрийн хэрэглээнд нэвтрүүлэх боломжтой. Хялбаршуулсан хувилбарын 12 шалгуураа бүгдийг нь хангаж урьдчилсан гэрчилгээ авна гэвэл хэт хатуу болох учраас сууриа хангачихаад яваандаа түвшнээ ахиулах боломжтой онооны систем юм. Онооноос хамаарсан ялгаатай түвшин нь ногоон зээлийн хэмжээ их, хугацаа урт, уян хатан төлбөрийн нөхцөлтэй зэрэг санхүүжилт нь ялгаатай байх юм. 

Банкнуудын ногоон амины орон сууц барих зээлийн санхүүжилт