Барилгын салбарт 30 гаруй жил ажиллаж, энэ салбараар бахархаж,  бас болж бүтэхгүй зүйлийг нь харж шаналж, бүхий л амьдралаа барилгатай  холбосон олон арван хүмүүний  нэг “Карьер” компаний ерөнхий захирал Ж.Баяраатай уулзаж барилгын салбарын өнгөрсөн, одооо, ирээдүйн талаар ярилцлаа.  

-Барилгын салбарын онцлог юу вэ?

-Барилга гэдэг  зургаахан үсэгнээс бүрддэг хэдий ч том ойлголт, том салбар.  Намайг суралцаж байх үед эмч хүн алдаа гаргавал нэг хүний амийг авна. Инженер хүн алдаа гаргавал хэдэн зуун хүний амийг авна. Иймээс хариуцлагатай байх хэрэгтэй гэж үргэлж  хэлдэг байлаа. Хүмүүс барилга барихыг амархан гэж хардаг. 

Энэ огтхон ч тийм биш. 1 см –ийн ч зөрүү гаргаж болохгүй. Ийм л нарийн ажил. Би  ч тийм  шулуун дардан явж ирээгүй. Алдаа гаргаж шоронд явахаа шахаж байлаа.  Энэ бол аж амьдрал, амь настай холбоотой эрсдэл ихтэй салбар. 

Хэдхэн бизнесмений нуруун дээр тогтож байх салбар биш. Манайд бол төр нь энэ том салбарыг  хаясан гэхэд болно.  Газар зохион байгуулалтаасаа эхлээд л  гажсан. Харин одоо  даравч далдайна гэдэг шиг бүх юм ил гарч ирж байна.

-Өнөөгийн Улаанбаатар таны нүдээр?

Одоо тэгээд засч болохооргүй хот төлөвлөлт, зуршил болохооргүй хөдөлмөр хамгаалалт болоод явчихлаа. Үүн дээрээ төр өөрөө анхаарч ажиллаж, Хятадын барилгын яам яаж ажиллаж байна, Гярманы барилгын яам яаж ажиллаж, хот төлөвлөлтөө яаж зохион байгуулж байна гэдгийг ажиглах хэрэгтэй, суралцах хэрэгтэй.

Бодлого тодорхойлно л  гэж яриад байдаг.  Бодлогоор барилга барьдаггүй.  ШУ-аар л барилга баригддаг.
Одоо манайхан норм дүрмээ яс барихгүй бол энэ хотод хүн амьдрах боломжгүй болоод байна.  Нуулгүй хэлэхэд энэ хот гамшгийн шийтгэлийн орон болсон.  Бид ч өнгөрсөн. Харин ирээдүйгээ, залуусаа л хайрлаж байна. Эх орондоо шийтгэгдэж байна.  

 -Чанаргүй барилга олширч байна гэдэгтээ санал нийлэх үү?

-Би бүх барилга чанаргүй байна гэж хэлж чадахгүй. Сайхан загвар дизайнтай сайн чанарын барилгууд зөндөө бий. Гэхдээ хужаа нарын  гологдол  чанаргүй барааг авчираад гэрэл цахилгаанаа тавьдаг.  Зарим барилгын компаний эздүүд мөнгөнөөс өөр юм бодохоо больсон.

Сайн санааны үзүүрт тос гэдгийг бодолцдоггүй. Энд олон хүний эрх ашиг олон хүний амь нас, эд хөрөнгө явж байгаа гэдгийг мартаж орхидог. Ийм ч учраас Улаанбаатар хотын зарим барилгыг  үхлийн цамхаг гэж нэрлэдэг.  Жишээ нь худалдаа хөгжлийн банкны барилга стандартын дагуу мундаг баригдсан харин  хажуу дахь “МАХ”  чанаргүй баригдсан.  Үүнийг хүмүүс ялгаж салгадаг.

-Тэгвэл яах ёстой вэ?

 Монгол улс өөрөө өөрийнхөө юман дээр үнэн зөв дүгнэлт гаргаж чадахгүй байна. Тийм  бол хөндлөнгийн дүгнэлтийг авч чаддаг байх хэрэгтэй. Мөнгийг нь төлөөд  үнэн бодиттой дүгнэлт гаргуулах хэрэгтэй. Танай агаарын бохирдол ийм байна.

Танай барилгын чанар, хот төлөвлөлт ийм байна, одоо ингэвэл сайжирч ингэвэл улам доройтоно гээд чадалтай чансаатай орнуудаар дүгнүүлэх хэрэгтэй. Тэгээд бусдаас суралцан зоригтой хөдлөх хэрэгтэй л дээ.

-Аливаа бараа худалдан авахад баталгаат хугацаа гэж байдаг. Япончууд зам тавихдаа, барилга барихдаа  50-100 жилийн баталгаа өгдөг  гэж сонссон.  Манай барилгууд ийм хэмжээний баталгаатай байж чадах болов уу?

- Би монголын барилгуудыг баталгаатай гэж хэлж чадахгүй.  Байсхийгээд л зурагтаар шинэ байрны дээвэр цуурлаа, шавар нь нурлаа,ус алдлаа, цахилгааны утсанд гэмтэл гарлаа гэж гардаг болсныг хүн бүхэн мэдэж байгаа. Энэ бол чанаргүй барилга их болсны баталгаа юм.

Өнөө маргаашийнхаа  хоолноосоо хасаж арай гэж байранд орсон иргэдээ ингэж “чадаж” болохгүй биз дээ.

-Хот төлөвлөлтийн талаар юу хэлэх вэ?

-Ийм хоттой ийм хог  тоос утаа униар, байшин барилгатай хот яагаад ч хол явахгүй. Хот төлөвлөлтийг засах гэж цаг, мөнгөө  үрээд хэрэггүй. Энэ засагдахаасаа өнгөрсөн. Тэгсэнээс шууд л шинэ хот байгуулах хэрэгтэй.

Манайхан төлөвлөгөөгүй ажилладаг. Үрэлгэн хүн шиг санхүүгээ хэрэгтэй, хэрэггүй юманд үрж орхидог. Тэгж байхаар бусад улс орны туршилгыг харж байгаад шинэ хот байгуулсан нь дээр. Буудлаа сэлээд сайхан болсон хот олон байдаг шүү дээ. Залуучуудаа өсвөр үеэ аврах хэрэгтэй байна.

-Барилгын салбарт боловсон хүчин дутмаг байна. Тэр дундаа мэргэжлийн инженерүүд ховор байна гэж ярих юм. Энэ хэр үнэний ортой вэ? Уг нь олон мянган оюутнууд барилгын чиглэлээр суралцаж байна шүү дээ?

-Барилга ч гэхгүй ер нь бол монголчууд оюуны сор болсон залуусаа гадаадад алдчихсан. Америкт өчнөөн сайхан инженер залуус хүний орны хөгжлийн төлөө ажиллаж байна.

Тэдэнд буруу өгөх гээгүй. Аргагүй шүү дээ, хаана хөдөлмөр, хүний эрхийг дээдэлж чадаж байна тэнд л байхыг бодно.   Тэрнээс өчигдрийн мал маллаж байсан нөхөр ирээд өнөөдөр барилга дээрээс унах нь аргаггүй шүү дээ. Тэдэнд хэн ч энэ салбарын тухай ойлголт өгөхгүй байна, тэдэнд хэн ч хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааг зааж сургахгүй байна. 

Барилгын  талбай дээр хөлөө зөөж тавих нь хүртэл  хэмжээ нормтой байдаг.  Тэрнээс хүмүүсийн ойлгож байгаа шиг ойвор бүдүүлэг  хайнга ажил биш.

-Таны ярианаас сонсоход  барилга гэдэг нилээн нарийн мэргэжил гэдэг нь ойлгогдож байна.  Гэтэл хэн ажилгүй байна, хэн мэдлэггүй байна түүнийг барилгын туслах хий гэх нь хэвийн үзэгдэл болсон шүү дээ?

- Дээр үед сэтгэл зүй, ажил хоёрыг уялдуулж  ойлгодог байсан. Амьдрал дорой, орон байр байхгүй өнөөдрийн хоолоо яая гэж,  айлын хажууд амбаар саванд  гэдэс нь өлсгөлөн   амьдарч байгаа нэгнийг  өдөр шөнөгүй ажлаар  шахаж шаардаад байвал ямар олиг байх билээ.
 Арван хэдэн цаг ажилласан хүн нойрмог явж байгаад барилга дээрээс юм унагаах, өөрөө унаж үхэх  энүүхэнд биз дээ.  

Хөдөлмөр хамгаалалын норм дүрэм чинь явж явж хүний сэтгэл санаатай их холбоотой. Тийм өндөрт ажиллаж байгаа хүний сэтгэл санаа амгалан тайван, ухаан санаа нь  саруул, бие бялдарын хөгжил сайтай, амьдралын стерсс байхгүй байх хэрэгтэй.

Хөдөлмөр хамгаалалын инженер хүн өглөө болгон ажилчидтайгаа тулж ажиллах хэрэгтэй. Хэрэв хэн нэгэн архи нь гараагүй ирсэн бол, бие нь тааруу байх юм бол тэр өдөрт ажилд нь гаргахгүй амраагаад маргааш нь гарах ёстой. Хөдөлмөр хамгаалалын инженер  мэргэжлийн гэхээсээ илүү, мэргэшсэн байх ёстой гэдгийг зарим талдаа мартаад байдаг. Хууль дүрмээ  л барих хэрэгтэй. Бүх хуулийн дотроос барилгын хууль хамгийн зузаан нь байгаа шүү. 

Хуулиа сайн барих юм бол бүх зүйл аяндаа л тэгшрээд ирнэ. Тэрнээс биш мэргэжлийн хяналт 100 хүнтэй ажиллаад мэргэжлийн хяналтын даргыг мянга солиод нэмэргүй.
                                                                                                                                                

  Ярилцсан: Л.Мөнхчимэг