Монгол Улсын барилгын салбар цаг үеийнхээ шаардлагаар хөгжил дэвшил өөд өөрчлөгдөн шинэчлэгдсээр ирсэн. Энэ салбар нь тухайн улс орныхоо цаг үеийн хөгжлийг илтгэж, тодорхойлж байдаг. Сүүлийн жилүүдэд барилгын салбарт хот төлөвлөлт эмх цэгцгүй, замбараагүй боллоо гэсэн шүүмжлэлийг дагуулах болсон. Үүнийг цэгцлэх зорилгоор Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч Э.Бат-Үүл зөвшөөрөлгүй баригдсан барилгуудын ажлыг зогсоох шийдвэр гараад багагүй хугацаа өнгөрч байна.


 Энэ шийдвэрийг талаар “MBS” ХХК-ийн өмгөөлөгч Б.Цэцэнбилэгээс дараах асуултанд хариулт авлаа.


 “Барилгын ажлыг зогсоох тухай захирамж гаргах” эрх хэмжээг хуульчлаагүй.
Нийслэлийн засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч Э.Бат-үүлийн 2012 оны 09 дүгээр сарын 07-ны өдөр а/557 тоот захирамжийн хууль зүйн үндэслэлийн талаар хуулийн мэргэжилтний хувьд юу хэлэх вэ?

Миний хувьд энэ барилга, дэд бүтцийн салбарын асуудалд анхаарал хандуулж эхэлж байгаад  баяртай байгаа. Гэхдээ хуульч хүний хувьд авч үзэхэд аливаа шийдвэр хуульд нийцсэн байх ёстой.
Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч Э.Бат-үүлийн 2012 оны 09 дүгээр сарын 07-ны өдөр а/557 тоот захирамжийн тухай авч үзэх юм бол юуны өмнө 2 зүйл анхаарал татаж байна.
Захирамжын 1-д “Нийслэлийн нутаг дэвсгэрт хөдөлмөр хамгаалал, аюулгүй ажиллагааны арга технологи, шаардлага зөрчигдөж, иргэдийн амь нас, эрүүл мэнд болон эд хөрөнгөөр нь хохироох явдлыг таслан зогсоох зорилгоор эрх бүхий байгууллагын зөвшөөрөлшгүйгээр хийгдэж буй нийт барилгын ажлыг зогсоож, хуулийн дагуу арга хэмжээ авахыг нийслэлийн Мэргэжлийн хяналтын газарт даалгасугай.” гэсэн байна.
Энэ заалтаар “...эрх бүхий байгууллагын зөвшөөрөлгүйгээр баригдаж байгаа нийт барилгын ажлыг зогсоож...” гэж шууд заасан байгаа юм.

Үүнээс 2 зүйл урган гарна. Зогсоохыг даалгах бүрэн эрх байна уу? Нийслэлийн Мэргэжлийн хяналтийн газар барилгын ажлыг шууд зогсоох эрх хэмжээ байна уу? гэсэн 2 зүйл урган гарна.

Барилгын тухай хуульд зааснаар Засаг даргын бүрэн эрхэд “Барилгын ажлыг зогсоох тухай захирамж гаргах” эрх хэмжээг хуульчлаагүй.

Захирамжийн үндэслэл болгосон хуулийн зүйл заалтуудад буюу Монгол Улсын Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 29 дүгээр зүйлийн 29.1.5-ын “е”, 39 дүгээр зүйлийн 39.1, 39.2, Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.1.1, 8.1.2, Авто тээврийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1 дэх заалтуудад яг барилгын ажлыг зогсоох шийдвэр гаргах эрх хэмжээг хуульчлаагүй байгаа юм. Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэр түүний удирдлагын тухай хуулийн 29 дүгээр зүйлийн 29.1.5-ын “е”-д “...нутаг дэвсгэрт нь үйл ажиллагаа явуулдаг үйлдвэр, аж ахуйн нэгж, байгууллага үйлдвэрлэлийн ариун цэвэр, хөдөлмөр хамгаалал, аюулгүй ажиллагааны арга технологи, шаардлагыг хэрхэн сахиж байгаад хяналт тавих ажлыг зохион байгуулах...” гэж заасан байгаа. Энэ заалтаар аюулгүй ажиллагаа, Хөдөлмөр хамгаалал, эрүүл ахуйн шаардлага хэрхэн хангаж байгаа талаар хяналт тавих ажлыг зохион байгуулах эрхтэй гэж хуульчилсан. Харин шууд үйл ажиллагааг нь зогсоох тухай шийдвэр гаргах эрхийг хуульчлаагүй байгаа юм.

Мөн хуулийн 39 дүгээр зүйлийн 39.1 “.Хурал, Засаг даргаас хууль тогтоомжид заасан эрх хэмжээнийхээ хүрээнд гаргасан шийдвэр тухайн нутаг дэвсгэрт хүчин төгөлдөр дагаж мөрдөгдөх бөгөөд түүнийг холбогдох байгууллага, албан тушаалтан, иргэд заавал биелүүлнэ.” гэж заасныг Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын зохирагч захирамжиндаа бас үндэслэл болгосон.
Энэхүү хуулийн заалтын нэг гол нөхцөл нь “хууль тогтоомжид заасан эрх хэмжээний хүрээнд” шийдвэр гаргах тухай нөхцлийг тодорхойлж өгсөн бөгөөд гэтэл уг хууль тогтоомжид барилгын ажлыг зогсоох тухай заалт байхгүй байгаа юм.

     Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч Э.Бат-үүлийн 2012 оны 09 дүгээр сарын 07-ны өдөр а/557 тоот захирамж нь Зөвшөөрөлгүй эхлэсэн барилгын ажлыг зогсоох тухай гэсэн нэртэй байсан ...

Барилгын ажлыг зогсооно гэдэг нь хариуцлага тооцож байгаа хэлбэр бөгөөд гагцхүү хуульд энэ хариуцлага тодорхойлогдсон байх мөн уг харилцлагыг нийслэлийн засаг дарга оногдуулах эрхтэй байх ёстой юм. Гэтэл уг арга хэмжээ нь бас эрх нь хогбогдох хуулиар зохицуулагдаагүй байна.
Барилгын тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.6.-д “Барилга угсралтын ажлыг эрх бүхий байгууллагын зөвшөөрөлгүйгээр эхлэх, үргэлжлүүлхийг хориглоно.” Гэж заасан байдаг. Хэрэв ийнхүү барилгын ажил эхэлсан үргэлжлүүлсэн тохиолдолд Барилгын тухай хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.1.2-д заасан “...иргэнийг 250000-500000, хуулийн этгээдийг 1000000-2000000 хүртэл төгрөгөөр торгох...” хариуцлага тооцохоор зохицуулсан. Энэхүү хариуцлага тооцох эрх бүхий этгээд нь Барилгын тухай хуульд заасан 26 дугаар зүйлийн 26.1-д зааснаар шүүгч, барилгын техникийн хяналтын улсын байцаагч байдаг.
Өөр ямар нэгэн хариуцлага хуульчлагдаагүй байгаа. Энэ бүхнээс дүгнэхэд захиргааны энэ акт хуульд нийцсэн гэж үзэхэд хүндрэлтэй.

Зөвшөөрөлгүй баригдсан барилгыг нураах арга хэмжээ авах нь ер нь хуульд хэр нийцэх вэ?

Нийслэлийн засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагчийн А/557 тоот захиражмид нураах тухай зохицуулалт байхгүй.
Хуульд зааснаар барилгыг нураах зохицуулалт байдаг. Гэхдээ ямар тохиолдолд вэ? гэхээр тусгай зөвшөөрөлгүйгээр барилга байгууламжийн зураг төсөл боловсруулах, барилга угсралтын ажил, материал үйлдвэрлэл, өргөх байгууламж, түүний эд ангийн үйлдвэрлэл, угсралт, засвар, үйлчилгээ эрхэлсэн бол уг барилгыг нураах зохицуулалт Барилгын тухай хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.1.1-д байдаг. Өөрөөр хэлбэл Барилгын ажил эрхлэх тухай зөвшөөрөлгүй этгээдийн барьсан барилгыг нураах тухай зохицуулалт байдаг.

Гэтэл тухайн Барилга барихад зөвшөөөрөл авах шаардлагатай бөгөөд уг зөвшөөрлийг авалгүй барилга барих нь арай өөр асуудал.
Өөрөөр хэлбэл тусгай зөвшөөрөлтэй этгээд зөвшөөрөл аваагүй барилга барьсан тохиолдолд дээр дурьдсан торгох арга хэмжээ авахаар хуульчилсан. Энэ хоёрын хоорондын ялгааг анхаарах хэрэгтэй.

Захирамж гарсанаар барилгын ажил эрхэлдэг аж ахуйн нэгжүүд ихээхэн хохирол амсаж байна. Энэ хохирлыг хэн хариуцах вэ?

Үүнийг шүүхийн байгууллагаар шийдвэрлүүлэх шаардлагатай. Хэрэв хууль бус шийдвэрийн улмаас хохирол учирсан бол хохирлоо төрөөс нэхэж болно.
Төрийн албаны тухай хуулийн  4 дүгээр зүйлийн 4.2.7. “хууль тогтоомжид заасан бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх явцад гаргасан алдааны улмаас төрийн албан хаагчийн учруулсан хохирлыг төр хариуцах.” тухай заасан байдаг.
Ер нь бол хүний амь нас хохироод байгаа асуудлыг зайлшгүй шийдвэрлэх ёстой. Гэхдээ энэ нь тухайн барилга байгууламж барих зөвшөөрөлтэй эсэхээс хамаараад байгаа асуудал биш. Зөвшөөрөлгүй барилга барихаар хүний амь нас хохироод зөвшөөрөлтэй барихаар хохирохгүй гэсэн үг биш л дээ.
Энэ нь хөдөлмөр, хамгаалал аюулгүй ажиллагааны тухай асуудал юм. Миний бодлоор хөдөлмөр хамгаалал аюулгүй ажиллагааны шаардлагыг өндөржүүлж, хэрэгжүүлэх хэрэгтэй.
Мэдээж маш их хохирол амсаж байгаа байх. Зарим барилга нь захиалагч авчихсан өөрөөр хэлбэл иргэдэд орон сууцаа урьдчилан борлуулаад эхэсл ч байгаа байх. Гэтэл тэр хэрэглэгч мөн хохироход хүрээд байна. Барилгын ажил Захиалагч гүйцэтгэгч гэсэн харилцаанд тулгуурлан хийгддэг. Гүйцэтгэгч байгууллага аюулгүй ажиллагааны журам зөрчсөн тохиолдолд захиалагч нар хохирол амсах болоод байгаа юм

Ер нь маш олон сөрөг үр дагавар гарч болзошгүй. Маш олон ажилчид ажлаас халагдаж байна. Эд нарын хохирлыг барагдуулах ямар нэгэн хууль зүйн боломж одоогоор байхгүй.
Хөдөлмөрийн хуулийн дагуу Хөдөлмөрийн гэрээгээр тэтгэмж, нөхөн олговор авах боломжтой. Гэхдээ ажил нь зогссон аж ахуйн нэгж эдгээр нөхөн олговорыг өгч чадах эсэх нь эргэлзээтэй.

Бэлтгэсэн: Г.Одгэрэл