Төр хамгийн муу менежер гэдэг үгийн  наад захын тод жишээг барилгын салбарт  өрнөж буй үйл явдлууд батлаад өгөв. Аюулгүй ажиллагаагаа сахиагүйгээс хүний амь эрсэдсэн харамсалтай явдал дээр  дөрөөлөн   “төр”  барилгын салбарлуу  муухай харж эхэлсэн. Хотын дарга нь гэв гэнэт л  зөвшөөрөлгүй барилгуудыг нэр цохон “нураана” гэж мэдэгдэж, УИХ-ын зарим гишүүд барилгын салбарынханыг шалгаж  мэргэжлийн хяналтын байцаагч болохоо шахсан.  Зөвшөөрөлгүй барилгуудыг төрийн өмч болгоно гэх яриа ч улс төрчдийн дунд гарч эхэллээ. Социализмын үед сонсогддог  байсан нийгэмчилнэ гэдэг үг эрх мэдэлтнүүдийн  амнаас байсгээд л унах болов. 

Монголд уул уурхай мэддэггүй, хошуу дүрдэггүй  хүн байдаггүй  шиг нийгэм тэр чигтээ барилгачин болохоо шахаж байна.

Зөвхөн коммунистууд л нураадаг

Хорь гаруй жилийн өмнө сонгосон зам маань угтаа бол  “Ардчилсан чөлөөт зах зээл” гэсэн гоё нэртэй. Бидний замнаж буй энэхүү замыг сонгосон хөгжингүй орнууд бүтээгчдээ дэмжиж, хүндэтгэдэг. Бүтээж байгаа хэсэг нь зах зээлийг авч явдаг учраас тэдэн рүүгээ  муухай хардаггүй, дайрдаггүй, барьсан бүтээснийг нь нураана гэж сүрдүүлдэггүй. Зөвхөн коммунистууд л бүтээн босгосон бүхий л сүм хийдийн 700 гаруй уран барилгыг нурааж, шатааж, устагсан түүхтэй.

Нэг хоёр биш, ная гаруй барилга зөвшөөрөлгүй баригдсаны шалтгааныг нь олмоор байна

Мэдээж барилгын салбарт засч залруулах юм их бий. 1990 оноос хойш унасан ч, өвдөгөө шалбалсан ч дахин босох хүчийг өөрөө өөрөөсөө гаргаж, хамаг нөөц бололцоогоо дайлчилж, өдий хэмжээнд хүрсэн. Өнөөдөр монголд ямар салбар тэргүүлж байна вэ гэхээр  уул уурхай, барилгын салбар гэдэгтээ  хэн ч маргахгүй. Тэргүүлэгч болтлоо хөгжихөд төрийн нөмөр нөлөөг юу байв аа гээд бодоход нөмөр биш нэрмээс болох нь их гэхээр. Хүнд суртал, хээл хахууль гэх бадируун гараараа барилгын салбарынхныг шахаж дарамталдаг нь нэгэнт ил болсон зүйл.

Нийгмийн хүндийг үүрэлцэж, хэдэн мянган хүнийг хоолтой нь залгуулж, шинэ шилдэг технолгиор бүтээн байгуулалт хийж байгаа хүмүүсийг өөлнө үү л гэхээс урам өгөх нь ховор. Барилга барих зөвшөөрөл болох 120 гаруй гарын үсгийг цулуулахын тулд төрийн хүнд суртал, хээл хахуулийн өмнө үгээ хэлнэ. Энэ зовлонг хэн ч мэддэггүй. Учир нь энэ далдуур өнрнөдөг.                                                          
 Уг нь  ухаалаг менежер бүтээгчдийнхээ алдааг олж харж, засах аргыг  л сэтгэдэг болохоос нурааж сүйтгэхээ  урьтал болгодоггүй. 

Барилга барихгүй бол хэн хохирох вэ?

Товчхондоо Монгол улс, Монголын иргэд л барилгаа гадуурхсан бодлогын хохирогч болно. 1990-ээд онд Улаанбаатар ямар байлаа. Гэтэл өнөөдөр ”Шангрила”, “Блю скай”, “Рамада” гээд дэлхийн барилгын сүүлийн үеийн технологоор баригдсан том барилгууд хотоор нэг байна. 

Зарцаас зартай баян болтлоо хөдөлмөрлөсөн танил нэг түүх шиг тэндээс тэргүүлэх болтлоо хөгжсөн барилыг салбарыг өөлөх биш, үнэний  нүдээр хараад үзмээр санагддаг.
 Барилгын салбарынхнаа дэмжсэн биш хавчсан бодлого хүчээ авбал бүтээн байгуулалт, боловсон хүчин, хөгжил дэвшилд хүрнэ гэж би л хувьдаа бодохгүй байна.
Ямар ч бизнесмэний эхлээд боддог зүйл бол бизенесийн орчин. Барьсан барилга нь хэзээ ч нураалгаж, хураалгаж магадгүй орчинд  хэн ч банкнаас өндөр хүүтэй зээл авч, орон сууц барьж үйлээ үзэхгүй. Хэрвээ компаниуд орон сууцны барилгуудаа багасгаад эхэлвэл байрны үнэ тэнгэрт хадна. Хохирогчид нь мэдээж иргэд.

Барилгынханд тэгээд гэгээтэй зүйл нэг ч байхгүй гэж үү

Сүүлийн үед барилгынхан руу чиглэсэн  төрийн хандлагаас анзаарахад Монголын барилгын салбарт гэгээтэй юм нэг ч байхгүй юм шиг дүр зураг харагдаж байна. Үнэхээр гэгээтэй гээд нэрлэчихмээр нэг ч зүйл байхгүй гэвэл бас үгүй. Нүдэн дээр хөгжиж байгаа салбар бол барилгын салбар.  Ямар ч улсын хөгжлийг хэмждэг гол хэмжүүрийн нэг нь барилга байгууламж.  Тийм боломж нь ч манайд бүрдчихсэн. 27-хон настай инженер  залуу  шийдвэр гаргах түвшинд ажиллаж,   Монголын инженер Азийн шилдэг инженерээр шалгарч байна.

Өчигдөр гарсан шинэ технологийг маргааш нь оруулж ирээд барилга барихыг үгүйсгэхгүй. Монголын барилгын салбар ийм хэмжээнд хөгжсөн байна. 30, 40 жил барилгын салбарт ажиллаж эх орныхоо бүтээн байгуулалт сайн сайхны төлөө хоёргүй сэтгэлээр зүтгэж, гадаа гандаж хөдөө хөхөрч явсан ахмад барилгачдаа магтаж саашааж урам өгсөн нь хэзээ билээ. “Бурхан хүнийг бүтээж бусдыг нь инженер бүтээдэг” гэдэгчилэн их бүтээн байгуулалтын эзэдээ дэмжих орчин хэзээ бүрдэх бол. Барилгын салбарт норм стандарт, аюулгүй байдал гээд олон зүйл засч залруулах нь зүйн хэрэг. Ингэх ч зөв.

Гэвч найз нь муу бол түүний найз муу байх ёстой юм шиг нэгний бурууг нөгөөд нялзааж салбарыг бүхэлд нь нийгмийн дайсан болгож болохгүй. Өөлөх амархан үйлдэх хэцүү гэж үг бий.
Нийгмийн хүндийг үүрэлцэж, өөрийн чадлаараа өсөн дэвжсэн салбарыг үгээрээ үйлдлээрээ үхүүлчихвэл энэ салбарыг хэн дахиад босгох вэ.

Энэ салбарынханд нэг л хүсэл бий. Тэд бүтээгчдээ  дэмждэг капиталистуудад “бүтээснээ нураадаг Монгол” гэж харагдахыг хүсэхгүй байгаа.

                                                                                                                                          

Эх сурвалж: Өдрийн сониноос.....