Дайны жилүүд эхэлж, дарийн утаа арилаагүй байсан тэртээ 1934 онд Улаанбаатарын төв цэг, одоогийн Хан-Уул

дүүргийн III хорооны нутаг дэвсгэрт арьс, ширний үйлдвэрийн харьяа байр босчээ.

Энэхүү байр өдгөө хүний бүү хэл хүйтний ая даахаа больж үеэ элээжээ. Үйлчилгээний газруудаар өнгөн талаа халхалж, үүд хаалга нь хаана байгаа юм гэмээр тус байрны нэгдүгээр давхарт баар, ресторан, үсчин, цайны газар, гутал, цаг засвар, нотариат, зурагчин… гээд байхгүй “юмгүй” аж. Байрны цонх, хаалга, хана зэргийг нь хуруу зузаан мөс хучжээ.

Жил бүрийн Цагаан сараар байрны айлууд нэгэн өвөрлөгч зочин угтаж авдаг нь дээрх компанийнхан гэнэ. Тэд оршин суугчдынд цагаан сараар цагаан хадаг, дугуй булант, ганц хоёр хайрцаг ёотон барьсаар ирж, байр, газрыг нь гуйдаг болоод даруй хоёр ч өвлийг үдэж байгаа гэнэ. Өрөөний тоо, шоо метрээс нь үл хамаарч нэг айлын байрыг 1000 ам.доллараар үнэлж байгаа тэдний энэхүү байдлыг оршин суугчдын талаас илүү хувь нь эсэргүүцдэг гэв. Хэдийгээр тус байрны тохилог, эрүүл, аятай таатай нөхцөл нь цагийн эрхээр алдагдаж байгаа ч өрх толгойлсон нэлээд эмэгтэйчүүд энд амьдарч байх юм.

Өрх гэртээ, үр хүүхэд, ач, зээ гэх найман хүүхдээр өөрийгөө тойруулан амьдрах тус байрны оршин суугч Ц.Хандхүүгийн хэлснээр, одоогоор энэ байранд 20-иод айл амьдардаг аж. Тэдгээр айлаас хятад компанид байраа 1000 ам.доллараар дөрөв нь зарчихжээ. Харин үлдсэн айлууд нь энэ тухайгаа хаана, хэнд хандахаа мэдэхгүй суудаг юм гэсэн.

Байр сууцныхаа тухайд тэрбээр, “Эх хүн л юм болсон хойно доо, энэ хэдэн нялх амьтдын эрүүл мэндийг л бодох юм. Түүнээс мань өнгөрсөн хэрэг. Мөөгөнцөр, арьс, амьсгалын замын өвчинд нэрвэгдэх нь л хялбархан. Гэхдээ одоо орон байраа зарлаа гэхэд солиод орох газаргүй улс шүү дээ бид чинь. Иргэдээ орон сууцжуулах сайхан хөтөлбөр хэрэгжих тухай дээр, дооргүй л яриад байна. Эхлээд насжилт нь дууссан байранд амьдрах иргэдээ бодох байлгүй гэж горьдож сууна. Шат, хана, таазнаасаа цуурч юу юугүй л нурах болчихсон байрандаа энэ олон бяцхан амьтныг байлгахгүй гээд яах билээ. Төрийн минь заяа түших биз дээ” хэмээн тайван өгүүлэх түүний яриа сэтгэлд айдас хургуулав.

“Үгүй, мөн их зориг оо. Саяны нэгэн өдөр л гэхэд Өмнөговь, Баянхонгор аймгуудад сануулах дохио, тэмдэггүй суутал газар хөдөлсөн мэдээний анир тасраагүй байна.. Энэ мэт байгалийн ямар нэгэн хүчит салхи, шуурга болох, тийм гэхийн тэмдэггүй хүчин зүйлээс хамаарч нэг л өдөр ойчих вий дээ энэ барилгууд” гэсэн бодлоосоо айж орхив. Түй, түй муу ёр. Хүүхдийн заяа түшдэг гэдэг дээ. 40, 100 мянган айлын орон сууц хөтөлбөрийн ажил жигдэрч эхэлтэл тэсээсэй дээ.

“Ажилчин” гэх СӨХ-д харьяалагддаг тус байрныхан сардаа байрны мөнгө гэж 4000 төгрөг тушаадаг гэнэ. Ц.Хандхүү гуайн хэлснээр оршин суугчид СӨХ-ныхоо мөнгийг цаг тухайд нь өгдөг байсан бол хүний гар хүрсэн байр арай ч ингэтлээ муудахгүй байх хэмээсэн.

Энэ мэт насжилт нь өндөр, хугацаа нь дуусч эхнээсээ эдэлгээ даахаа больж байгаа барилга нийслэлийн хэмжээнд 20 орчим байдгийг мэргэжлийнхэн хэлдэг. За яахав эд юм хойно хэврэг энэ тэр нь дүүрч. Эзэн нь л…