Хацар хайрсан жавар, халтиргаа гулгаа, цээж хорсгосон утаа униар дүүрэн Улаанбаатарын өвөл үргэл­жилж байна.  Улаанбаатарын агаарын бохирдолтой аль хэдэн жилийн өмнөөс л Монгол Улсын Засгийн газар, нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газар тэмцэж, зарим нэгэн хөтөлбөр, аар саархан төслүүдийг хэрэгжүүлсэн. Тэгсэн хэрнээ үзүү­лэлт нь нөгөө л “F”,  үр дүн нь өнөөх л саарал өдрүүд. “Цэвэр агаар” төс­лөөс утаа бага гаргадаг зуух баахныг үйлдвэрлэж, тэрхүү зуухаар нь гэр хорооллын цөөнгүй өрх “гоёж”, Засгийн газраас цахилгаанд “sale” зарлаж, хэсгийн ахлагчид яндангийн манаачаар ажиллаж буй ч Улаанбаатар агаарын бохирдлоороо дэлхийд аман хүзүүдсэн хэвээр.

Тиймээс утаа  бага гаргадаг зуух­­­наас илүү уг  угаар таригч эх үүсвэрүүдийг цөөлөхийн тулд  “100 мянган айлын орон сууц” хөтөлбөрийг  хэрэгжүүлбэл уг нь нэг сумаар хоёр туулай бууд­чих боломжтой. Монгол Улсын Зас­гийн газрын 2010 оны 343 дугаар тогтоолоор баталсан “Шинэ бүтээн байгуулалт” дунд хуга­цаа­­ны зорилтот хөтөлбөрийн хү­рээнд хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн томоохон төслүүдийн нэг бол яах аргагүй “100 мянган айлын орон сууц” хөтөлбөр. “100 мянган айлын орон сууц” төслийн хүрээнд 75000 айлын орон сууцыг Улаанбаатар хотод, 25 мянган айлын орон сууцыг  хөдөө орон нутагт барих бөгөөд уг орон сууцны хорооллуудыг даган босох эмнэлэг, сургууль, цэцэрлэг, үйлчилгээний болон мэргэжлийн сургалт-үйлдвэрлэлийн төв, спорт цогцолбор байгуулах, инженерийн дэд бүтэцийг шийдвэрлэх, ногоон байгууламж босгох ашиглалтад оруулахад 6608,6 тэрбум төгрөг зарцуулахаар Засгийн газар төлөв­лөөд байна. Нийслэлийн гэр хороололд 180 орчим  мянган өрх амьдардаг гэж тооцвол хөтөлбөр хэрэгжсэнээр тэдний 75 мянга нь орчин үеийн орон сууцанд амьдарч, утаа гаргагчдын тоо ч энэ хэрээр буурна гэсэн үг.

Энэхүү хөтөлбөрийн хүрээнд эх­ний барилгуудыг  энэ жилээс барьж эхлэхээр төлөвлөсөн ч  төсөв мөнгөний хүрэлцээгүйгээс ирэх жил болтол хойшлогдчихоод бай­гаа билээ.  Хөгжлийн банкаар дамжуу­лан Засгийн газраас  гаргах 800 тэрбум төгрөгийн бондыг 2011 онд багтаан гаргахаар шийдвэрлэсэн. Үүний  447 тэрбумыг нь “100 мянган айлын орон сууц” төсөлд зарцуулах ч энэхүү хөрөнгө оруулалтыг ямар эх үүсвэрээр санхүүжүүлэх нь тодор­хой бус байна.

Тогтоолд зааснаар хөтөлбөрийн нэгдүгээр үе шатыг 2010-2012 онд хэрэгжүүлэх ёстой. Улаанбаатар хотын 11 шинэ суурьшлын бүсэд 6100, гэр хорооллыг дахин төлөвлөж 4850, газар хөдлөлтийг тэсвэрлэхгүй барилга байгууламжийг буулган 13841, бүсийн тулгуур төв, аймаг, сумын төвүүдэд 7190 нийтдээ 31981 айлын орон сууцыг эхний үе шатанд барихаар болжээ.  Үүний хүрээнд иргэдийн ярьж заншсанаар Дэнжийн 1000, Дөлгөөн нуур, Радио телевизийн гэр хорооллуудыг нүүлгэн шилжүүлж, орон сууцны хо­роо­лол барих, Буянт-Ухаа, Яармагт шинээр орон сууцны хорооллыг барихаар төлөвлөөд байгаа юм. Нийт­дээ 17 мянган айлын орон сууц барих ажлыг ирэх оноос эхлүүлэхээр бэлтгэл ажлаа хэдийн базаагаад эхэлчихсэн гэнэ. Албаны эх сурвалжийн хэлснээр барилгын ком­паниудыг аравтын системд оруулах зохион байгуулалтын ажлыг хийж, энэ системээр гүйцэтгэгчдийг шал­гаруулахаа Үндэсний хорооноос төлөвлөөд байгаа юм байна.
Ирэх жилээс босох 17 мянган орон сууцны санхүүжилтын эх үүс­вэрийг өнөөдрийн байдлаар хоёр янзаар барихаар төлөвлөжээ. Нэг­дүгээрт, газар чөлөөлөх бол­сон барилга барих ажлаа өөрийн хөрөн­гөөр гаргах, тэдгээр компаниудтай концессийн шууд гэрээ байгуулахдаа УИХ-аар баталсан Концессийн тухай хуулийг үндэслэхийг Төрийн өмчийн хороонд даалгаад байна.

Кон­цессийн шууд гэрээгээр Дэн­жийн 1000, Дөлгөөн нуур, Радио телевизийн гэр хорооллуудыг өөрийн хөрөнгөөр нүүлгэн шилжүүлж, орон сууцны хороолол барих ажлыг “Жи Ди Ар”, “Бэрэн”, “Өндөр Буянт”  компаниуд хариуцан гүйцэтгэх  юм байна. Өөрийн хөрөнгөөр барилгын ажлыг гүйцэтгэнэ гэдэг утгаараа тэдэнд ямар нэгэн шалгуур тендер зарлахгүйгээр сонгон шалгаруулсан аж. Иргэдтэй хэл ам хийхэд хэцүү, хүнд нөхцөлтэй гэдэг утгаар нь ийнхүү харж үзсэн юм байх.

Харин улсын хөрөнгөөр барил­га угсралтын ажлыг эхлүүлэх компа­ниу­дын дунд тендер зарлаад байгаа юм байна. “100 мянган айлын орон сууц” хөтөлбөрийн хүрээнд улсын хөрөнгөөр барилга угсралтын ажил эрхлэх хүсэлтэй компаниуд олон бай­гаа бөгөөд тэднийг нэгдсэн зохион байгуулалтад оруулаагүй тохиол­­долд улсаас нэг ч төгрөг олгох­гүй гэнэ.

Монгол Улсад өнөөдрийн байд­лаар 2800 аж ахуйн нэгж барилга барих зөвшөөрөлтэй юм байна. “Шинэ бүтээн байгуулалт” дэд хөтөл­бөрийн хүрээнд хэрэгжиж буй “100 мянган айлын орон сууц” төслийн хүрээнд улсын хөрөнгөөр барилга угсралтын ажил эрхлэхээр  аравтын системд орсон компаниудын “толгойлогч”-дыг сонирхуулья.
 

1. Ү.Банди захиралтай “Чулуун-Өргөө” компани
2. Ё.Дүгэржав захиралтай “Сутай сарьдаг”
3. Д.Энхтүвшин захиралтай “Номин констракшн”
4. Б.Алтансүх захиралтай “Од ба”
5. Н.Даваацэрэн захиралтай “Хархорин өргөө”
6. Г.Амартүвшин захиралтай ”Өгөөж хишиг”
7. Н.Ильямөрөн захиралтай “Хараа сүмбэр” 
8. Б.Нямдаваа захиралтай “Баянзүйл”
9. Д.Пэлжээ захиралтай “Зая бандид”
10. О.Нэмэхболд захиралтай “Нэм бар”
11. С.Балжинням захиралтай “Нью прогресс”
12. М.Нямжав захиралтай “Боорчи”