1952 оны Лондонгийн их утаа хэмээн дэлхий нийт ярьдаг. Энэ гамшгийн улмаас англичууд 12 мянган хүнээ алдаж, 100 гаруй мянган хүн нь амьсгалын замын өвчлөлтэй болсон гэдэг. “Лондонгийн их утаа” хэмээн түүхийн  хуудаснаа үлдсэн дээрх гамшгийг гүйцэх “утаа” одоо хэр дэлхийн түүхийн хуудаснаа мөнхлөгдөн үлдээгүй байна.

Гэвч дээрх гамшгийн араас Улаанбаатарыг “Утаанбаатар” хэмээн тунхаглагдахад ойрхон болсныг ДЭМБ-аас өнгөрөгч оны сүүлээр “Тайм” сэтгүүлд нийтлүүлсэн судалгаанаас харж болно. Дэлхийн хамгийн их утаатай хотуудын жагсаалтын эхний байрт Ираны Ахваз, удаахь буюу аман хүзүүнд Улаанбаатар хот оржээ. Уг нь Улаанбаатар нэгдүгээр байрт орох байсан ч агаарын бохирдлын улмаас нас барсан хүний тоо байхгүй учир ийнхүү хоёрт орсон хэмээн тайлбарласан байна.

Гэтэл үнэн хэрэгтээ Эрүүл мэндийн сайд С.Ламбаа нэгэнтээ “Уушгины хорт хавдрын 24, нийт нас баралтын 8.2 хувь нь агаарын бохирдолттой холбоотой болохыг тогтоосон” хэмээж байсан. Дэлхий дээрх долоон тэрбум хүний 1.5 тэрбум нь агаарын бохирдол зөвшөөрөгдөх хэмжээнээс давсан орчинд амьдарч байгаа бөгөөд тэдний нэг нь та бид.

Гурван сая хүрэхгүй ч сая гаран нь бохир агаараар амьсгалж дээрх тоон үзүүлэлтэд нэмэр болж явна. Дэлхийн хүн амын дунд тохиолдож байгаа өвчлөлийн гурав орчим хувь нь агаарын бохирдлын улмаас үүссэн өвчин эзэлдэг. Түүнчлэн ядуу буурай хөгжилтэй улс орны хотуудын хүн амаас жилд доод тал нь хоёр сая орчим хүн агаарын бохирдлын улмаас хорвоог орхиж буйг ДЭМБ-аас гаргасан судалгаа харуулсан.

Эрдэмтдийн тооцоолсноор бохир агаар нь хүний цусанд нэвтрэн орж зүрх судасны болоод амьсгалын замын ноцтой өвчин үүсгэн улмаар үхэлд хүргэдэг аюултай байна. Япончуудын гаргасан судалгаагаар 2020 он гэхэд одоогийн Улаанбаатарт амьдарч байгаа иргэд бүгд уушгины өвчтэй болох гэнэ.

Харин манай эрдэмтдийн гаргасан судалгаагаар 2015 он гэхэд улаанбаатарчуудаас 42 мянга нь л амьсгалын замын өвчлөлтэй болох юм байх. Гэхдээ учир мэдэх хүмүүс идэр настнууд 10 жилийн дараа бүгд уушгины хорт хавдартай болно хэмээн сэтгэл зовинон өгүүлж байна.

Бид өдөрт 5-6 хайрцаг тамхи татсантай адил хэмжээний агаараар амьсгалж байгаа юм. Иймээс 2020 оныг хүлээлтгүйгээр одоо ч энэ өвчинд нэрвэгдээд байгааг хаа сайгүй хахаж цацан ханиалгах нийслэлчүүдээс харж болно.

Түүнчлэн эмч нар нийслэлд бронхит буюу уушгины үрэвсэлгүй хүн нэг ч байхгүй хэмээн ярьж байсныг санаж байна. Өнөөдөр нас барж байгаа гурван хүний нэг нь зүрх судасны өвчний улмаас хорвоог орхиж байна гэсэн статистик мэдээ юу хэлээд байна вэ. Уушгины оношлогоо хийлгэсэн 10 хүний 6-7 нь хавдартай байгааг эмч мэргэжилтнүүд өгүүлдэг.

Агаарын бохирдлоос болж хотын хүүхдүүдэд зүрх судас, амьсгалын замын өвчлөлийн өөрчлөлтүүд хөдөөгийн хүүхдүүдээс хэд дахин илүү байгааг ч судалгаагаар тогтоожээ. Нярайн эндэгдлийн гол шалтгааны нэг нь төрөлхийн гаж хөгжил.

1990-2004 оны хооронд Улаанбаатарт төрөлхийн гаж хөгжилтэй 341 хүүхэд мэндэлжээ. Энэ нь жилд 30, сард гурваас дөрвөн хүүхэд гаж хөгжилтэй төрж байна гэсэн үг. Зөвхөн нийслэлийн хэмжээнд. Бидний хойч ирээдүй үр хүүхэд минь ийнхүү эрүүл бусчуудаар эгнээгээ өргөтгөсөөр байгаагийн гол буруутан нь агаарын бохирдол.

Гадаадад гарч өвөлждөг мөнгө төгрөгтэй хэсэг бүлэг, утаанаас зайдуухан Их тэнгэрийн ам орчим амьдардаг төрийн өндөр албан тушаалтнууд гээд цөөн тооны дээдсийн хүрээнийхнийг эс тооцвол өнөөдөр нийслэлд амьдарч буй иргэдийн дунд эрүүл хүн нэгээхэн ч үгүй.

Залуу үеийхэнд нь харшлын, дунд үеийхэнд нь хурц үрэвсэл, настнуудад нь хавдрын шинж илэрдэг болсон. Улаанбаатарчууд намраас л хий ханиагаад, нус нь гоожоод эхэлдэг бол үүнийгээ ногооны ч юм уу ямар нэгэн харшил хөдлөөд гэдэг. Үнэн хэрэгтээ энэ нь утаа, орчны бохирдлоос үүдэлтэй өвчний эхлэл.

Өөрөөр хэлбэл Та бид өвөл, хаварт нүүрсний утаагаар, зун намарт нь автомашины утаагаар амьсгалсаар яваад уушги тань муудсан гэсэн дохио болохоос учиргүй харшилтай болоод нус, нулимсандаа дарагдаад яваагүй гэдгийг санахад илүүдэхгүй. Өнөөдөр Улаанбаатарын агаар дахь нүүрсхүчлийн дутуу ислийн хэмжээ нь ДЭМБ-ын зөвлөмж хэмжээнээс 100-150 дахин их, тоосонцрын хэмжээ 3-30 дахин их байгаа юм.

Уг нь агаарын бохирдолд зарцуулж байгаа мөнгө төгрөг бишгүй. Үүний эсрэг авах арга хэмжээний тухай хууль тогтоомж ч олон. Гэхдээ энэ бүгдийг түр хойш тавиад иргэдээсээ ганцхан зүйлийг хичээнгүйлэн хүсэх гэж дээрх олон зүйлийг нуршсан хэрэг.

Юу вэ гэхээр улаанбаатарчууд бүгдээрээ “маск” буюу амны хаалт хэрэглэж сурцгаая. Амны хаалт зүүгээд явахад гадаах хорт утааны ядаж 60-70 хувиар нь амьсгалж, 30-40 хувь хамгаалагддаг байна. Гэхдээ энэ талаар тодорхой судалгаа байхгүй. Уг нь энэ санааг нэлээд даацтайхан ярьж, сурталчилмаар санагддаг.

ЭМЯ, МҮОНРТ, хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд ч анхааралдаа авч амны хаалтын ач тусыг иргэддээ хэлж ярьж өгөхөд буруудахгүй билээ. Мэргэжлийн эмч нар амны хаалт нэлээд сайн хамгаалалт болохыг зөвлөдөг.

Иймээс төсөл гаргаад иргэддээ амны хаалтыг үнэгүй тараахад гэмгүй. Мөн сурталчилгааг ч дорвитойхон хийгээд өгмөөр байна. Нэгэнт том арга хэмжээ авч утаагаа багасгаж чадахгүй хойно жижиг, аар саар гэхгүйгээр арга хэмжээ авахийг хүсч байна. Ядаж л бага хордъё. Утаагаа багасгаж чадахгүйгээс хойш хамгаалах арга хэмжээг авья.

С.Наран

Эх сурвалж: www.unen.mn