Газар бол улс оршин тогтнох үндэс мөн гэдэг. Манай улс Газрын тухай хуульд тус тус өөрчлөлт оруулснаар нийслэлийн иргэн бүр 0.07 га, зуслангийн 0.04 га газар үнэгүй өмчлэх эрхтэй болсон билээ.

Уг хууль батлагдсанаас хойш иргэдэд газар өмчлүүлэх ажил хийгдэж байгаа боловч удаашралтай байгаа. Газар өмчлөлийн талаар Нийслэлийн газрын албаны ахлах мэргэжилтэн Ё.Энхээтэй ярилцлаа.

-Газар өмчлөх үйл явц юунаас шалтгаалж удааширч байна вэ?
-Газар өмчлүүлэх үйл ажиллагаа удаашралтай байгаа. 2003 оны тавдугаар сарын 1-ний өдрөөс өнөөдрийг хүртэл үргэлжилж байна. Одоогийн байдлаар нийслэлийн хэмжээнд нийт 88138 иргэн 4801.6 га газрыг өмчилж авсан юм. Энэ нь нийт хүн амын 7.6 хувь л үнэгүй газар өмчлөх эрхээ эдэлсэн. Харин өмчилсөн газрын тухайд бол 100 хувь болчихоод байгаа.

-Тэгэхээр бусад иргэд нийслэлд газар өмчилж авах боломжгүй гэсэн үг үү?
-Яг ч тийм биш. Хотод хүн ам ихээр суурьшиж байгаатай холбоотойгоор газрын нөөцгүй болж байна. Үүнтэй холбогдуулан нийслэлд судалгаа явуулсан юм. Судалгааны дүнгээс харахад төвөөс алслагдсан дүүрэг буюу Сонгинохайрхан, Хан-Уул, Багануур, Багахангай, Налайхад есөн мянган га газрын нөөцтэй болох нь тогтоогдсон. Хэрвээ иргэдэд судлагдсан газруудыг өмчлүүлнэ гэвэл цэцэрлэг, сургууль гэх мэт дэд бүтцийг шийдсэн байх хэрэгтэй байгаа юм.

-Нөөц газруудаас иргэдэд өмчлүүлсэн үү?
-Судалгаа хийсний дараа нөөц газруудад ерөнхий төлөвлөгөө гаргасны дагуу өмчлүүлж эхэлсэн юм. Хан-Уул дүүргийн 14 дүгээр хороо буюу Өлзийт тосгон, мөн тус хорооны Туул тосгон, Жаргалантын, Эмгэнэтийн ам, Сонгинохайрхан дүүргийн төмөр замын дөрвөн гарам зэрэг газрыг хуулийн дагуу олгож байгаа.

-Улаанбаатарын иргэд нийслэлдээ газар өмчлөөд зогсохгүй зусланд бас эзэмшдэг. Зуслангийн газрыг өмчлүүлэх ажил ямар явцтай байна вэ?
-Одоогийн байдлаар 20 гаруй мянган иргэн зусланд газар эзэмшиж байгаа. Гэтэл манай иргэд усанд ойрхон газар, ойд дотор гэх мэт өмчилж авах боломжгүй газрыг өмчлөх өргөдөл гаргаж цаг хугацаа алддаг. Өмчлөх боломжгүй газарт Ойн тухай, Усны мөн Байгаль орчны тухай хуулиар хамгаалагдсан бүс багтдаг юм.

-Тус хамгаалалттай газрын бүсээс өмчлөл хүсвэл зөвшөөрөл өгөх үү?
-Өмчлүүлж болно. Эзэмшихэд тодорхой нөхцөлийг шаарддаг. Тэр юу вэ гэхээр тухайн иргэн өмчилж буй газартаа байгаль орчны хувьд аюул учруулахгүй гэсэн дүгнэлтийг хийлгэдэг. Энэ дүгнэлтийг Байгаль орчны газар гаргадаг.

-Улаанбаатарын иргэд нийслэлийн бүсээс өөр газарт газар өмчлөх эрхтэй юу?
-Нийслэлийн иргэд орон нутагт газар өмчилж болно. Ингэхийн тулд нийслэлээс Улаанбаатарт газар өмчлөөгүй гэсэн тодорхойлолт авах хэрэгтэй. Газар өмчлүүлэх тухай хууль батлагдахад хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хууль ч бас батлагдсан юм. Энэ журмын тухай хууль нь цөөн заалттай ч чухал асуудлыг зохицуулж өгсөн байдаг. Түүний нэг нь нийслэлийн иргэн газар үнэгүй өмчлөх эрхээ нийслэлийн нутаг дэвсгэр дээр хэрэгжүүлж болохоос гадна орон нутагт ч өмчилж болно гэсэн заалт юм.

-Газрыг өмчлөх тухай хуулийн хугацаа хэзээ дуусгавар болох вэ?
-Уг нь газар өмчлүүлэх тухай хууль батлагдахдаа хоёр жилийн хугацаатай байсан. Гэтэл иргэд тус хуулийн ач холбогдлыг бүрэн ойлгоогүйгээс биелэлт муу байсан. Үүнээс болж дахин гурван жилээр сунгасан байгаа. Тодруулж хэлбэл, 2013 онд дуусгавар болох юм.

-Зарим нэг замын өргөтгөл, ямар нэгэн байгууламж барихад айлын эзэмшил газар өртөж, иргэд бухимддаг. Ийм тохиолдолд Газрын алба ямар арга хэмжээ авдаг вэ?
-Газрын хувьд бол нэгэнт иргэний өмчид очсон болохоор эзэмшиж , байгаа хүн л өөрөө шийдэх эрхтэй байдаг. Ийм асуудалд эзэмшиж байгаа иргэн, чөлөөлөхийг хүсч байгаа байгууллага хоорондын тохиролцол мэдэх хэрэг.