2011 онд орон сууцны үнэ огцом 30-40 хувиар нэмэгдсэн нь иргэдийн дургүйцэл, бухимдлыг төрүүлж байна. Ялангуяа залуу гэр бүлд орон сууцтай болно гэдэг холын мөрөөдөл болон хувираад байна. Үнийн өсөлт чухам ямар учир шалтгаанаар өсөж байгаа үл хөдлөх хөрөнгө зуучлалын салбарт тулгардаг бэрхшээлүүд, хууль эрх зүйн орчин, нийгэмд ноёрхож байгаа түгээмэл ойлголтууд,бэрхшээлээс гарах арга  зам зэрэг асуудлуудын хүрээнд санал солилцохоор МҮХАҮТ-ын дэргэдэх “Үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээл, хөгжлийн зөвлөл”-өөс "Орон сууцны үнийн өсөлтийг бууруулах боломж, арга зам" сэдвээр хэлэлцүүлэг семинарыг хийсэн билээ. Энэхүү хэлэлцүүлэг, семинарт БАРИЛГЫН ЗӨВЛӨГӨӨ МЭДЭЭЛЛИЙН ТӨВИЙН захирал Г.Батсүхын тавьсан илтгэлийг хүргэж байна.

Үнийн өсөлтийн шалтгаан:

1.      2009-2011 онд Засгийн газраас зөвхөн орон сууцны эрэлтийг дэмжсэн бодлого хэрэгжүүлсэн.  /”4000 Төрийн албан хаагчийн орон сууц” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлсэн, 1800 ахмадуудад байр өгсөн./  

Нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлэх тал дээр ямар ч үйл ажиллагаа явуулаагүй.

2.      2010-2011 онд орон сууцны зээлийг арилжааны банкууд ихээр хүү багатайгаар олгосон. 

3.      2011 онд барилгын материалын үнэ 20 хувь, газрын үнэ 30-40 хувиар тус тус нэмэгдсэн байна.

4.      Оюу Толгой болон томоохон бизнесийн байгууллагууд ажилчдаа орон сууцны урт хугацаатай бага хүүтэй зээлэнд хамруулсан.

5.      Зохиомол эрэлтийг бий болгосон. 2011 оны 3, 4-р улиралд хэвлэл мэдээллээр юмны үнэ өснө гэсэн мэдээлэл ихээр цацагдаж, иргэдийн дунд орон сууцны үнэ өснө, төгрөгийн ханш унана гэсэн яриа түгж, орон сууц худалдан авах эрэлтийг маш ихээр нэмэгдүүлсэн.

/Иргэд орон сууцыг олноор, бөөнөөр худалдан авсан. 50, 60 орон сууц худалдан авсан хүн байна./

     Эд хөрөнгийн улсын бүртгэлийн газарт барилга, орон сууц худалдах-худалдан авах гэрээ 2010 онд 8782 гэрээ бүртгэгдсэн бол 2011 онд 14111 болж өссөн байна. 1 жилд 60 гаруй хувиар огцом нэмэгдсэн байна.

     Иргэд мөнгөө инфляциас хамгаалахын тулд үл хөдлөх хөрөнгө, орон сууц руу оруулж байна. Тэдэнд үнэт цаас, хувьцаа зэрэг санхүүгийн зах зээлийн мэдлэг хомс, Монголын ХК-ууд нь нээлттэй бус, ноогдол ашиг хуваарилдаггүй, брокерийн компанид итгэх итгэл суларсан. Тэдэнд орон сууц худалдан авахаас өөр найдвартай сонголт байхгүй байна.

Хуучин орон сууцны үнэ нэмэгдэхэд шинэ орон сууцны үнэ дагаж нэмэгдсэн.

6.      Ченжүүд үнэ хөөрөгдөхөд нөлөөлсөн. Үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээл нь ямар нэгэн эрх зүйн зохицуулалтгүй, замбараагүй, хяналтгүй байна. Үл хөдлөх хөрөнгийн салбарын нэгдсэн бодлого, судалгаа, мэдээлэл байхгүй байна.

    Судалгаагаар байнга идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулдаг 800 орчим байрны ченжүүд байна. Дээр нь хашаа байшингийн ченж, газрын ченж гээд тоочих юм бол нилээд тоо гарах байх. Олон байртай, үл хөдлөх хөрөнгөө түрээслэн амьдардаг маш олон иргэд байна. Зарын 1 сонины дугаарт 5-6 нүүр битүү 600-700 барилга, орон сууцны түрээсийн зар байна.

Үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээл дээр ямар ч улсад ямар ч бүртгэлгүй, татвар төлдөггүй хэдэн арван мянган ченжүүд, түрээслэгчид байна.

 

2010 онд бэлэглэх гэрээгээр 6304, 2011 онд 6227 үл хөдлөх хөрөнгө шилжсэн байна. Монголчууд бид байр бэлэглээд байх баян ард түмэн мөн үү? Бэлэглэлийн гэрээ нь татвараас зугатах хамгийн хялбар арга. Бэлэглэлийн гэрээнээс татварынхан багаар бодоход жилдээ 6 тэрбум төгрөг алдаж байна.

     Барилга, орон сууцны худалдах- худалдан авах гэрээний үнийн дүнг өөрсдийн дураар багасгаж татвар бага төлөх, 2 гэрээ байгуулах нь нь жирийн үзэгдэл болжээ. /100 сая төгрөгийн үнэтэй байрыг 10 сая төгрөгөөр худалдсан гэрээ байгуулаад 2 сая төгрөгийн татвар төлөх байсан бол 200 мянган төгрөгийн татвар төлж байгаа тохиолдолууд их байгааг бид бүгд мэдэж байгаа./ Худалдах- худалдан авах гэрээний үнийн дүнгээ багаар бичсэнээс ойролцоогоор багадаа 5 тэрбум төгрөгийн татварыг авахгүй алдаж байна.

     Ингээд бодохоор зөвхөн бүртгэлийн байгуулагын мэдээллээс харахад ойролцоогоор 11 тэрбум төгрөгийн татварыг авч чадахгүй алдсан байна.

    Мөн газрын наймаа газар авч, хотын төвд 1 м2 газрын 1000 доллараас давсан. Газар эзэмшигшигчид хуулиараа бол худалдах-худалдан авах гэрээ хийж болохгүй эрх шилжүүлэх гэрээ нийдэг учир газар худалдаалсан орлогоос ямар ч татвар авч чаддаггүй. Хэрэв энэ авч чадаагүй татварыг бодох юм бол нилээд олон тэрбум төгрөг гарах байх.  

      Үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээл дээр хэдэн зуун тэрбум төгрөг ямар ч татваргүйгээр эргэлдэж байна.

Мөн сүүлийн үед барилга, орон сууцны худалдах үнэ, түрээсийн үнэ төгрөгөөр биш доллароор байгаа нь Монгол төгрөгийн ханшийг бууруулах томоохон хүчин зүйл болж байна. Үүнд ямар ч хяналт алга. Иргэд төгрөгт итгэхгүй, долларт итгэж байна.

    Үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээл нь ямар ч эрх зүйн орчин, бодлого байхгүйгээс жилээс жилд үнийн өсөлтийг дагуулсаар байна. Хэрэв үүнд ямар нэгэн зохицуулалт, эрх зүйн орчныг бий болгохгүй бол эдийн засгийн асар их өсөлт бий болох учир үнэ жолоодлогогүйгээр нэмэгдэх нь тодорхой байна.

Төрөөс орон сууцны үнийг хүчээр барих, тогтоох ямар ч боломж байхгүй. Орон сууцны үнэ ханш бол зах зээлийнхээ эрэлт нийлүүлэлтээр зохицуулагдаж үнэ тогтоно. 

     Үл хөдлөх хөрөнгө, орон сууцны үнэ ханшийг тогтвортой байлгах, үнийн өсөлтийг бууруулах боломж бидэнд байна.

/Гадаадын олон оронд үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээлийг татварын бодлогоор зохицуулж байна./

     Орон сууцны үнийн өсөлтийг хязгаарлахын тулд Төр эрх зүйн орчныг бий болгох хэрэгтэй, үүнд мэргэжлийн байгууллагууд бид тусалья, хамтран ажиллая.