Монголын барилгын үндэсний ассоциацийн гүйцэтгэх захирал Ц.Эрдэнэбаяртай ярилцлаа.

-Барилгын компаниуд бага талбайтай, хямд үнээр борлуулах орон сууц барихгүй байгаа хэрэг үү. "Зургаан хувийн хүүтэй зээл олгох журмыг батлах гэж байгаа. Харин худалдан авах байр нь алга" гэж холбогдох хүмүүс хэлж байна?
    Нийлүүлэлт байхгүй болчихоод байгаа нь үнэн. Барилгын компаниуд барьсан байрыг нь худалдаж авах хүмүүс мөнгөтэй эсвэл мөнгөтэй болох нь тодорхой эсэхээс шалтгаалан дараагийн барилгаа барьж эхэлнэ. Саяхны хямралаар барилгын салбарт хөрөнгө оруулалт хийдэг компаниуд нэг сайн хашраад авсан.

     Гэтэл одоо зээлийг яг ямар журмаар, хэзээнээс олгож эхлэх нь тодорхойгүй байна. Тиймээс урьдчилан таамаглаж, "Миний барьсан байшинг авах байх" гэсэн бодлоор орон сууц ихээр барьж чадахгүй байна. Хамгийн харамсалтай нь энэ жил асуудлыг эртнээс ярьж эхэлсэн мөртлөө барилгын сезон эхлэх үеэр эцэслэн шийдээгүй. Тиймээс хүлээлтийн байдалд орж, бариад эхэлчихсэн, өндөр зэрэглэлийн, эрэлттэй байгаа орон сууцууддаа хөрөнгө оруулалтаа түлхүү хийсэн.

-Журмыг баталж, "100 мянган айлын орон сууц" хөтөлбөрт хөрөнгө оруулах нь тодорхой биш гэж үү?
  Зөв санаачилга, далайцтай ажлыг хэрэгжүүлэх чадваргүйгээ Засгийн газар удаа дараа харуулсаар байна. Иргэдэд орон сууц авахад нь зориулж жилийн зургаан хувиас хэтрэхгүй хүүтэй зээл олгох ерөнхий шийдвэрийг бол гаргасан. Уг шийдвэр гарсан даруйдаа эерэг үр дүн авчирч, банкууд хүүгээ буулгаж зээл олгохоор уралдаж эхэлсэн. Үүнтэй зэрэгцээд Засгийн газар шуурхай шийдвэр гаргаж, зээл олгох журмаа баталж хэрэгжүүлэгчээ тогтоод, мөнгө олгох шийдвэрээ гаргаад явчих хугацаа өнгөрчихөөд байна.

   Одоо бүр "Журам гаргаад, мөнгө олгоод эхэллээ гэж бодоход байр байхгүй" гэж ярьж эхэлж байна. Тэгээд яах ёстой юм бэ. Эргэлзэлгүй шийдвэрээ гаргаад, зээлээ олгоод эхэл л дээ. Байр авах иргэд мөнгөтэй болох нь тодорхойгүй байхад хэн их хэмжээний мөнгө гаргаж, хэдэн мянган байр барих гэж зээл авч, хөрөнгө оруулалт хийх юм бэ.


-Тэгвэл таныхаар шийдвэр гаргах түвшнийхэн юун дээр хугацаа алдаад байна вэ?
    Орон сууцжуулах нэрийн дор төрөөс их хэмжээний мөнгө гаргах юм байна, тэр мөнгийг хэрхэн яаж хувааж авах вэ гэдэг өрсөлдөөн, хэрүүл одоо яваад байна. Бүр намаараа талцаж тэрэнд, энэнд өгнө гэж толхилцоод байна. Орон сууцны санхүүжилтийн корпорацийнхан "Бид мөнгийг нь авч төрийн өмнөөс хямд орон сууц бариулна" гээд зарим барилгын компаниуд "Төр компаниудад мөнгө өг" гэж байх жишээтэй. Аль нь ч эрүүл үзэгдэл биш. Төлөвлөлтөө л тодорхой болго.

-Чухам ямар төлөвлөгөө гаргах ёстой гэж?
     Орон сууц барихын тулд хамгийн эхэнд дэд бүтцийг тойрсон асуудлуудыг шийдэх ёстой. Дараа нь дэд бүтцийг хэн барих вэ гэдгийг шийд. Бизнесийн байгууллагууд хийх боломжгүй тэр ажлуудыг нь хий л дээ. Хэрвээ "Дэд бүтэц, дулаан, цахилгааныг ирэх жил гэхэд бүрэн шийднэ" гэсэн бол компаниуд энэ жил барилгын ажлаа эхэлчихсэн байх ёстой. Мөн барилга ашиглалтад орох үеэр зургаан хувийн хүүтэй зээлийг иргэдэд олгоно гэдэг нь тодорхой болсон байх ёстой байсан. Тэгэх юм бол өнөөдөр өөрийнхөө хөрөнгийг зараад, банкнаас зээл аваад барилгын ажлаа эхэлж болж байна. Дэд бүтцийг барих зураг төслийг боловсруулж дуусаагүй байхад Яармагийн дэнж дээр бөөн бөөнөөрөө очоод газар ухна гэдэг юу л бол.

"Тун удахгүй орон сууц олноор нь барьж, үнэ буурна" гээд байгаа шүү дээ?
    Асуудлаа шийдээгүй мөртлөө Барилгачдын холбооноос эхлээд "Орон сууцны үнэ жигтэйхэн буурна. Жилийн дараа хоёр дахин хямдарна" гэсэн хачин юм яриад байгаа юм. Дээр дурьдсан асуудлуудыг нэг тийш шийдэж, барилгын компаниуд хороолол, хорооллоор нь орон сууц барьж, шороо, тоос бужигнаад эхлэх цагт л зах зээлийн зарчмаар байрны үнэ буурна. Чанар сайжирна. Хангамж эрс нэмэгдэнэ.

-Хөтөлбөрт барилгын компаниудыг санхүүжилтийн хувьд ямар хэлбэрээр оролцуулах нь дээр вэ?
   Төр төлөвлөлтөө гарга, дэд бүтэцдээ мөнгө зарцуул. Газар олголт, барилга барих эрхийг чадвартай компаниудад төлбөртэйгээр, шударгаар хуваарил. Байрыг авах иргэдэд зээлийг нь олго. Тэгээд л болоо. Бид "Аль нэг хэсэг бүлэг компаниудад мөнгө өгч хямд орон сууц бариулна гэдэг боломжгүй" гэсэн хатуу зарчим баримталж байна. Нэг хэсгийг нь тэгж дэмжих нь буруу. Өмнөх асуудлуудыг нь шийдчихвэл компаниуд өөрсдөө мөнгө олоод барилгаа барьчихна. Одоо "Барилга байхгүй юм байна. Хойтон зээл олгоё" гэсэн шийдвэр гаргавал ирэх жил дахиад л эрэлт, нийлүүлэлт байхгүй одоогийн нөхцөл байдал үргэлжилнэ.

-Таныхаар үүнийг шийдэх арга зам байна уу?
    Одоо иргэдэд орон сууцны зээл олгож эхэлж болно. Олгохдоо шинэ хуучин байрны алийг нь ч авч болно гэдгийг журамд тусгах хэрэгтэй. Хөтөлбөр, түүнд зарцуулж байгаа мөнгөний гол зорилго нь иргэдийг бага хүүтэй, урт хугацааны зээлд хамруулж, орон сууцны хангамжийг нэмэгдүүлэх, хариуцлагатай хэрэглээтэй болгох, бүтээн байгуулалт дагасан ажлын байр нэмэгдүүлэхэд чиглэх ёстой. Түүнээс бус бага орлоготой, орон сууцгүй иргэдийг шинэ байранд оруулах биш. Хэрэглээний шаардлага хангасан хэдэн зуун хуучин байр байна. Тэр байранд амьдарч байгаа хүмүүс одоогийнхоосоо сайжруулахыг хүсэж байгаа. Мэдээж тэд байраа зараад дээр нь хэдэн төгрөг нэмээд өөр шинэ байр авна. Жишээ нь, 2000 хуучин байр зарагдлаа гэхэд хуучин эзэд нь гадаа хонохгүй нь тодорхой. Олонх нь байр авч л таарна. Гэр хороолол руу 2000 айл нүүчихгүй.

-Та энэ талаарх саналаа холбогдох байгууллагуудад илэрхийлсэн үү?
   Орон сууцны санхүүжилтийн корпораци журам боловсруулахдаа барилгын компаниудын саналыг аваагүй. Бид нэхээд л байгаа. Бидэнд битгий хэл салбарын яаманд нь танилцуулж, санал авахгүйгээр Засгийн газарт журам боловсруулаад өгчихсөн сурагтай. Шийдвэр гаргах гээд байгаа хүмүүс "Журамд зээлээр хуучин байр авч болно гээд оруулчихвал бүгд хуучин байранд ороод шинэ байр барихгүй" гээд зүтгээд байдаг юм. Компаниуд 2007, 2008 онд яагаад шинэ байр олноор нь барьсан юм бол. Шалтгаан нь арилжааны банкууд хуучин байр авах гэж байгаа хүмүүст их хэмжээгээр зээл олгосонд л байгаа юм. Хуучин байр зарагдаад эхлэхээр тэр байранд байсан хүмүүс байр хайж, захиалга нэмэгдсэн хэрэг. Тиймээс зээлээр хуучин байр авч болох боломжийг нээх хэрэгтэй.

   Төрийн албан хаагчдын "4000 айлын орон сууц" зээлийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхдээ "Зөвхөн шинэ байранд орох бол зээл олгоно" гээд заачихсан. Иргэд "шинэ" гэж яриад байгаагаас нь илүү сайн хуучин байр байсаар байхад "шинэ" гэсэн тодотголтой муу байр руу орохоос өөр аргагүй болсон. Улмаар байрны үнэ өссөн. Одоо боловсруулж байгаа журамд ч "шинэ байранд л зээл олгоно" гэж зүтгээд байгаа. Асуудлыг иж бүрэн, зөв голдирлоор нь шийдэхгүй байж барилгынхандаа "Та нар барилгаа бариагүй юм байна" гэж хэлж болохгүй. Ийм байдлаар удаашруулсаар байгаад гэнэт "Ерөөсөө энэ барилгынхан орон сууц барихгүй юм байна. Төр мөнгөө гаргаж ядарсан ард түмэндээ хямд орон сууц олноор барьж өгнө" гээд орон сууц барьж, түүнийгээ зээлээрээ шахаж "Авбал ав. Байвал бай" гээд дараагийн завхралаа эхлэх биз. Тун удахгүй ийм шийдвэр гаргана. Хаашаа явахыг нь хүлээж л байя.