“Шинэ бүтээн байгуулалт” дунд хугацааны зорилтот хөтөлбөрийн барилгын салбарын зорилт, түүнийг хэрэгжүүлэх арга зам ” Зам,тээвэр, барилга, хот байгуулалтын сайд Х.Баттулгын илтгэл

Барилгын салбарын удирдах ажилтны зөвлөгөөнд хүрэлцэн ирсэн эрхэм хүндэт зочид төлөөлөгчид, ноёд хатагтай та бүхний энэ өдрийн  амар амгаланг айлтгая !

Барилгын салбарын удирдах ажилтны энэ удаагийн зөвлөгөөн нь  Улсын Их Хурлын 2010 оны 36 дугаар тогтоолоор баталсан “Шинэ бүтээн байгуулалт”  дунд хугацааны зорилтот хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж, бүтээн байгуулалтын өргөн цар хүрээтэй ажлуудыг эхлэх гарааны  цаг үед тохиож байна. “Шинэ бүтээн байгуулалт”  дунд хугацааны зорилтот хөтөлбөрт улс орны хөгжил дэвшил, бүтээн байгуулалтын талаар олон чухал зорилтуудыг дэвшүүлсний дотроос барилгын салбартай холбоотой зорилтууд, түүнийг хэрэгжүүлэх арга замын талаар дараах  чиглэлүүдээр хэлэлцүүлэхээр илтгэлээ  бэлтгэлээ.

Нэг.  Барилгын салбарын өнөөгийн байдал , боловсон хүчний талаар

Монгол Улсын Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрт тусгагдсан “Хотууд”, “Шинэ Улаанбаатар-Ногоон нийслэл”, “Орон сууц” хөтөлбөрүүд,  “100 мянган айлын орон сууц”, “Барилгын материалын үйлдвэр” төслүүд нь  манай барилгын салбарын нийт ажиллагсад, хамт олны гардан хэрэгжүүлэх зорилт, хөтөлбөрүүд билээ. Дэлхий дахиныг хамарсан санхүү, эдийн засгийн хямралын нөлөөгөөр улсын төсвийн хөрөнгө оруулалт , банкны зээл, санхүүгийн эх үүсвэр багассан нь барилгын салбарт муугаар нөлөөлсөн ч  сүүлийн жилүүдэд барилгын байгууллагуудын  үйл ажиллагаа  сэргэж,  гүйцэтгэсэн барилга угсралт, зураг төслийн ажил, үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний тоо хэмжээ  жилээс жилд өсч байна.

Өнгөрсөн 2010 онд 350,8 тэрбум төгрөгийн барилга угсралт,  их засварын ажил гүйцэтгэсэн нь 2009 оны  гүйцэтгэлээс даруй 71,4 тэрбум төгрөгөөр буюу 25,6 хувиар  өссөн. Нийт гүйцэтгэсэн ажлын 26,6 хувийг орон сууцны барилгад, 18,3 хувийг үйлдвэр, худалдаа, үйлчилгээ, эмнэлэг, сургуулийн барилгад, 33,3 хувийг инженерийн байгууламжийн ажилд, 11,1 хувийг их засварын ажилд гүйцэтгэжээ.  Дотоодын барилгын байгууллагууд 326,5 тэрбум төгрөгийн ажлыг гүйцэтгэсэн байна.

Монгол Улсын Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрт  тусгагдсан барилгын салбарын зорилт, хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээ, хийх   ажлуудыг Зам, тээвэр, барилга, хот байгуулалтын яамнаас  нарийвчлан  судалж,  нэгтгэн боловсруулсны үндсэн дээр Улсын Их Хурлын 2010 оны 36 дугаар тогтоолоор баталсан “Шинэ бүтээн байгуулалт” дунд хугацааны зорилтот хөтөлбөр, 2010 оны 34 дүгээр тогтоолоор баталсан “Төрөөс өндөр технологийн аж үйлдвэрийн талаар баримтлах бодлого” зэрэг бодлогын  баримт бичигт болон Засгийн газрын 2010 оны 343 дугаар тогтоолоор баталсан “Шинэ бүтээн байгуулалт” дунд хугацааны зорилтот хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны төлөвлөгөөнд  тусгаж  хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулж байна.

Зам, тээвэр, барилга, хот байгуулалтын яамнаас барилгын салбарт төрийн бодлогыг хэрэгжүүлэхдээ юуны өмнө барилгын мэргэжилтэй ажилчдыг бэлтгэх, төв орон нутагт барилгын мэргэжлийн сургалт, үйлдвэрлэлийн төвийг олноор байгуулж, материаллаг баазыг бэхжүүлэх, барилгын материалын үндэсний үйлдвэрүүдийг хөгжүүлж бэхжүүлэх, түүнд дэмжлэг үзүүлэх, барилга байгууламж, материал, хийц эдлэлийн чанарыг сайжруулж, бат бэх, аюулгүй ажиллагааг хангахад онцгойлон анхаарч байна.  Үүний тулд  Засгийн газрын 2010 оны 198 дугаар тогтоолоор баталсан “Төрийн өмчийн концессын зүйлийн жагсаалт”-д     аймгийн төвүүдэд болон нийслэлд барилгын материалын сорил шинжилгээний иж бүрэн  лаборатори байгуулах, Улаанбаатар хотын зарим дүүрэгт Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төв байгуулах асуудлыг нэмж хамааруулсны зэрэгцээгээр  Улаанбаатар хотод барилгын материалын сорил шинжилгээний  нэгдсэн лабораторийн барилгыг барьж байна. Стандартчилал, хэмжил зүйн үндэсний зөвлөлийн 2010 оны 53 дугаар тогтоолоор “Барилга угсралтын ажилчдын мэргэжлийн үндэсний стандарт”-ыг батлуулсан ба энэ онд “зураг төсөл”, “барилгын машин механизм”, “барилгын материалын үйлдвэр”-ийн ажилчин, ажилтны мэргэжлийн үндэсний стандартыг батлуулахаар  боловсруулж байна.

Үндэсний статистикийн хорооны дарга, Зам, тээвэр, барилга, хот байгуулалтын сайдын хамтарсан тушаалын дагуу 2010 оны жилийн эцсийн байдлаар аж ахуйн нэгж байгууллагуудаас мэдээллийг хүлээн авч, статистик мэдээлэл болгон нэгтгэн боловсруулж  Үндэсний статистикийн хороонд хүргүүлж байна.

“Үндэсний үйлдвэрлэлийг дэмжих талаар авах зарим арга хэмжээний тухай“ Засгийн газрын 2011 оны 103 дугаар тогтоолоор төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авахад тэргүүн ээлжинд дотоодын үйлдвэрүүдээс худалдан авах бараа, бүтээгдэхүүний жагсаалтад барилгын материалын  10 гаруй нэр төрлийн бүтээгдэхүүнийг хамруулаад байна.  Түүнчлэн дотоодын түүхий эд материалд түшиглэн битум,  арматур, цементийн үндэсний үйлдвэрлэлийг өргөжүүлэх, энэ чиглэлээр шинээр үйлдвэр байгуулахад шаардагдах техник, тоног төхөөрөмж болон импортоор нийлүүлэх битум, арматур, цементийг гаалийн болон нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөх асуудлыг боловсруулж байна.

“Орон сууцны тухай  хуульд  нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай” хуулийг Улсын Их хурлаар батлуулж,  “Хот, суурины ус хангамж, ариутгах татуургын ашиглалтын тухай” хуулийн шинэчилсэн найруулгыг Улсын Их хуралд  өргөн барьж,  “Барилгын тухай”, “Хот байгуулалтын тухай” хуулиудад оруулах нэмэлт өөрчлөлт, “Хотыг дахин хөгжүүлэх тухай” хуулийн төслийг боловсруулж байна.

Монгол Улсад 2010 оны жилийн эцсийн байдлаар 1554 аж ахуйн нэгж барилгын чиглэлээр үйл ажиллагаа эрхэлж байгаагийн 1283 нь барилга угсралт, засвар, 271 аж ахуйн нэгж нь зураг төслийн чиглэлээр  тусгай зөвшөөрөл авсан байна. Мөн үүний зэрэгцээ томоохон 34 аж ахуйн нэгж барилгын материал үйлдвэрлэж байна. Жилд дунджаар 129 аж ахуйн нэгж барилгын тусгай зөвшөөрөл авч байхад мөн цөөнгүй тооны аж ахуйн нэгжийн тусгай   зөвшөөрөл цуцлагдаж байна. Сүүлийн таван жилд цемент, шохой, дулаан тусгаарлагч материалын үйлдвэрүүдийн үйл ажиллагаа сэргэхийн зэрэгцээ хуванцар хоолой, хуванцар эдлэл, дээврийн бетон, металл хавтанцар, өнгөлгөөний болон уран барилгын чулуун хийц, полистрол хавтан, эрдэс хөвөн зэрэг олон төрлийн барилгын материалын жижиг, дунд үйлдвэрүүд шинээр байгуулагдлаа.

2010 оны жилийн эцсийн мэдэээгээр барилгын салбарт нийт 41195 хүн  ажиллаж байгаагаас мэргэжилтэй ажилчид 27997,  инженер техникийн ажилтан 13198 ажиллаж байна.  Эдгээрийн дотор зөвлөх инженер 428, мэргэшсэн инженер 756, мэргэшсэн архитектор 166, тэргүүлэх төсөвчин 170, мэргэшсэн төсөвчин 381, зөвлөх болон мэргэшсэн эдийн засагч 50 ажиллаж байна.  Түүнчлэн 2009-2010 оны хичээлийн жилд  салбарын мэргэжлээр сургалтын эрхтэй  4 их дээд сургууль,  7 коллежид суралцаж төгссөн төгсөгчид 1553, Сургалт, судалгаа, хөрөнгө оруулалт, барилга захиалагчийн албанд мэргэжил дээшлүүлсэн инженер техникийн ажилтан 1049 байна.  Мэргэжилтэй ажилчдын хувьд засал чимэглэгч, өрөг угсрагч, мужаан, арматурчин, гагнуурчин, сантехникч болон цахилгаанчин зэрэг мэргэжил зонхилж байна. 2010 оны эхний хагас жилийн байдлаар барилгын угсралтын байгууллагуудад 3800 гаруй гадаадын иргэд хөдөлмөр эрхлэх  зөвшөөрлийг албан ёсоор авснаас 90  гаруй хувийг нь  мэргэжилтэй ажилчин эзэлж байна.

Барилгын материалын үйлдвэрүүдэд ажиллагсдын 50 гаруй хувь тоосгоны үйлдвэрт, 30 гаруй хувь нь металлург, цемент, бетон, төмөр бетоны үйлдвэрүүдэд, үлдсэн 20 орчим хувь нь цонх, хаалганы үйлдвэр, элс хайрга, дулаан тусгаарлагч, хөнгөн блок болон бусад үйлдвэрүүдэд ажиллаж байна. Барилгын зураг, төслийн байгууллагуудад нийтдээ 1800 гаруй хүн ажиллаж байгаагийн дийлэнх хувийг инженер техникийн ажилтнууд эзэлж байна.

Барилгын салбарын хөдөлмөрийн зах зээлийн сүүлийн жилүүдийн  судалгаагаар  хөрөнгө оруулалт 2.2 дахин, гүйцэтгэсэн барилга угсралт, их засварын ажил жилд  дундажаар 25,6 хувиар өссөн бол мөн хугацаанд барилгын салбарт ажиллагсдын тоо жилд дунджаар 15-20 хувиар өссөн байна.

Өнөөгийн байдлаар нийт 39 мэргэжлийн сургалт, үйлдвэрлэлийн төвд жилдээ 19 мэргэжлийн чиглэлээр 2500 орчим хүн мэргэжлийн боловсрол эзэмшин төгсч  байна.  Улсын хэмжээнд НХХЯ-ны Хөдөлмөр, халамж үйлчилгээний газраас 24 түр сургалтын байгууллага зөвшөөрөл авч 13 мэргэжлийн чиглэлээр сургалт явуулж жилдээ 3000 орчим мэргэжилтэй хүн төгсч байна. Түр сургалтын байгууллагууд өрлөг, засал чимэглэл, сантехник, цахилгаанчин, гагнуурчин, бетон арматур, краны дохиочин, оосорлогч, барилгын модон эдлэлийн мужаан зэрэг чиглэлээр мэргэжилтэй ажилчинг 14 хоногоос 21 хоногийн хугацаанд бэлтгэж байна.

Барилгын салбарын мэргэжилтэй боловсон хүчинг бэлтгэх ажлын хүрээнд НХХЯСайд, ЗТБХБЯСайд, ЭБЭХЯСайдын хамтарсан 76, 177, 131 дугаар тушаалаар  “Уул уурхай, зам, барилгын салбарт мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх үйлдвэрлэл дээрх сургалтын хөтөлбөр”-ийг шинэчлэн баталж,  ЗТБХБЯСайдын 2010 оны 362 дугаар тушаалаар “Салбарын мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх бодлогын баримт бичиг”,  ЗТБХБЯСайдын 2010 оны 196 дугаар тушаалаар “Барилгын салбарын мэргэжилтний мэргэжил дээшлүүлэх, мэргэжлийн зэрэг олгох дүрэм, тасралтгүй мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын бүдүүвч, шалгалтын журам, мэргэжлийн зэрэг олгох хүрээ”-г  зэрэг бодлогын баримт бичгийг  батлан хэрэгжүүлж байна.

Манай улсад дэвшүүлсэн бүтээн байгуулалтын томоохон зорилт,  хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэхэд барилгын салбарт  2010-2015 онд 23000 гаруй  мэргэжилтэй  ажилчин  шаардлагатай байгаа учир тэднийг шинээр бэлтгэх, дахин мэргэшүүлэхтэй холбогдуулан “Салбарын мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх бодлогын баримт бичиг”-т нийт 23350 суралцагчтай 48 МСҮТ-д барилгын салбарын мэргэжилтэй ажилчин бэлтгэхээр тусгаснаас  Баруун бүсэд  1500 суралцагчтай 5, Хангайн бүсэд 2690 суралцагчтай 10, Төвийн бүсэд 4620 суралцагчтай 8, Зүүн бүсэд 4620 суралцагчтай 3, Улаанбаатарт 13040 суралцагчтай 22  МСҮТ  ажиллуулах бөгөөд Хөвсгөл, Архангай, Баянхонгор аймгуудад шинээр МСҮТ байгуулахаар тусгасан.  Түүнчлэн  барилгын салбарын мэргэжилтэй ажилтнуудын  мэдээллийн сан, барилгын ажилчдын мэргэжлийн үндэсний стандарт бий болгох, өндөр хөгжилтэй орнуудад жилд дунджаар  барилгын салбартын 4600 ажилтныг мэргэшүүлэн сургах , барилгын салбарт ажиллуулах гадаадын мэргэжилтэй ажилтны тоог 2015 он гэхэд 20% хүртэл бууруулах,  мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх үйл ажиллагаанд барилгын байгууллага, мэргэжлийн холбоодын оролцоог нэмэгдүүлэх , барилгын салбарын аж ахуй нэгжүүдийн бололцоонд тулгуурлан дадлагажуулах сургалтын төв байгуулах, мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх сургалтанд хамрагдагсдад суралцах хугацаанд нь дэмжлэг үзүүлэх нөхцлийг бүрдүүлэх зорилт тавин ажиллаж байна.

Барилгын  мэргэжлийн боловсон  хүчин ИТА-ыг  салбарын их дээд сургууль, коллежоор бэлтгэж, тэдний мэргэжлийг дээшлүүлэх, зэрэг дэв олгох, давтан сургах ажлыг яамны дэргэдэх Сургалт, судалгаа, хөрөнгө оруулалт, барилга захиалагчийн албанаас зохион байгуулж байгаа бөгөөд  цаашид  энэ ажлыг Засгийн газрын 2010 оны 325 дугаар тогтоолын дагуу салбарын төрийн бус мэргэжлийн байгууллагуудад шилжүүлж гүйцэтгүүлэхээр бэлтгэл ажил хийгдэж байна.

Аймаг орон нутагт барилгын салбарын үйл ажиллагааг зохицуулах чиг үүрэгтэй ажиллаж байгаа Газрын харилцаа, барилга, хот байгуулалтын газар нь салбарын  хуулиудын  заалт нэг бүрийг хэрэгжүүлж , холбогдох дүрэм, журмуудад нийцүүлэн ажил, үйлчилгээгээ явуулах ёстой. Иймд аймгуудын Газрын харилцаа, барилга хот байгуулалтын газрын ажлыг тогтмол авч үзэн, мэргэжил арга зүйгээр удирдан чиглүүлж,  яамтай нягт уялдаа холбоотой ажиллуулах,  орон нутагт ашиглалтад орсон барилга байгууламж, баригдаж  байгаа барилга объект,  орон сууц, үйлдвэрлэсэн барилгын материал, хийц эдлэлийн үйлдвэрлэлт, борлуулалт, чанарын талаарх мэдээг  тухайн бүр авч,  дүгнэлт хийж ажиллах хэрэгтэй байна.

Бусад яамд  бүтээн байгуулалтын ихээхэн ажил явуулж байгаа бөгөөд баригдаж байгаа зарим барилга нь чанарын шаардлагыг тэр бүр хангахгүй байгаа талаар мэргэжлийн яамны хувьд бодлогоо илэрхийлэх нь зүйтэй.

Монгол улсын Засгийн газрын 2009 оны 73 дугаар тогтоолоор баталсан “Барилга захиалагчийн дүрэм”-ийн 2.1-д “Хуулиар төрийн нууцад хамааруулсан болон үндэсний аюулгүй байдлыг хангахтай холбогдсон тусгай зориулалтын барилга байгууламж, улс, орон нутгийн төсөв, гадаадын зээл, тусламжийн хөрөнгөөр барихаар төлөвлөсөн барилгын захиалагчийг Засгийн газар, эсвэл барилгын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагын шийдвэрээр томилно.”  2.5-д “Захиалагчийн бүтэц, орон тоог хөрөнгө оруулагч батлах бөгөөд захиалагчийн удирдлага нь зураг төсөл, барилгын ажил дээр 5-аас доошгүй жил ажилласан, барилгын салбарын инженер, архитектор мэргэжилтэй, мэргэжлийн зэрэг бүхий иргэн байвал зохино.” гэсэн заалтууд тэр бүр биелэхгүй, тэнд ажиллаж байгаа мэргэжилтнүүдийн мэргэжил, чадвар хүрэлцэхгүй байгаатай холбоотой гэж дүгнэж байна.

Дээрх дүрмийн 3.2.5-д “Орон нутагт баригдах барилга байгууламжийн захиалагчийн хяналтыг тухайн аймаг, нийслэлийн хот байгуулалт, барилга захиалагчийн албаар гэрээний үндсэн дээр гүйцэтгүүлэхээр,” заасан байдаг боловч яамдууд дээр захиалагчийн хяналтын зардлыг хэт төвлөрүүлснээр зарим аймагт Газрын харилцаа, барилга, хот байгуулалтын газар нь сумдад баригдаж байгаа барилгад хяналт тавих томилолтын зардал хүрэлцэхгүй байх тохиолдол хүртэл гарч байна.

Түүнчлэн  Засгийн газрын 2009 оны 72 дугаар тогтоолоор баталсан “Барилга байгууламжийг ашиглалтад оруулах дүрэм”-ийн 7.2, 7.3-д захиалагч байгууллага нь барилга байгууламжийг ашиглалтад оруулах улсын болон техникийн комиссын ажиллах нөхцлийг хангаж, гарах зардлыг хариуцахаар заасан. Хууль,тогтоомжийн дээрх заалтын дагуу аймаг, орон нутагт улс, орон нутгийн төсөв, гадаадын зээл тусламжийн хөрөнгөөр баригдсан барилга объектод түүнчлэн иргэн, хуулийн этгээдийн өөрийн хөрөнгөөр барьсан барилга объектод аймгийн Газрын харилцаа,барилга, хот байгуулалтын газраас захиалагчийн хяналтын ажлыг хийж холбогдох  санхүүжилтыг  тус газрын  дансанд  төвлөрүүлж  зориулалтын  дагуу  зарцуулах нь зүйтэй байна.

Монгол Улсын Их Хурлын 2008 оны 13 дугаар тогтоолоор батлагдсан “Монгол Улсын Мянганы хөгжлийн зорилт”-д 2015 он гэхэд инженерийн шугам сүлжээтэй орон сууцанд амьдарч байгаа хүн амын эзлэх хувийг 30.0 хувьд хүргэх зорилтыг дэвшүүлсэн. 100 мянган айлын орон сууц төслийг хэрэгжүүлж,  аймаг, орон нутагтаа баригдах орон сууцны хороолол, барилгын байршлыг тогтоон  газар олголт, дэд бүтэц, инженерийн шугам сүлжээгээр хангах асуудалд онцгойлон анхаарч, энэ чиглэлээр  цаашид яамтай  байнга  хамтран ажиллах , “Концессын зүйлийн жагсаалт батлах тухай” Засгийн газрын 2010 оны 198 дугаар тогтоолын хавсралтад дурьдсан орон сууцны хороолол, түүний  инженерийн шугам сүлжээг төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн хүрээнд гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулагчтай  концессын гэрээ байгуулан хэрэгжүүлэх талаар идэвх санаачлага гарган ажиллахыг та бүгдээс уриалж байна.

Манай улсын хувьд барилгын үйлдвэрлэлийн үндсэн нэрийн материал болох цемент, арматур, төмөр хийц, дулаан тусгаарлах ханын материалыг дотоодын үйлдвэрлэлээр хангах бүрэн бололцоотой.  Засгийн газрын 2008-2012 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт дотоодын түүхий эдэд түшиглэн цемент, арматур, төмөр хийц, шил зэрэг барилгын материалын хэрэгцээг дотоодын үйлдвэрлэлээр хангах боломжийг бүрдүүлэхээр заасны дагуу эдгээр материалын үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх чиглэлээр яам тодорхой арга хэмжээ авч, томоохон төслүүдийг сонгон шалгаруулж, дэмжих бодлого баримтална.

“Барилгын материалын үйлдвэрлэлийг 2015 он хүртэл хөгжүүлэх мастер төлөвлөгөө” болон  Засгийн газрын 2009 оны 178 дугаар тогтоолоор баталсан “Орон нутагт үйлдвэрлэл хөгжүүлэх чиглэл”-ийг хэрэгжүүлэх ажлыг орон нутагтаа зохион байгуулж, хөрөнгө оруулагч, бизнес эрхлэгчдийн үйл ажиллагаанд боломжтой бүхий л хэлбэрээр дэмжлэг үзүүлж ажиллах нь  аймаг, нийслэлийн Засаг дарга нар болон  та бидний хийх нэг үүрэгт ажил юм.

Тухайлбал: Чулуу боловсруулах үйлдвэр, цехийг Дорноговь, Орхон, Ховд аймагт, орон нутгийн түүхий эдэд тулгуурласан арматур, төмөр хийцийн жижиг үйлдвэр, цехийг Дархан-Уул, Орхон аймаг, Улаанбаатар хотод, экспортын баримжаатай болон импорт орлох бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх жижиг, дунд үйлдвэрийг Улаанбаатар хот, Дархан-Уул, Орхон болон бусад аймгуудад байгуулах, Дорноговь аймагт 1 сая хүртэл тн цемент үйлдвэрлэх хүчин  чадал бүхий үйлдвэр, Баянхонгор, Говь-Алтай, Хэнтий аймагт орон нутгийн түүхий  эдэд тулгуурласан цементийн жижиг үйлдвэр байгуулах, барилгын шилний үйлдвэр байгуулах, төвийн болон хангайн  бүсэд төмөрлөгийн үйлдвэр байгуулах зэрэг барилгын материалын үйлдвэрийг орон нутагт хөгжүүлэх салбарын олон зорилтууд бидний өмнө хэрэгжилтээ хүлээсээр байна.

Барилгын материалын үйлдвэрлэл эрхлэгчид тусгай зөвшөөрөл олгох шалгуурт  материал, хийц эдэлхүүний чанарт  тавих хяналтыг сайжруулах , орон нутагт баригдах жижиг, дунд үйлдвэрүүд  өөрсдийн бүтээгдэхүүнээ шалгах сорилт, туршилтын лабораторитой байх , өөрөөр хэлбэл барилгын материалын үйлдвэрлэл эрхлэгч аж ахуйн нэгжүүдэд стандартанд нийцсэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, ажлын байрны шаардлагыг бүрэн хангасан, мэргэжилтэй ажилчидтай, журамд заасан тодорхой нөхцөлүүдийг хангасан байх шаардлага тавин ажиллах болно.

Барилга байгууламжийн зураг төсөл боловсруулах, төлөвлөлтийн  норм, норматив, аргачилсан зөвлөмж, гарын авлага, дүрэм зааврыг Улсын барилгын зургийн төв Институтэд; буурь хөрсөнд судалгаа хийх, инженер геологын зураг төсөл, норм нормативыг Барилгын инженер - хайгуул, үйлдвэрлэл, шинжилгээний Институтэд, материалын үйлдвэрлэлийн эрдэм шинжилгээ судалгааны ажил,  барилга байгууламжийн нэгж хүчин чадалд зарцуулах хөрөнгө оруулалтын норматив,   төсвийн болон хөдөлмөр зарцуулалтын норм, үнэлгээ, холбогдох дүрэм, заавар зөвлөмж, материал эдэлхүүнийг туршин үйлдвэрлэх технологи боловсруулах ажлыг Барилгын үйлдвэрлэл, эрдэм шинжилгээний Институтэд тус тус эрхлэн гүйцэтгэж байсан. Эдгээр институтүүд дээрхи ажлуудыг эрхлэн гүйцэтгэхээс гадна эдгээртэй холбоотой байгаль экологи, хүн ам, нягтрал, газар хөдлөлт гэх мэт зайлшгүй хийх суурь судалгаануудыг хийж гүйцэтгэж байв.

Гэтэл зах зээлд шилжих явцад дээрхи институтүүд байхгүй болсоноос хот төлөвлөх, зураг төсөл боловсруулах, барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх, материал үйлдвэрлэх, түүнд хяналт тавих, барилга байгууламжийг ашиглалтанд авах гэх мэт зайлшгүй гүйцэтгэгдэх технологийн дэс дараалал алдагдаж, хөрөнгө оруулалтын үр ашиг багассан, чанар аюулгүй байдлын нөхцөл хангагдаагүй хот төлөвлөгдөж, барилга байгууламж баригдах боллоо. Суурь судалгаа шинжилгээ бараг байхгүй болж, дэвшилтэд шинэ  технологи, холбогдох техникийн баримт бичгийн хамт нэвтрүүлэх боломж багаслаа. Үүнийг өндөр үнээр гүйцэтгэж байгаа гадны төслөөр  орлуулах, цаг үеийн асуудлаар аргацаах болсон нь төдийлэн үр дүнд хүрэхгүй.

Улс орны нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийн тулгамдсан асуудлуудыг шийдвэрлэхэд гадны судлаачдаар биш, төрийн бодлогоор  салбарын суурь судалгаа,  эрдэм шинжилгээний байгууллагуудыг бий болгож, гүйцэтгүүлж байх нь алсдаа үр өгөөжтэй болоод байна.  Иймд 1990 оноос тасраад байгаа салбарын суурь судалгаа, шинжилгээний ажлуудыг шинжлэх ухааны үндэслэлтэй боловсруулах байгууллагыг байгуулж, бүтэц, зохион байгуулалтыг буй болгох шаардлагатай байна.

Хоёр . “Шинэ бүтээн байгуулалт” дунд хугацааны зорилтотхөтөлбөрийн барилга, хот байгуулалтын салбарынзорилт, түүнийг хэрэгжүүлэх арга замын талаар

“Шинэ бүтээн байгуулалт” дунд хугацааны зорилтот хөтөлбөрийг  УИХ-ын  2010 оны 36 дугаар тогтоолоор баталсантай холбогдуулан манай яамнаас эрхлэн  хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх зарим арга хэмжээг холбогдох яам, газруудтай хамтран боловсруулж Засгийн газрын хуралдаанаар хэлэлцүүлж , Засгийн газрын 2010 оны 343 дугаар тогтоолыг батлуулсны үндсэн дээр  уг хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны төлөвлөгөөг Монгол Улсын сайд, ЗГХЭГ-ийн дарга, ЗТБХБ-ын сайд, БОАЖ-ын сайдын 2011 оны 03 дугаар сарын 21-ний өдрийн 55/85/А-72 дугаар хамтарсан тушаалаар батлуулж, хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулж эхлээд байна.

Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхдээ улсын төсөв, гадаадын зээл тусламж болон уул уурхайн бүтээгдэхүүн нийлүүлэх замаар баталгаа гаргаж бүрдүүлэх хөрөнгийг Хөгжлийн банкаар дамжуулан санхүүжүүлэхээр тооцсон. Төрийн зүгээс инженерийн хангамжийн эх үүсвэр, инженерийн болон нийгмийн дэд бүтэц, ерөнхий төлөвлөгөө, барилга байгууламжийн зураг төсөл боловсруулах, иргэдийг орон сууц худалдан авалтанд зориулж бага хүүтэй, урт хугацаатай хөрөнгийн эх үүсвэр бүрдүүлэх нь   чухал байна.  Харин барилгын компаниуд  энэ хөтөлбөрт өндөр ашиг олохын төлөө биш, барилгачдаа  5-10 жилийн турш ажлын байраар тасралтгүй хангах зорилготойгоор оролцож  ажиллах нь  зүйтэй юм.

Хөтөлбөрийн эхний үе шатыг 2010-2012 онуудад, хоёрдугаар үе шатыг 2012-2016 онуудад хэрэгжүүлэхээр үйл ажиллагаануудыг нарийвчлан төлөвлөсөн. Төлөвлөгөөг тусад нь тараасан учир та бүхэн түүнийг нарийвчлан судлах нь зүйтэй. Энэ төлөвлөгөөнд орсон барилгын салбарын зорилт , түүнийг хэрэгжүүлэхээр хийгдэж байгаа ажлын  талаар одоо товч   танилцуулья

Хот байгуулалт, төлөвлөлтийн зорилтын хүрээнд:

Хот төлөвлөлт , барилга байгууламжийн зураг төслийг боловсруулах чиг үүрэг бүхий аж ахуйн тооцоотой  “Хот байгуулалт , барилгын зураг төслийн институт”-ийг шинээр байгуулахаар бүтэц зохион байгуулалт, дүрмийн төслийг боловсруулж, эхний хагас жилд багтаан ажиллуулахаар бэлтгэж байна.  Энэ институтыг байгуулснаар бүс нутаг, хот төлөвлөлтийн болон зураг төслийн мэргэжлийн боловсон хүчнийг үе шаттайгаар сургаж бэлтгэх , чадваржуулах ажлыг  үе шаттайгаар зохион байгуулах бөгөөд Монгол Улсын “Хүн амын нутагшилт, суурьшлын хөгжлийн ерөнхий төсөл”, бүсүүдийн хөгжлийн төсөл, чөлөөт бүс, хилийн боомтуудын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө болон улсын, бүсийн, аймгийн, сумын газар зохион байгуулалтын төлөвлөгөөг хот байгуулалтын баримт бичгүүдийн хамт боловсруулан хэрэгжүүлэх болно. Түүнчлэн Улаанбаатар хотын гэр хорооллын 14 байршилд хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөөг боловсруулж хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулна.

Хот байгуулалт, төлөвлөлтийн эрх зүйн орчныг олон улсын жишигт нийцүүлэн боловсронгуй болгох ажлын хүрээнд шинээр “Хотыг дахин хөгжүүлэх тухай”, “Архитектурын үйл ажиллагааны тухай”, “Авто зогсоолын тухай”, “Хот, суурины ногоон байгууламжийн тухай” хуулийн төслийг шинээр боловсруулж, “Хот байгуулалтын тухай”, “Барилгын тухай” хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийн төсөл боловсруулж,  мөн үүнтэй холбогдсон  10 гаруй норм, дүрэм, журам, зааврыг боловсруулж байна.

Дэд бүтцийн зорилтын хүрээнд:

Хэрэгжүүлэх төсөл, арга хэмжээнд урьдчилсан байдлаар 10.5 их наяд төгрөгийн хөрөнгө оруулалтын санхүүжилт шаардагдах тооцоо гарч байна.

Хөтөлбөрийн нэгдүгээр үе шат буюу 2010-2012 онд:

Тус яамны захиалгаар гүйцэтгэсэн Буянт-Ухаа, Яармаг, Баянголын ам, Монголын Үндэсний Олон Нийтийн Радио Телевиз, VII, XIV хорооллын 110/35/10 кВ-ын дэд станц, цахилгаан дамжуулах агаарын шугамын болон дулаан, цэвэр, бохир ус, холбоо зэрэг инженерийн шугам сүлжээний иж бүрэн  зураг төслийг боловсруулж батлуулах ажлыг хийж байна.  Эдгээр хорооллуудын шугам сүлжээний барилга угсралтын ажлыг энэ оноос ээлж дараалалтайгаар эхлүүлэхээр ажиллаж байна.  Улаанбаатар хотод барих “Их тойрог” 220, 110 кВ-ын цахилгаан дамжуулах агаарын шугам, дэд станцын магистраль шугамуудын хөрөнгө оруулалтын тооцоо гарч, дэд станц, цахилгаан дамжуулах агаарын шугамын техникийн нөхцөл, зургийн даалгавар боловсрогдож  байна.  “100000 айлын орон сууц  төсөл”-ийн  хүрээнд Улаанбаатар хотод  баригдах  75000 айлын орон сууцыг   сургууль, эмнэлэг, цэцэрлэг, худалдаа, үйлчилгээний барилга байгууламжийн хамт орон сууцны 6 хороололоор, иж бүрэн цогцоор нь шинээр барих, түүний  дэд бүтэц, инженерийн шугам сүлжээг  улсын төсвийн  хөрөнгө оруулалтаар  санхүүжүүлэх бодлого баримтлан ажиллаж байна.

Ийнхүү орон сууцны шинэ хорооллуудыг дэд бүтэц, дагалдах барилга байгууламжийн хамт цогцоор барьж байгуулах нь өмнө хэрэгжсэн 40000 айлын орон сууцны  хөтөлбөрөөс давуу талтай  болсон гэж үзэж байна.

Орон сууцны хангамжийг нэмэгдүүлэх зорилтын хүрээнд:

“100 мянган айлын орон сууц” төслийн хүрээнд 75000 айлын орон сууцыг Улаанбаатар хотод, 25 мянган айлын орон сууцыг аймгуудад  эмнэлэг, сургууль, цэцэрлэг, үйлчилгээний болон мэргэжлийн сургалт-үйлдвэрлэлийн төв, спорт цогцолбор, инженерийн дэд бүтэц, ногоон байгууламжийн хамтаар барьж ашиглалтад оруулахад 6608,6 тэрбум төгрөг зарцуулахаар төлөвлөж:

Хөтөлбөрийн  нэгдүгээр үе шат буюу 2010-2012 онд:

Хөтөлбөрийн  хоёрдугаар үе шат буюу 2013-2016 онд:

Хөтөлбөрийн хүрээнд бага, дунд орлоготой иргэдийг орон сууцны урт хугацаатай, бага хүүтэй зээлд хамруулах ажлыг зохион байгуулж, түүнд шаардагдах 4322,5 тэрбум  төгрөгийн хөрөнгийн эх үүсвэрийг уул уурхайн бүтээгдэхүүнээс олох ашгаас Хөгжлийн банкинд төвлөрүүлэн тухай бүрд нь  бүрдүүлэхээр тооцож байна.  Хөтөлбөрийн хүрээнд баригдах 100 мянган айлын орон сууцны 15.0-аас доошгүй хувийг дунд болон бага орлоготой иргэдэд зориулан барьж өөрийн өртгөөр нь худалдан борлуулахаар тооцож, барилгын хөрөнгө оруулагч байгууллагуудтай гэрээ байгуулж ажиллахыг  Засгийн газрын 2010 оны 343 дугаар тогтоолоор  манай яам, аймаг, нийслэлийн Засаг дарга нарт хариуцуулсаныг хэрэгжүүлж ажиллах болно.

Мөн ЗТБХБСайдын 2011 оны 01 дүгээр сарын 25-ны өдрийн 27 дугаар тушаалаар дэд сайд Т.Пүрэвдоржоор ахлуулсан яамны  ажлын хэсэг, дэд бүтцийн асуудлаар Эрдэс баялаг эрчим хүчний яам, Зам, тээвэр, барилга, хот байгуулалтын яам, нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газрын хамтарсан ажлын хэсэг байгуулагдсан.

Ажлын хэсэг “Шинэ бүтээн байгуулалт” дунд хугацааны зорилтот хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх  үйл ажиллагааг төлөвлөх, мэргэжил арга зүйн удирдлагаар  хангах, мэргэжлийн байгууллагуудын ажлын оролцоо, уялдаа холбоог сайжруулах зорилгоор Эрдэс баялаг эрчим хүчний яам, нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газраас холбогдох удирдах ажилтан, мэргэжилтнүүдийг оролцуулан 2011 оны 02 дугаар сарын 02-ны өдрөөс хойш тогтмол хуралдаж тулгамдаж байгаа асуудлуудыг хэлэлцэн Үндэсний хороонд танилцуулан Улаанбаатар хотод баригдах Баянголын ам, Яармаг, Буянт-Ухаа, 7 дугаар хороолол, 14 дүгээр хороолол, Ирээдүй хороолол, МҮОНРТ орчмын хорооллын барилгын ажлыг 2011 оноос эхлүүлэхээр шийдээд байна .

Хөдөөгийн хөгжлийг дэмжих зорилтын хүрээнд:

Хөгжлийн ирээдүйтэй хөдөөгийн хот, суурины байршлыг оновчтой тогтоож, ерөнхий төлөвлөгөө шинээр боловсруулж, инженерийн болон нийгмийн дэд бүтцийг улс, бүс, орон нутгийн үндсэн дэд бүтэцтэй уялдуулан цогцоор нь төлөвлөж шуурхай хэрэгжүүлж байхад онцгой анхаарч байна. Эхний ээлжинд “Сум дундын төв” загвар төслийг улсын хэмжээнд нийт 96 байршилд хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байна.

Монгол улсын нийт 331 сумыг газарзүйн байршлаар нь 96 бүсэд багцалж Орон сууцжуулах төслийн хамтаар “Шинэ сумын төв” төслийг хэрэгжүүлснээр аймаг, орон нутгаас Улаанбаатар хотруу чиглэсэн нүүдэл, шилжилт хөдөлгөөнийг сааруулах, ажлын байрыг нэмэгдүүлэх, хөгжлийг жи