Манай дарга нар дүүргүүдийн гэр хорооллоор нэг яваад үзээсэй билээ гэх хүмүүс байдаг. Нэгэн хорооны дарга "Энэ гэр хорооллынхны заримд нь хогоо цэвэрлэ, хашаа хороогоо янзалж гэр орноо өөд нь тат гэхээр тоодоггүй юм шүү дээ. Ихэнх нь хэтдээ байранд орно гэсэн горьдлого тээгээд хүлээлт үүсгэчихсэн өнөө маргаашийг өнгөрөөх болсон. Утаанаас сална гэсэн бодол ч байхгүй" гэж ярьсан нь үнэний хувьтай.

Төр нь иргэдээ орон сууцаар хангана. Нийслэлээ утаагүй хот болгоно. Хямд хүүтэй урт хугацааны зээлээр байр олгоно гэж зарлаад байгаа юм чинь аргагүй биз дээ. Нийслэлийн иргэд ирэх өвөл ямар нэгэн хэмжээгээр бага ч гэсэн утаанаасаа сална гэсэн горьдлого тээсээр явна.

Гэр хорооллын айлуудад өндөр технологийн зуух олгож эхэлсэн ч араасаа багагүй хэл ам дагуулсаар өдийг хүрч байна. Зуух түлш хоёртоо байгаа юм шиг ойлгогдох ч нийслэлийн утаа багасах найдлага тун бага гэнэ.

Жилийн жилд яригддаг утааны тухай яриа үнэн хэрэгтээ орон сууцны үнийг хөөрөгдөх шалтгаан болсон гэдгийг эдийн засагчид ярих болжээ. Хүн болгоны мөрөөдөл болсон байр гэдэг юм иргэдийн сэтгэхүйд нөлөөлж үүн дээр нь манай барилгынхан элдэв арга сүвэгчлэхдээ мэргэшжээ.

Өнгөрсөн хавар "Долдугаар хороолол" барина гэж Сүхбаатар дүүргийн нэг хэсэг айлыг баярлуулаад авсан. Хороолол барих газрын зурагт хашаа нь багтчихсан айлууд ёстой л тэнгэрийн умдаг атгав гэдэг шиг юм болж байна. Тэгэхээс ч арга байхгүй. Өнөөдрийн зах зээл дээр дунджаар 250 мянган айлын орон сууц хэрэгтэй гэдгийг барилгын холбоод судалжээ.

Монголчууд бид аливаа юмыг цөхрөнгөө бартал хүлээж сураагүй биш дээ. Зах зээлийн гэх тэнгэрт тулсан өндөр ханшаар авч чадах биш. Нөгөө олон жил яригдаж байгаа 100 мянган айлын орон сууц гэхэд нийт хэрэгцээний дөч орчим хувийг хангах гэнэ. Манайхан тэвчээртэй юм аа. Газарт орж хашаа байшингаа буулган хэдэн жилээр байр хүлээх, гадаадад нэгнийгээ ажил хийлгэхээр явуулж байртай болох гэж тав арван жилээр хүлээх. Тэвчихээс өөр яах билээ.

Засгийн газар, сонгогчид гээд гоё үг ярьж аятайхан хуураад байх хүн олон. Зээлийн хүүг зургаан хувь болголоо гэх. Түүнийг нь хэн хүртээд байгаа нь тодорхойгүй. Тэр зургаан хувийн хүүтэй зээлээр олгох 100 мянган айлын орон сууцаа барьсан ч юм шиг, гэсэн хэрнээ хаана байгаа нь тодорхойгүй.

Монголчуудын орон сууцтай болох гэсэн шүдний өвчин мөддөө эдгэрэх төлөвгүй. Зургаан хувийн хүүтэй орон сууцны зээл гэдэг нь ердөө төрийн албан хаагчдад оногдох гэж байгааг иргэд ойлгосонгүй. Үүнийг иргэддээ ойлгуулж олон нийтэд ил тод болгохыг хүсээгүй бололтой.

Бид үүнийг яаж ойлгож мэдэх вэ гэвэл Орон сууц санхүүжилтийн корпорацийн үүдэнд өргөдөл барин зогсох төрийн албан хаагчдын дарааллаас мэдэж болно. Тэд "4000 айлын орон сууц"-аас эзэмшихийн тулд хоёр жилийг өнгөрүүлж байна. Найман хувийн хүүтэй зээлээ зургаан хувиар тооцуулаад авчих санаатай хүмүүс ч байна. Гэтэл хэзээ ч юм моргейжийн зээлийг авч үзэх нь тодорхой гэх төрд ажилладаггүй ч боломжийн орлоготой жирийн иргэдийн хувьд энэ боломж хэзээ нээгдэх нь тодорхойгүй хэвээр "100 мянган айлын орон сууц" хөтөлбөрийн хүрээнд барих барилгаас өнөөдөр ядаж мянган айлын орон сууцыг барьсан эсэхэд эргэлзэхэд хүрч байна.

Нийслэлд өнөөдөр том том хашаа хатгаад өндөр каран босгочихсон талбайнууд байгаагаас биш 1000 айл, 500 айлын орон сууц ашиглалтад орчихлоо гэсэн тодорхой мэдээ алга. Яармаг, Нисэх, Зуун айл орчимд "ОССК" хэмээн бичсэн хашаануудаас өөр онцлоод харчихмаар зүйл байхгүй. Угаасаа ч тэр хашаанууд дотор нь манаачийн гэрээс өөр юу ч байхгүй.

Хоёр жилийн өмнө "Нарантуул" ОУХТ-ийн араар байрлах айлуудаас цөөнгүй хэсгийг нь нүүлгэж нэг хашааг 50 сая орчим төгрөгөөр үнэлж байсан удаатай. Хашаагаа газарт оруулж буй айлууд мэдээж орон сууцанд орохыг хүсэж таарна. Гэтэл газар чөлөөлсөн иргэдээс тэр дороо орон сууцанд орчихож байсан нь бас л цөөхөн.

Тухайн үед хоёр өрөө байрны зах зээлийн ханшийг 50 сая орчим гэж үзэж байсан ч тэдний олонх нь гэр хорооллоо сонгожээ. Яагаад гэвэл тэр үед ашиглалтад оруулж амжаагүй барилгадаа захиалга авах нь их байсан. Харин 50 сая төгрөгийнхөө оронд баригдаж буй барилгаас нь сууц авахаар гэрээ хийсэн иргэд хоёр жил ба түүнээс дээш хугацаанд хүлээж байжээ. Сүүлдээ байгаад барилгын материалын үнийг өсгөж иргэдээ мөлжих боллоо.

Нэгэн судалгааг дурдахад өнгөрсөн оны хоёрдугаар улирлаас энэ оны эхний хагас жилийн байдлаар барилгын гол нэр, төрлийн материалуудын үнэ 8-30 хувиар нэмэгджээ. Орон сууцны үнэ Чингэлтэйд 20, Сүхбаатар дүүрэгт 19, Хан-уулд 13 хувиар огцом өссөнийг Үндэсний статистикийн хорооны судалгаа харуулж байна.

Дээр нь дотоодын үйлдвэрлэлээ нэмэгдүүлнэ гээд барилгын материалын гаалийн татварыг нэмэхээр боллоо. Энэ шийдвэрийг удахгүй хэрэгжүүлж таараа. Өнөөдөр "100 мянган айлын орон сууц" хөтөлбөрийн эхлэл Сүхбаатар дүүрэгт "Долдугаар хороолол" нэрийн дор хэрэгжиж эхлээд байгаа.

Өнгөрсөн хавар олон нийтийн өмнө тууз хайчилж харуулсныг эс тооцвол өнөөдөр бахь байдаг гэр хороолол хэвээр байна. Санхүүжилт нь шийдэгдээгүй учир иргэдийн газрыг худалдаж авч чадахгүй байгаа гэх яриа бий. Засгийн газраас гаргаж буй 300 тэрбум төгрөгийн бондоор шийдэхээр болсон гэж дуулсан юм байна. Энэ мөнгө дэд бүтэц, газар худалдан авахад зарцуулагдах учиртай.

Дараагийн эх үүсвэр нь уул уурхайн төслүүдийн урьдчилгаа төлбөр гээд олон л юм яригдаж байсан санагдана. Барууны орнуудад нийтийн орон сууцыг коммуны байр гээд тоодоггүй юм гэдэг. Харин манайд эсрэгээр түүнд л орж амьдарвал насны жаргалан гэж ойлгоно. Хөөрхий ядарсан хүнд юм эрт дуулгаж болдоггүй гэдэг л болж байх шиг.

Өнөөдөр нийслэлийн гэр хорооллын олон мянган өрх айл хэзээ хашаа маань газарт орж чөлөөлөгдөх болдоо гэж "100 мянган орон сууц"-ны сургаар дэвждэггүй үзэгдлийг одоо яах болж байна вэ. Тэдэнд халдаг зуух, утаагүй түлш үнэгүй өгөөд ч хэрэг байгаа юм уу.

Н.Лхагва