Барилга байгууламжийн заслын ажлыг гүйцэтгэхэд  Барилгын норм ба дүрэм “БНбД 31-10-05  Заслын ажил” –ийг үндэслэл болгож заслын ажлын техникийн нөхцөл, шавардлагын зузаан, зөвшөөрөгдөх хазайлтын хэмжээг нарийвчлан заасан байдгийг ажилдаа мөрдлөг болгодог.Шавардлагын чанарын нарийвчлалыг 2м урт шугам мод /рейк/, тэгш ус тавьж шалгана.
Шавардлага нь чанарын үзүүлэлтээрээ дараах төрлүүдтэй байдаг. Үүнд:
1.  Энгийн шавардлага: ХАА –н зарим барилга, зоорь агуулах, аж ахуйн өрөө зэрэгт хийнэ.
2. Сайн чанарын шавардлага: Орон сууц, олон нийтийн ба үйлдвэрийн барилга байгууламжид шавардлага хийнэ.
3. Өндөр чанарын шавардлага: Театр, ордон музей, соёл урлагийн барилга, зочид буудал, галт тэрэгний ба онгоцны буудал, олон давхар барилгын нүүр тал зэрэг өндөр үнэтэй гоёл чимэглэл ихээр шаардах барилгуудад хийгдэнэ.
Тиймээс та шавардлага хийх гэж буй талбайгаа эдгээр ангилалын алинд нь тохирохыг тогтоосны дараа шавардлага хийх гадаргуугаа бэлтгэнэ.
Шавардлага хийх нь гадаргуу тус бүрт өөр байх бөгөөд эхлээд гадаргуугаа бэлтгэсэн байна. Тиймээс гадаргуу тус бүр өөр өөрийн онцлогт тохирсон бэлтгэл хийгддэг. Үүнд:
 

   Тоосгон ба хөнгөн бетон гулдмайн гадаргууг бэлтгэх үе шатууд:

1.  Гадаргуугийн тэгш байдлыг рейк шугамаар шалгаж үзэх хэрэгтэй. Тоосгон өргийн өнцөг булангийн хазайлтын хэмжээг отвес буюу усан тэгшлүүр, 2м урт шугам /рейк/ -р шалгаж зөвшөөрөгдөх хазайлтын хэмжээнээс илүү гарсан байвал өргийн алхаар цавчиж тэгшилнэ.
2. 2м –ийн урт шугам мод /рейк/-ыг гадаргууд шахаж үзэхэд 20мм –с илүү хотгор байвал зуурмаг нэмж тэгшилнэ.
3. Өргийн зуурмаг тоосго ба гулдмайн үений завсраас гадагш шахагдсан байдаг. Энэ хэмжээ нь 10мм –ээс их илүү байвал мөн цавчиж хаях хэрэгтэй.
4. Тоосгон гадаргуу өөртөө ус их шингээдэг учир шавардлага хийхээс  өмнө ус цацаж чийглэнэ.
5. Гадаргуугийн өрөг дутуу өрөгдсөн буюу өргийн тоосго мултарч унасан байвал нөхөж өрөх хэрэгтэй.
 

Модон гадаргууг бэлтгэх үе шатуууд
1.    Модон гадаргууд шавардлагыг сайн барьцалдуулахын тулд савх мод хаддаг.
2.    Савх модыг хадахдаа шаландаа 45° налуу байрлалаар босоо гадаргууд хадах ба хоёр дахь үеийг нөгөө талруу нь мөн л 45ө налуу байдлаар , өөр хоорондоо 90ө өнцөг үүсгэн монгол гэрийн хананы нүд маягаар хадна.
3.    Савх модны нүдний хэмжээ нь 50х50мм хэмжээтэй байна.
 

 Модон гадаргууг төмөр тороор торлож бэлтгэх
1. Төмөр торыг хадахдаа тороо нэг талаас нь хөөж, хөдөлгөөнгүй болтол нь сайн татаж чангалж бэхэлнэ.
2. Хадаасны толгойг тороо давуулж, нугалж хадах хэрэгтэй.
3. Татаж бэхэлсэн тор нь модон гадаргуугаас хөндийрөөгүй, хөдөлгөөнгүй болсон байх ёстой.
 

Бетон ба төмөр бетон,  металл гадаргууг бэлтгэх
 Зоорийн ханын гулдмай, төмөр бетон хана, хучилт, багана, дам нуруу зэрэг бүтээцүүд нь гөлгөрдүү гадаргуутай боловч, хотгор гүдгэр байх тохиолдол байдаг. Ийм гадаргууг шавардлаганд бэлтгэхийн тулд их хэмжээний талбайтай байвал төмөр тор сайн татаж бэхэлж өгөх ба бага хэмжээний талбайтай байвал бетон гадаргууг цохиж барзайлгана.
 

 Дуу болон дулаан тусгаарлах гадаргууг бэлтгэх

Хашлага бүтээцийг дулаан болон дуу тусгаарлах зорилгоор төрөл бүрийн эрдэс хөвөн, шилэн хөвөн, полиуритэн, пеноизоль, хөөсөнцөр хавтан зэрэг материалуудыг гадаргууд хавтанцар чулуу, полистрол наадаг тусгай цавуугаар нааж, бэхлэгчтэй хадаас /дюбль/ -аар хашлага бүтээцэд хөдөлгөөнгүй бэхэлж тогтоож өгнө.

Шавардлага хийх үе

Шавардлага хийх гадаргуугаа бэлтгэсэний дараа шавардлагын ажилдаа орно. Шавардлагыг хийхдээ 3 үеэр хийдэг. Үүнд:
1.    Дэвсгэр үе: 12мм
2.    Тэгшилгээ үе: 15-18мм
3.    Өнгөлгөө үе: 18-20мм
Энгийн шавардлагыг цацах, тэгшлэх, өнгөлөх 3 үеийг хамтад хийж болно. Харин сайн чанарын шавардлагад цацалт ба тэгшилгээг хамтад нь хийж эцэст нь өнгөлгөө үе тавьсан байх ёстой. Тэгшилгээ үе дээр 1-2 үе удаа өнгөлгөө шавардлага хийж эсвэл өнгөт зуурмагаар чимэглэн шавардсаныг өндөр чанарын шавардлага гэнэ.
 

Дэвсгэр үеийн шавардлага: шавардлагын үе тус бүр нь дараагийн үеийн дэвсгэр болж бат бэх тогтох нөхцлийг бүрдүүлдэг. Шавардлагын 1-р үе буюу гадаргууд зуурмагийг цацаж, нялж тогтоохыг дэвсгэр үе гэнэ.Зуурмагийг нийвий болон шанагаар цацаж тогтооно.
 

 Зуурмаг тарааж тэгшлэх үе: Энэ нь шавардлагын үндсэн хэсэг бөгөөд дэвсгэр үеийн цацсан зуурмагийг шууд тэгшлэх, булан ирмэг гаргах, уран барилгын архитектурын бүтээцүүдийн хэлбэр дүрсүүдийг гаргах зориулалттай хийгдэнэ.
 

 Өнгөлгөө үе: Тэгшилгээ хийсэн гадаргуугийн барзгарыг арилгаж, жигд гөлгөр болгох, ирмэг буланд нарийн засал хийх, будгийн ажлын дэвсгэр үе болгох зорилгоор өнгөн үеийн шавардлагыг хийнэ.
  

   Багана тулгуур болон дамнурууны шавардлага

Сүүлийн үед цутгамал каркасан барилга ихээр баригдах боллоо. Ийм барилгын гол даацын элемент болох багана дамнурууны шавардлага хийдэг болсон. Цутгамал төмөр бетон дамнуруу болон баганыг шавардах гадаргуугийн бэлтгэл ажил болон шавардах ажиллагаа нь нарийн ажилбарыг шаарддаг. Хэрэв гадаргуу нь гөлгөр, шавардлага шууд тогтох боломжгүй бол гадаргууг барзгар болгох, эсвэл өндөр маркын цементэн холбогчтой шингэн зуурмагийг гадаргууд цацаж, шүршиж дэвсгэр үе давхрага үүсгэж шавардана.

Барилгын гадна талын шавардлага
Ердийн шавардлага: Шохой, шохой гипсийн, цементийн, цемент шохойн зуурмагаар шавардлага хийх. Шохой гипсийн зуурмагаар зөвхөн модон гадаргууг шавардана. Цемент шохойн зуурмагийг бэлтгэхдээ зуурмагийн найрлага нь 1:1:6, 1:2:8 /цемент:шохой:элс/ байвал илүү тохиромжтой.  Цементийн зуурмаг нь 1:1 ээс 1:6 гэсэн харьцаатай байх ба хамгийн тохиромжтой нь 1:3 байна. Гадаргууг тэгш ус болон дүүжин эгцлүүрээр шалгаж, марк маяк байгуулдаг. Гадна заслын ажлыг дээрээс нь доош чиглэлээр гүйцэтгэнэ. Ханын шавардлага бүрэн хийгдэж дууссаны дараа хаяавчны шавардлага хийж өгнө.  
 

Шавардлагын төрлүүд
Торкрет шавардлага: Ус нэвтрүүлэхгүй нягт шавардлага хийхэд зориулагдсан усан бассейн,усан сан, барилгын газар доорхи хонгил, хорогдох байр, нүхэн замын барилга байгууламж зэрэгт торкрет шавардлагыг хийдэг. Торкрет шавардлаганд маш өндөр даралтаар шүршиж шаварддаг цементэн пушкийг хэрэглэнэ. Өндөр даралттай шахагдсан агаарын тусламжтайгаар 15-25мм зузаан үеэр их хурдтайгаар шүршиж нягтруулдаг аж.  
Терразит шавардлага: Барилгын талбай дээр хуурай хольцийг усаар зуурч гялтганасан чимэглэл оруулахын тулд гялтгануур нэмсэнийг терразит зуурмаг гэнэ. Терразит шавардлагыг гүүр ба хөшөө дурсгал түүнчлэн зарим онцлог томоохон барилгын нүүр заслын ажилд хэрэглэхэд тохиромжтой.
 

Терразит зуурмагт:
  Холбогч материалын 20-30%  нь цементийн нэмэгдэл хийсэн лагшим шохой байна.
   Дүүргэгч материал нь кварцын элс, гантигийн үйрмэг хийдэг. Эдгээрийг элсний адил нарийн шигшүүрээр шигшсэн байна.
  Зуурмагийг өнгөтэй болгохын тулд хуурай будгийн зүйл, эсвэл боржин ба өнгөт гантиг чулууны гурил хэрэглэнэ.
Гоёлын шавардлага: Гоёлын шавардлагыг олон нийтийн барилгын цоколь, нүүр тал ба дотор гоёлын зориулалтаар гүйцэтгэдэг. Гоёлын шавардлагын зуурмагт гантиг, боржин, гялтгануур зэрэг өнгөт чулууны шигшмэл үйрмэг хийхээс гадна бас чулууны гурил буюу будаг хольж өнгө гоёл оруулж өгдөг.
Орчин үед үйлдвэрт боловсруулсан чулууны үйрмэгтэй гоёлын шавардлагыг барилгын талбай дээр авчиран шууд зуурч гадаргууд түрхэж хэрэглэдэг өнгөлгөөг хийж байна.
Чулуун шавардлага: Гантиг боржин болон бусад үнэт чулуулгийн буталсан үйрмэг, чулууны гурил зэрэг дүүргэгч материалыг зохих өнгөний дагуу авч гантиг чулууг дуурайлган хийснийг чулуун шавардлага гэнэ. Үндсэн холбогч материал нь цемент, зуурмагийг уян налархай болгох зорилгоор 10-20% д нь өтгөн шохой байна. Үйрмэгийг 2...5мм-ийн хэмжээгээр жигдэлж өгөх хэрэгтэй. Терразит шавардлагын зуурмагаас нилээд шингэвтэр найруулж нийвийгээр 2-4 дахин цацалт хийнэ. Цагаан болгохын тулд цагаан гантиг чулууны элс, шохойн чулууны элс, цагаан цемент, шохойн чулуу ба цагаан гантиг чулууны гурил хэрэглээ болно. Үзэмж оруулах зорилгоор хольцын 2-3% д нь гялтгануур хэрэглээрэй.

Ингээд шавардлагаа хийсний дараа хэр чанартай болсоныг нь шалгах хэрэгтэй. Ингэхийн тулд шавардлагын чанарыг хэрхэн таних, юунаас үүдэлтэй гарсныг мэддэг байх учиртай.
 

Шавардлагын чанар
Аливаа шавардлаганд хагаралт, хонхор гүдгэр, ан цав гарах, ховхорч хөндийрөх, ирмэг булан хазайж муруйх зэргийг шавардлагын гологдол гэнэ. Шавардлагын гологдол гарах шалтгааныг 4 үндсэн төрөлд хувааж үздэг. Үүнд:

1. Механик гэмтэл: цохилт, доргилт гулзайлт гэх мэт хөндлөнгийн хүчний үйлчлэлээс үүснэ. Жишээ нь газар хөдлөл, хэв гажилт, темпратурын суулт, шахалт суналт гэх мэт
2. Техникийн нөхцлөөс шалтгаалах гологдол: гадаргууг шавардлаганд муу бэлтгэсэн, шавардлагыг хөлдөөсөн, савх модыг муу хадсан, хаалга цонхыг муу суулгасан, зуурмагийг богино хугацаанд өндөр температурт шууд хатаасан, шавардлагыг хэт зузаан хийсэн, хэт нимгэн шавардсан гэх мэт шалтгаанаас.
3.  Материалын чанараас шалтгаалах гологдол: цемент, гөлтгөнө, шохойг задгай нөхцөлд удаан хадгалсан, ус чийг авхуулсан зэргээс шавардлагын гологдол гарна. Мөн зуурмагт материалын орцын нормыг баримтлаагүйгээс гологдол гарна.
4. Ажлын хариуцлагаас шалтгаалах гологдол: Ажилд хариуцлагагүй хандсан, мэргэжлийн чадвар дутагдсан, хяналт шалгалт муу хийсэн, ажлын багаж хэрэгсэл тохироогүй зэргээс шавардлагын ирмэг буланг муруй хийх, хонхор гүдгэр гаргах, барзгар болгох зэрэг гологдол гаргана. Гологдол гарсан үед шалтгааныг тодруулж засвар хийх шаардлагатай.