Барилга бүтээн байгуулалт нь улс орны нийгмийн хөгжил, эдийн засгийн өсөлтөд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг бөгөөд хотуудыг холбосон зам, гүүр, далан, нүхэн гарц, барилга байгууламж болон бусад дэд бүтэц байгуулах нь орчин үеийн улс, хотыг үүсгэн байгуулах үндэс суурь юм. Монгол Улсын Засгийн Газрын 2024-2028 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт 2.4.2.Барилга, барилгын материалын үйлдвэрлэл зүйлд,

    ●    Эрчим хүчний хэмнэлттэй, хүртээмжтэй, ногоон барилга, барилгын материалын үйлдвэрлэлийн санхүүжилт, төр, хувийн хэвшлийн оролцоог нэмэгдүүлнэ. 

    ●    Барилгын үйлдвэрлэлд хэрэглэх гол нэр төрлийн материал болох ган туйван, цемент, хавтгай шилийг эрдэс, түүхий эдээр дотооддоо үйлдвэрлэж, импортыг бууруулна 

    ●    Түгээмэл тархацтай ашигт малтмалын орд, цементийн үйлдвэрүүдийг түшиглэн барилгын материалын үйлдвэрлэлийг хөгжүүлнэ гэж тус тус онцлох зорилт тавьжээ. 

Манай улсын хувьд импортыг орлох дотоодын үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх бодлого баримталж, үүний үр дүнд барилгын материалынхаа 37 орчим хувийг дотооддоо үйлдвэрлэж байгаа төдиййгүй гол материал болох цементийг 100% дотоодоосоо хангаж байна. Үүнийг дагаад үйлдвэрлэл тодорхой хэмжээнд өссөн боловч химийн үйлдвэргүйгээс шалтгаалан түүхий эдийн хувьд гаднын улсаас хараат хэвээр байна. Тиймээс хил гааль хаах, тээвэр логистикийн асуудал үүсэхэд үйлдвэрлэлд шууд доголдол үүсэж байгаа юм. 

        Барилгын модон материалын үйлдвэрлэл, экспорт, импорт

Тавилгаас бусад мод болон модон бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл 2023 онд 11.3 тэрбум төгрөгт хүрсэн нь 2022 оны 14.6 тэрбумаас 3.3 тэрбум төгрөгөөр буурсан байна. Үүний дотор 2023 онд үйлдвэрлэсэн барилгын хаалга, цонх, барилгын шалны банзны биет хэмжээ 2022 оныхоос буурчээ.

    •    Барилгын модон хаалга, цонх 849.5 м2-аар

    •    Барилгын шалны банз 3.7 м3-аар  тус тус буурсан байна.

Барилгын хаалга, цонх, шалны банз үйлдвэрлэл, биет хэмжээгээр, 2019-2023 он

    •    2024 оны 10-р сард барилгын модон хаалга, цонхны үйлдвэрлэл өмнөх оны мөн үеэс 21.3 метр квадратаар буурсан ба вакум цонх, хаалганы үйлдвэрлэл мөн адил 2023 оны 10-р сарынхаас 4038.6 метр квадратаар буурсан байна.

    •    2024 оны эхний 10 сард, нийт 11.3 мянган метр куб залгаасгүй, тодорхой дүрс хэлбэрт цул моднууд, хөндлөвч мод, модон шал импортоор авсан нь өмнөх оны мөн үеийнхээс 338.5 м3-аар буурсан байна.

    •    Импортолсон фанер 1.4 дахин, модон хавтан 1.5 дахин, зоргодсон хавтан 1.8 дахин нэмэгдсэн байна.

    •    Шахмал модны импорт 7.9 м3 болж өмнөх оны мөн үеийнхээс 4.7 дахин буурсан байна. 

Барилгын модон материалын импорт биет хэмжээгээр жил бүрийн 10 дугаар сарын байдлаар

    •    2024 оны 10 сарын байдлаар, зүсмэл материалын үйлдвэрлэл өмнөх оны мөн үеийнхээс 69.7 м3-аар буурсан байна.

    •    Төмөр замын дэр модны үйлдвэрлэл 2023 оны 10 сарынхаас 0.3 мян.м3-аар буурсан байна.

    •    2024 оны эхний 10 сард, 143.7 м3 зүсмэл материал экспортолсон нь өмнөх оны мөн үеийнхээс 118.4 м3-ээр буурч, 2022 оны 99.3 м3-аас 44.4 м3-ээр илүү байна.

    •    Өнгөрсөн онд Польш, Латви улсуудад зүсмэл материал экспортолж байсан бол 2024 онд Эстон улсад экспортолжээ.

Зүсмэл материалын  экспорт, м3-ээр, улсаар, 2022-2024 оны эхний 10 сарын байдлаар

    •    2024 оны эхний 10 сард, 559.8 м3 зүсмэл материал импортоор оруулж ирсэн нь өмнөх оны мөн үеийнхээс 5.8 дахин, 2022 оныхоос 5.6 дахин багасчээ. 

    •    Импортоор авсан зүсмэл материалын 86.7 хувь буюу 485.7 м3 зүсмэл материал ОХУ-аас оруулж ирсэн байна. 

Зүсмэл материалын  импорт, м3-ээр,  улсаар, жил бүрийн эхний 10 сарын байдлаар        

Барилгын төмөрлөг бус эрдэс бодисоор хийсэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл, экспорт, импорт

Төмөрлөг бус эрдэс бодисоор хийсэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн салбарт барилгын гол бүтээгдэхүүн болох цемент, шохой, бетон зуурмаг, шавардлагын зуурмаг, хөнгөн бетон, вакум цонх, хаалга, хөөсөнцөр хавтан, хүрмэн блок, төмөр бетон эдлэл, металл бэлдэц, металл цувимал, улаан тоосго, замын хавтан, хашлага зэрэг бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байна. 

    •    Вакум цонх, хаалганы дотоодын үйлдвэрлэл 2004 оноос идэвхжиж ирсэн бөгөөд 2013 оны эхний 10 сард 13072.8 м2, 2014 оны эхний 10 сард  13666.4 м2 вакум цонх, хаалга үйлдвэрлэсэн нь энэ төрлийн бүтээгдэхүүний дотоодын үйлдвэрлэлийн хамгийн оргил үе байжээ. 

    •    2024 оны эхний 10 сард 5355.1 м2 вакум цонх, хаалга үйлдвэрлэсэн нь өмнөх оны мөн үеэс 1.8 дахин буурсан байна. 

Вакум цонх, хаалганы үйлдвэрлэл, м2-аар, жил бүрийн эхний 10 сарын байдлаар

    •    Вакум цонхны шилний импорт 2024 оны эхний 10 сард 12.5 мянган м2 болж,  өмнөх оны мөн үеэс 729 м2 – аар  нэмэгдсэн байна.

    •    Оны үнээр вакум цонхны импорт 25.8 мянган ам.доллар болсон байна. 

    •    Барилгын гол материал болох цементийн үйлдвэрлэл 2023 онд 1.7 сая тонн болж, өмнөх оноос 370.1 мянган тонн буюу 24.7 хувиар өссөн бол шохой үйлдвэрлэл 58.8 мянган тонн болж, өмнөх оноос 7.7 мянган тонн буюу 11.6 хувиар буурсан байна.

Цемент, шохойн  үйлдвэрлэл  2022, 2023 жилийн эцэст / мян. тонн/ 

    •    2024 оны эхний 10 сарын байдлаар, цементийн үйлдвэрлэл 261.2 мянган тонн болж, өмнөх оны мөн үеэс 25.2 мянган тонноор өссөн бол шохойн үйлдвэрлэл 5.4 мянган тонн болж өмнөх оноос 800 тонноор буурсан байна.

Цемент, шохойн  үйлдвэрлэл, мянган тонноор, 2023, 2024 онуудын эхний 10 сард /мян. тонн/

    •    2024 оны эхний 10 сарын байдлаар, цементийн импорт 242.3 мянган тонн болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 12.7 мянган тонноор буурсан байна.

    •    Шохойн импорт 150.9 тонн болж өмнөх оны мөн үеийнхээс 2.9 дахин өсчээ. 

Цемент, шохойн  импорт, биет хэмжээгээр, жил бүрийн эхний 10 сард

    •    2024 оны эхний 10 сарын байдлаар, цементийн импорт 242.3 мянган тонн байгаа нь өмнөх оны мөн үеэс 12.7 мянган тонноор буурчээ.

    •    Цемент импортлогч гол орон БНХАУ байгаа бол ОХУ-аас хамгийн бага импортолдог байна. 

Цементийн импорт, мянган тонноор, улсаар, жил бүрийн эхний 10 сард

    •    2024 оны эхний 10 сарын байдлаар, галд тэсвэртэй цемент, зуусмаг, бетоны импорт 4.0 мянга орчим тонн болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 1.4 дахин буюу 1.2 мянган тонноор нэмэгдсэн байна.

    •    Асбест-цементэн бүтээгдэхүүний импорт 2295,6 тоннд хүрч, 2023 оны мөн үеийнхээс 1.8 дахин өсчээ. 

    •    Цемент, бетон болон хиймэл чулуугаар хийсэн бүтээгдэхүүн, тоосго, замын хавтангийн импорт 2024 оны эхний 10 сард 58.9 мянган тонн болсон нь өмнөх оны мөн үеэс 2.1 дахин буурсан байна. 

Цементэн бүтээгдэхүүний импорт, тонноор, жил бүрийн эхний 10 сард

    •    2024 оны эхний 10 сарын байдлаар, шохойны импорт 150.9 тонн болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 2.9 дахин буюу 99.5 тонноор нэмэгдсэн байна. Шохойны дотоодын үйлдвэрлэл буурсан нь нөлөөлсөн байж болох юм.

    •    Түүхий, болгосон болон усжсан шохойны импорт 901.6 тоннд хүрч, 2023 оны мөн үеийнхээс 3.6 дахин өсчээ. 

Судалгаанаас харвал, 2024 оны 10-р сард барилгын модон хаалга, цонхны үйлдвэрлэл өмнөх оны мөн үеэс 21.3 метр квадратаар буурсан ба вакум цонх, хаалганы үйлдвэрлэл мөн адил 2023 оны 10-р сарынхаас 4038.6 метр квадратаар буурсан ба импортолсон фанер 1.4 дахин, модон хавтан 1.5 дахин, зоргодсон хавтан 1.8 дахин нэмэгдсэн нь дотоодын үйлдвэрлэл буурч гаднаас бүтээгдэхүүн импортлох нь өссөн үзүүлэлттэй байна. Харин барилгын  төмөрлөг бус эрдэс бодисоор хийсэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл, экспорт, импортын хувьд БНХАУ-аас цемент хамгийн их импортолдог ба ОХУ хамгийн бага импортолдог байна. ОХУ-аас зүсмэл материал хамгийн их татан оруулж ирж худалдаалдаг байна.  

МБҮА-ийн Гадаад харилцаа, хамтын ажиллагааны менежер Б.Саранчимэг