Ажил гүйцэтгэх, хөлсөөр ажиллах болон тэдгээртэй адилтгах гэрээнээс НДШ авч байгааг эсэргүүцэж ҮХЦ-д гаргасан нэхэмжлэлийн талаар хуульч Ө.Эрдэнэ-Очир, эдийн засагч С.Баярхүү нар мэдээлэл хийлээ.

"Нийгмийн даатгалын тухай ерөнхий хууль өнгөрсөн жил батлагдсан. Энэ хууль батлагдахаас өмнө 2023 онд Монголын хуульчдын холбоо, Монголын татварын мэргэшсэн зөвлөхийн нийгэмлэг хамтраад нийгмийн даатгалын тухай хуулийн нэмэлт өөрчлөлтэй холбоотой хэлэлцүүлэг зохион байгуулсан. Үүнд УИХ-ын нийгмийн бодлогын байнгын хороо, хууль санаачлагч нийгмийн хамгааллын хөдөлмөрийн яамны төлөөллүүдийг байлцуулсан.

Нийгмийн даатгалын шимтгэлийг бизнесийн харилцаан дээр, тухайлбал ажил гүйцэтгэх болон хөлсөөр ажиллах тэдгээртэй адилтгах гэрээнээс нийгмийн даатгалын шимтгэл ажил хийж байгаа иргэнээс нь ч, ажил хийлгүүлж байгаа хуулийн этгээдээс нь ч хоёр талаас авч байгаа.

Энэ нь хуульзүйн хувьд, эдийн засаг нягтлан бодох бүртгэлийн хувьд зөрчилтэй байна, холбогдох хууль, татварын хуультайгаа нийцэхгүй байна гэдэг дүгнэлтүүд гаргасан. Уг дүгнэлтээ бичгээр гарган УИХ-ын Нийгмийн бодлогын байнгын хороонд хүргүүлсэн.

Гэвч тус дүгнэлт зөвлөмжийг хүлээж авалгүйгээр 2023 оны долоодугаар сарын 11-ний өдөр энэ хуулийг тэр хэвээр нь баталсан. Одоо энэ хууль хэрэгжиж байгаа. Бидний зүгээс тухайн заалтыг батлагдсаны дараа 2024 оны хоёр сард Үндсэн хуулийн цэцэд хандсан. Үндсэн хуулийн цэцээс бидний мэдээллийг хүлээж авахаас татгалзсан цэцийн тогтоол гарсан. Түүнд нь гаргасан гомдлыг хэрэгсэхгүй болгосон. Ингээд хуульзүйн хувьд цааш явах арга зам мухардав.

Хэдий тийм боловч энэ асуудлыг олон нийтийн анхааралд гаргаж ирсний үр дүнд 2024 оны УИХ-ын сонгуулийн өмнө зарим нам эвслүүд энэ асуудлыг мөрийн хөтөлбөртөө тусгасан байсан. Мөн зарим улстөрч, нам эвсэл тухайлбал Гэр бүл нийгмийн бодлогын яамны сайд Энх-Амгалан энэ хуулийн заалтыг өөрчилнө гэж мэдэгдсэн.

Гэтэл 2025 оны төсвийн тухай хууль болон түүнийг дагалдаж гарах хууль тогтоомжийн нэмэлт өөрчлөлтүүд дээр нийгмийн даатгалын шимтгэлээс хөлсөөр ажиллах болон тэдгээртэй адилтгах гэрээгээр явуулж байгаа бизнес харилцаанаас нийгмийн даатгал авах заалтаа хасаагүй.

Бид энэ заалтыг хуулиас хасуулах талаар нөлөөллийн ажилд хамтрах иргэн хуулийн этгээдтэй хамтарч ажиллана.

Мөн 2017 онд эрүүгийн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулаад цоо шинэ заалт орж ирсэн. Энэ нь Эрүүгийн хууль 18.14т заасан Нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөхөөс зайлсхийх гэдэг гэмт хэрэг юм.

Ажил гүйцэтгэх хөлсөөр ажиллах гэрээнээс нийгмийн даатгалын шимтгэл авна гэдэг заалт байгаа тохиолдолд маш олон хуулийн этгээд захирлуудад ял шийтгэл өгөх нөхцөл байдал үүсээд байна."