Иргэдийн 0,7 гэж хэлж заншсан 0,07 га газрыг нийслэл болон хөдөө орон нутагт харьяаллаас хамааран ялгаатай хэмжээгээр өмчлөх боломжтой. Тэгвэл нийслэлд шинээр газар өмчлүүлэхгүй байгаа талаар болон улсын хэмжээнд газар олголттой холбоотой мэдээлэл, цахимаар газар эзэмших тухай ГЗБГЗЕГ-ын Газар зохион байгуулалтын хэлтсийн дарга Ц.Ихбаяраас тодрууллаа.

 -Энэ онд хэдэн га газар ямар ямар зориулалтаар өмчлүүлэхээр төлөвлөсөн бэ? 

-Монгол Улсын иргэнд “Газар өмчлүүлэх тухай хууль”-ийн дагуу жил бүр Засгийн Газраас тухайн жилд газрын хэмжээ байршил, зориулалтыг баталдаг. Энэ онд Засгийн Газрын 137-р тогтоолоор 9549 иргэнд 1213,9 га газрыг улсын хэмжээнд өмчлүүлэхээр баталсан. Зориулалтаар нь аваад үзвэл 9524 иргэнд гэр бүлийн хэрэгцээнд, 25 иргэнд аж ахуйн зориулалтаар газар өмчлүүлнэ. 

-Эзэмшил газраа цахимаар хэрхэн өмчлөх вэ? Юуг анхаарах шаардлагатай вэ? 

-Газар эзэмшигч эзэмшил газраа заасан кадастр зургийн дагуу зөрчилгүй ашиглаж эзэмшсэн нөхцөлд Газар өмчлөлийн тухай хуулийн дагуу асуудалгүй өмчлүүлнэ. Эзэмшил газраа өмчлөхийн тулд иргэн өөрийн харьяа газрын даамал болон газрын алба мөн egazar.gov.mn сайтад цахимаар хандан 90 хоногийн дотор шийдвэрлүүлэн, 15-60 хүртэлх жилийн хугацаатай эзэмшиж, ямар нэг хугацаагүй өмчлөх боломжтой.  Анхааруулж хэлэхэд, өмнө нь иргэний сонгосон газрыг эзэмших, өмчлөх эрх олгодог байсан бол энэ оноос цахимаар өргөдөл хүлээж авч байгаатай уялдуулан Газар зохион байгуулалтын ерөнхий төлөвлөгөө болон Хот төлөвлөлтийн ерөнхий төлөвлөгөөний дагуу хэсэгчлэн, хуваарилсан газар эзэмшүүлдэг болсон. Тэгэхээр газраа сонгох боломжгүй, заасан газар эзэмшинэ гэсэн үг. Одоогоор манай улсын хэмжээнд төлөвлөлтөд орсон, хэсэгчилсэн төлөвлөгөөтэй газрын нөөц бага байгаа учраас улсын хэмжээнд газар эзэмшүүлэх, өмчлүүлэх ажил хязгаарлалттай байгаа.

-Хөдөө орон нутагт газар өмчлөхөд газрын хэмжээ өөрчлөгдөх үү? 

-Монгол Улсын иргэн нэг удаа газар үнэгүй өмчлөх эрхийнхээ дагуу хөдөө орон нутгийн харьяалалтай иргэн өөрийн харьяа сум дүүрэг болон 21 аймгийн хаана ч газар өмчилж болно. Харин нийслэлийн харьяа бүхий иргэн хөдөө орон нутаг болон нийслэлд газар өмчилнө. Орон нутгийн харьяалалтай иргэн нийслэлд газар өмчлөх эрхгүй гэсэн үг. Нийслэлд газар өмчлөхдөө 0,07 га буюу 700 мкв газар, хэрэв аймгийн төвд газар өмчилнө гэвэл 0,35 га буюу 3500 мкв газар, сумын төвд газар өмчилье гэвэл 0,5 га буюу 5000 мкв газар гэсэн хэмжээний ялгаатай өмчлөх боломжтой. Харин гэр бүлийн хэрэгцээнд нийслэл болон хөдөө орон нутагт 0,07 га газар л эзэмшүүлнэ. Мөн төмс, хүнсний зориулалтаар 0,1 га буюу 1000 мкв газар үнэгүй эзэмших эрхтэй.

-Нэг иргэн олон байршилд газар авчихсан байхад зарим иргэд огт газар аваагүй байдаг. Энэ талаар ямар тайлбар өгөх вэ?   

-Энэ оны нэгдүгээр сараас эхлэн Газрын тухай хуулинд иргэн газар өмчлөх, эзэмших өргөдөл хүсэлтээ зөвхөн цахимаар илгээнэ гэсэн шинэчилсэн заалт оруулан, хэрэгжүүлээд явж байна. Уг шинэчилсэн заалт оруулахаас өмнө танил талтай нь түрүүлж газар авдаг байсныг халж танил тал, ашиг сонирхлоос ангид байлгахын тулд цахим систем нэвтрүүлж байна гэсэн үг. Жишээлбэл, иргэн Д нэг байршил газрыг анх удаа гэр бүлийн хэрэгцээнд өмчлөх өргөдөл цахимаар илгээлээ гэхэд уг газрыг өмчлөх сонирхолтой олон хүн өмнө нь цаасаар өргөдөл өгсөн байж таарна. Гэтэл энэ заалт гарахаас өмнө аль нэг танилтай нь түрүүлж газар авдаг байсан бол цахимаар эрэмбэлснээр анх удаа шинээр газар өмчлөх өргөдөл өгсөн иргэд хамгийн эхэнд эрэмблэгдэнэ гэсэн үг. Мөн өргөдлөө шийдвэрлүүлэх үе шатыг цахимаар давхар хянаад явах боломжтой. Системийг ашиглахад хүндрэлтэй байгаа тохиолдолд 1900-0101 дугаар луу залгаад бүрэн тайлбарлуулаад ашиглах боломжтой.  Нэг иргэн олон эзэмшил газартай байгаад гэвэл, өмнө нь Газар эзэмших тухай хуулинд заахдаа газар өмчлөл шиг “нэг удаа” гэсэн тодорхой заалт байгаагүй учраас нэг хүн энд тэнд олон газар эзэмших боломжтой байсан бол одоо хуулийн шинэ заалтын дагуу газар эзэмшлийг ч мөн иргэн нэг удаа үнэгүй эзэмших эрхтэй гэж тодорхой заасан.

-Улаанбаатар хотод газар олгохгүй байгаа. Гэтэл нийслэлийн харьяалалтай хэрнээ нийслэлд  газар шинээр аваагүй иргэд яах вэ? 

-Нийслэл хотод эзэмшил газар өмчлөх үйлчилгээ хэвийн үзүүлж байгаа. Харин шинээр газар өмчлөх тухайд төлөвлөлттэй, дэд бүтэцтэй газар нь дууссан. Автобусны буудал, авто зам, дэд бүтцэд холбогдох боломжтой хот төлөвлөлтөд орсон газар нийслэлд байхгүй байна гэсэн үг. Шаардлагатай үед эмнэлэг, сургууль, гал команд зэрэг нийгмийн үйлчилгээг саадгүй хүргэх, дэд бүтцэд холбогдвол тэр гудамж хороолол хангалттай зай талбайтай байх ёстой зэрэг иргэдэд хуульд заасны дагуу эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлэхийн тулд төлөвлөлтийн дагуу газар олгох шаардлагатай. Өнөөдрийн байдлаар газрыг дуудлага худалдаагаар худалдах болон төрийн төсөвт байгууллагуудын зайлшгүй хэрэгцээнд зориулсан газрыг чөлөөлөн нийслэлээс олгож байна. Шинээр гэр бүлийн хэрэгцээнд газар эзэмших, өмчлөх төлөвлөтөд орсон газар байхгүй учраас нийслэлд газар олгох ажлыг түр зогсоосон. 

-Саяхан болсон нэг тохиолдол гарсан. Эзэмшигч нь таван объект газраа 4 тэрбум төгрөгөөр үнэлснээс үүдэн тохиролцож чадахгүй байгаа талаар ямар тайлбар өгөх вэ?

-Газар чөлөөлөх талаар тодорхой заасан хууль эрх зүйн орчин манай улсад байхгүй. Монгол улсын үндсэн хуулинд улсын тусгай хэрэгцээг үндэслэн иргэний эзэмшил, өмчлөлийн газрыг дайчлан авч болно гэсэн заалт бий. Үүнээс өөр тодорхой заасан газар чөлөөлөхтэй холбоотой хуулийн заалт байдаггүй байсан. Энэ талаар сүүлд “Нийслэлийн авто замын түгжрэлийг бууруулах, гэр хорооллыг баилгажуулах тухай хууль” гэж батлагдан, тус хуулинд нийслэлийн хэмжээнд газар чөлөөлөх тухай тусгасан. Энэ хууль энэ оны эхнээс хэрэгжиж эхэлсэнтэй холбогдуулан нийслэлд газар чөлөөлөхтэй холбоотой хууль эрх зүйн орчин бүрдсэн гэсэн үг. Энэ хуулийн дагуу нийгмийн зайлшгүй хэрэгцээ буюу эмэнэлэг, дэд бүтэц, сургууль цэцэрлэг зэрэг хэрэгцээнд зориулан газар чөлөөлж болно гэсэн хууль эрх зүйн орчин бүрдчихэж байгаа юм. Тэгэхээр таны хэлдэг энэ нөхцөл байдал үүсвэл хуулийн зохицуулалтаараа шүүх шийдвэрээ гаргаад албадан чөлөөлөх бол албадан чөлөөлөх шийвдэр гаргаад явна гэсэн үг. Өмнө нь ийм хууль эрх зүйн орчин байгаагүй болохоор албадан чөлөөлөх боломжгүй байсан. Шийдэлгүй байсан гэсэн үг. Энэ хууль зөвхөн нийслэлийн хэмжээнд бүтээн байгуулалттай холбогдуулан газар албадан чөлөөлөхөд хэрэгжинэ гэсэн үг. 

Манай байгууллага газрын нэгдмэл сангийн удирдлагын системд нэлээдгүй хөгжүүлэлт хийгээд явж байна. Иргэдийн газар авах хүсэлтийг цахимаар авах боломжтой болсон. Газар авахдаа бөглөдөг улсын бүртгэлийн мэдүүлгийг мөн саяхан цахимд нэвтрүүллээ. Дээрээс нь хилийн цэсийн засаг захиргааны нутаг дэвсгэрийн хилийн цэс заагийг цахим системд хэрэглээнд нэвтрүүлж байна. Энэ систем бол хилийн цэсийн бүх мэдээллийг цахимжуулан хэрэглээнд нэвтрүүлэхэд бэлэн болсон байна.  Түүнчлэн газрын нэгдмэл сангийн удирдлагын цахим системд хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөнүүдийг хотын архитектур, хот төлөвлөлтийн компаниуд уг систем рүү оруулаад явж байна. Үүний үр дүнд хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө хэрэгжиж, хэрэглэгддэг үүний дагуу хяналт тавих боломжтой болж байгаа юм. Тэгэхээр газар төлөвлөлтөөсөө эхлээд олгох, хэрэгжүүлэх, хяналт тавих хүртэлх бүхий л шат цахим системээр иргэд олон нийтэд нээлттэй болсон. Манай байгууллагын www.egazar.gov.mn сайтын “Шилэн газар” үйлчилгээнд газар олгох эрхтэй субъектүүдын хаана, ямар газар олгосныг харах боломжтой. Засаг дарга нар хуулийнхаа дагуу газар олгож байна уу гэдгийг нээлттэй хянах боломжтой болсон.