Улсын хэмжээнд 2023 оны байдлаар нийт 111,228  хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн бий гэх тоон судалгаа  Үндэсний Статистикийн хорооноос гарсан бөгөөд үүнээс хөдөлгөөний  бэрхшээлтэй 20 мянган иргэн байгаа юм. 

Тиймээс хотод амьдарч буй хэн бүхний хувьд ая тухтай, эрүүл, аюулгүй орчныг цогцлоох, учирч болзошгүй эрсдэлээс сэргийлэх, хотын өнгө төрх, төлөвлөлт, зохион байгуулалтыг эмх цэгцтэй болгох үндсэн суурь нь стандарт юм. Хүрээлэн буй орчноос эхлээд үйлчилгээ авах, зорчих гээд иргэдийн өдөр тутмын амьдралд нөлөөлөх эдгээр стандартыг тогтоох, мөрдөх нь нийгэм, эдийн засаг, байгаль орчинд олон давуу талыг бий болгодог билээ. Тэгвэл тэдгээр хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн нийгмийн харилцаанд оролцох, аюулгүй орчинд амьдрах эрхийг хангах үүднээс албан байгууллага болон гудамж талбайд стандарт, норм дүрмийг мөрдүүлэн ажиллах хүрээнд  Нийслэлийн хэмжээнд төрийн болон олон нийтийн соёлын барилга байгууламжид урьдчилан сэргийлэх хяналт шалгалт хийхэд дараах нийтлэг зөрчлүүд илрээд байна. Үүнд:

    ●    Зарим төрийн байгууллагуудад хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд зориулсан налуу зам, тэмдэглэгээ бүхий авто зогсоол байхгүй. 

Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүний хувийн авто тээврийн хэрэгсэл зогсох зогсоолын талбайг тусгайлан тэмдэглэж таних тэмдгээр заасан байна. Зогсоолын өргөн 3.5м-ээс багагүй байна.

    ●    Налуу зам, авто зогсоолууд стандартад нийцэхгүй. Хэт огцом, өндөр мөн хашлага бариул төлөвлөөгүй байна. 

Явган хүний зам, талбайн түвшин барилга байгууламжийн шалны хоорондох уналтын зөрүү 4см-ээс их бол налуу зам эсвэл шат төлөвлөнө

Явган хүний зам, налуу зам /пандус/-ын гадаргууг хэт товгор, гүдгэр материалаар хийхийг хориглох бөгөөд бетон хавтангаар хийх бол гадаргуу нь тэгш, хавтангийн хоорондын зай 1.5 м-ээс ихгүй байна.

    ●    Төлөвлөгдөж хийгдсэн налуу зам, авто зогсоол ашиглах боломжгүй зай талбайгүй.

Хөдөлгөөний тоноглол хэрэглэдэг  буюу тэргэнцэр, суга таяг хэрэглэдэг  хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүст хүрэлцэхүйц орон зай хуваарилагдсан байх ёстой байдаг. 

    -    Барилгын дотор талд хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн хэрэгцээ шаардлагыг хангаагүй зэрэг нийтлэг зөрчил дутагдал илэрч байна.

Хяналт шалгалтаар илэрсэн нийт зөрчлийн эзлэх хувь 

Зураг1. Тэргэнцэртэй  хүнд зориулсан өгсүүр зам хашлага бариулгүй, стандарт материалаар хийгээгүй шаардлага хангаагүй байдал  

Зураг2. Нийтийн эзэмшлийн гудамж талбайд хөдөлгөөний бэрхшээлтэй явган зорчигчийн зам  шаардлага хангаагүй, эвдэрсэн байдал

Зураг 3. Онцгой төвөгшилтэй өндөр барилгын зураг төслийг боловсруулахдаа давхар талбайн болон бүрхэцийн харьцааг баримталж архитектур төлөвлөлтийн даалгавар баримтлаагүй, орчны барилгуудтай уялдаагүй, нарны зэвэрлэлт болон барилгын доторх төлөвлөлт тавигдах шаардлагыг хангалтгүй төлөвлөн, угсралтын ажлыг гүйцэтгэсэн 

Зураг 4. Барилга хоорондын хэмжээ нар ээвэрлэлтийн шаардлага хангаагүйгээс цэцэрлэгийн хүүхдүүд болон оршин суугчид нарны гэрэлтүүлэг үзэх боломжгүй болсон байдал

Иймд иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллагууд барьж буй барилга, зам талбайн орчныг хууль дүрэм, стандартад нийцүүлэх, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд хүртээмжтэй байдлаар хэрэгцээг хангасан байх шаардлагатай юм. 

Энэ оныг “Тохижилт бүтээн байгуулалтын жил” болгон зарласантай холбогдуулан нийтийн ашиг сонирхлыг хамгаалах, нийтийн эзэмшлийн гудамж талбайд дүрэм журам, стандартыг мөрдүүлэх, хяналт шалгалтаар илэрсэн зөрчлийг арилгуулах үүднээс иргэн, аж ахуй нэгж байгууллагууд нь Барилга ашиглалтын үед дараах хууль, тогтоомж, дүрэм стандартыг мөрдөж, хэрэгжүүлж ажиллах нь шаардлагатай байгаа юм. Үүнд:

1. Барилгын тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1.6 дахь заалт (хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн эрхийг хангах:  барилга байгууламж хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг зорчих, хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг бүрэн хангасан байхаар төлөвлөгдөн баригдсан байх;) гэж заасан байдаг бөгөөд уг хуулийг заалтыг хангуулж, ашиглаж буй барилга, байгууламждаа хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн төлөвлөлт, стандартад нийцсэн гадна пандус, бариул, хөтөч зам, авто зогсоол, ариун цэврийн өрөө гадна болон дотор талд байхгүй бол хийж гүйцэтгэх;

2. Хот байгуулалтын тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.1 дэх хэсэг (Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний нийгмийн дэд бүтцийн байгууламжид саадгүй хүрэх нөхцөлийг хангах төлөвлөлтийг гүйцэтгэхдээ төрийн захиргааны төв байгууллагаас гаргасан норм ба дүрэм, журамд заасныг баримтална)-т зааснаар хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн төлөвлөлтийг холбогдох баримт бичигт нийцүүлэх;

3. Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүний эрхийн тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.1 дэх хэсэг (Орон сууц, олон нийтийн барилга байгууламж нь хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэнд хүртээмжтэй байна)-т зааснаар аливаа барилга, байгууламжид заавал хийж гүйцэтгэх;

4. Мөн хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.3 дахь хэсэг (Төрийн байгууллага нь нийтийн барилга байгууламж, зам талбай, нийтийн тээвэр, мэдээлэл, харилцаа холбооны технологийг хөгжлийн бэрхшээлтэй хүнд хүртээмжтэй байлгах хэрэгцээ, шаардлагыг тодорхойлох, шаардлагатай стандарт, удирдамжийн баримт бичгийг боловсруулах, хяналт шалгалт хийх, сургалт, сурталчилгаа зохион байгуулах, судалгаа шинжилгээ хийх, үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэх ба холбогдох зардлыг улсын төсөвт тусгана)-т заасныг хэрэгжүүлж, холбогдох зардлыг төсөвт суулгуулан хийж гүйцэтгэх;

5. Хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.4 дэх хэсэг (Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэд, залуучуудад хүртээмжтэй дэд бүтцийг сайжруулах, түүнд мэдээлэл харилцааны технологийг ашиглах боломжийг нэмэгдүүлэх, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд зориулсан үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхлэлтийг дэмжих, эрүүл ахуйн шаардлага хангасан хоол хүнс, хувцас, орон байр, ахуйн хэрэгслээр хангах арга хэмжээг авч, зардлыг барилга, зам, нийтийн тээвэр, мэдээлэл, харилцаа холбоо, эрүүл мэнд, нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөр эрхлэлтийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага, аймаг, нийслэл, дүүргийн төсөвт тусган шийдвэрлэнэ) гэснийг хэрэгжүүлэх;

6. Хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1 дэх хэсэг (Төрөөс хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн дэд бүтэц, орон сууц, олон нийтийн барилга байгууламжид саадгүй хүрэх, тэдгээрийг чөлөөтэй ашиглах нөхцөлийг энэ хууль, хот байгуулалтын болон барилгын тухай хууль тогтоомжийн дагуу бүрдүүлэх ажлыг иргэн, хуулийн этгээдтэй хамтран зохион байгуулна) гэж зааснаар нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж буй худалдаа үйлчилгээний байгууллагуудыг хамруулах, барилгын эзэмшигч, ашиглагч, өмчлөгчид дээрх хууль, тогтоомжийн заалтуудыг биелүүлэх;

7. Нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаас баталсан “Хүүхдийн тоглоомын талбайн ерөнхий шаардлага” хотын стандартын 4.2.1. дэх заалт (Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэд тоглох хүртээмжийг бүрдүүлсэн байна), 4.2.7. дахь заалт (Хүүхдийн тоглоомын талбайн тоглоомыг сонгохдоо хүүхдийн насны онцлогоос хамаарч оновчтой байдлаар сонгох ба хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн хүртээмжийг тооцох шаардлагатай) гэж заасныг тус тус Сууц өмчлөгчдийн холбоод хангуулж ажиллахыг зөвлөж байна.