Мэдээллийн баримтжуулалт ба гэмтлийн зурагжуулалтын тухай, VII хэсэг

      Түүхэн дурсгалт барилга, архитектурын дурсгалын сэргээн засварлалтын өмнөх суурь судалгааны нэг чухал хэсэг нь мэдээллийн баримтжуулалт ба гэмтлийн зурагжуулалтыг хийх явдал юм. Баримтжуулалтын үйл явцад дурсгалын фото зураг, гар зураг, бичиг баримтын бүртгэл гэсэн ерөнхий хэсгээс бүрддэг. Дээрх баримтжуулалт нь түүхэн дурсгалт барилга, архитектурын дурсгалын үнэ цэн, ач холбогдол, хэлбэр, хэмжээ, уламжлалт технологи, хадгалагдаж үлдсэн эх материал зэргийг бүртгэхээс гадна, хэн, хэзээ, ямар зорилгоор барьсан гэх мэт дэлгэрэнгүй мэдээллийг агуулсан байдаг. 

     Гэмтлийн зурагжуулалтад ямар материалд, ямар гэмтлүүд үүсэж буйг ойлгомжтой, тодорхой харуулсан байх хэрэгтэй. Тухайлбал, Солонгос Улсын Магокса сүмийн 13-р зууны үеийн чулуун суварганы гэмтлийн зурагжуулалтаас тодорхой харж болно (Зураг 1). Чулуун суварганы хойд талын нүүр хэсэгт анализ хийж үзэхэд физик, хими, биологи болон даралтнаас үүсэж буй гэмтлийг тус бүрд нь задлаж өнгө ялган харуулжээ. 

Зураг 1. Солонгос Улсын Магокса сүмийн 13-р зууны үеийн чулуун суваргын гэмтлийн зурагжуулалт (© Young Hoon Jo et al)

Зураг 2. Түрк Улсын Коняа мужийн Ferit Paşa Cistern уран барилга (© İsmail İnce et al)

Зураг 3. Ferit Paşa Cistern уран барилгын сэргээн засварлалт хийгдсэн байдал болон үндсэн материалын өөрчлөлтийг харуулсан байдал (© İsmail İnce et al)

Зураг 4. Ferit Paşa Cistern уран барилгад үүссэн гэмтлийн зурагжуулалт (© İsmail İnce et al)

     Дээрх мэт олон жишээг дурдаж болохоор байна. Түүхэн дурсгалт барилга, архитектурын дурсгалын сэргээн засварлалтын өмнөх суурь судалгааны нэг чухал алхам бол гэмтлийн зурагжуулалт юм. Энэ алхмын үед ямар төрлийн гэмтэл үүсэж буйг үндэслэлтэй, нарийн тогтоох нь зүйтэй. Зарим тохиолдолд улирлын өөрчлөлт, дотоод орчны нөлөөллөөс үүдэлтэйгээр гэмтлүүд өөрчлөгдөж байдаг. Ийм үед температур, харьцангуй чийгшил болон үнэмлэхүй чийгшлийн харилцан хамаарлын судалгаа хийж, физик, химийн өгөршлийг тогтоож, гэмтлийн шалтгааныг нарийн үнэлэх шаардлага үүсдэг. ЮНЕСКО-ийн Соёлын өвийн сэргээн засварлалт, хадгалалт хамгаалалтын судалгааны олон улсын төвөөс (ICCROM) эрхлэн гаргасан “Ханын зургийн сэргээн засварлалт, хадгалалт хамгаалалт дахь график баримтын систем” бүтээлд архитектурын дурсгалын ханын зурагт үүсэж буй гэмтэл нь дотоод орчны хамааралтай өөрчлөгдөж буйг зурагжуулж харуулжээ (Зураг 5).  

Зураг 5. Ханын зурагт үүсэж буй гэмтэл (© Werner Schmid )