Олон улсын хөдөлмөрийн байгууллагаас дэвшүүлсэн  “ Уур амьсгалын өөрчлөлтийн нөхцөлд эрүүл аюулгүй хөдөлмөр эрхэлцгээе” уриан дор  манай улсад 2024 оны Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн сарын аяны үйл ажиллагаа  зохион байгуулагдаж байна.    

Энэхүү  хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн аяны үйл ажиллагаанд барилгын салбарын аж ахуйн нэгж, байгууллагууд жил бүр идэвхтэй оролцон дэмжиж, эрүүл, аюулгүй, эрсдэлгүй  ажлын байр бий болгох зорилгод нэгдэн ажилладаг. Жил бүрийн 4 дүгээр сард дэлхий даяараа өрнүүлдэг сарын аяны үйл ажиллагаа нь манай улсад дулааны улирал эхэлсэнтэй холбоотой өрнөдөг барилгын бүтээн байгуулалтын ажлын бэлтгэл ажилд эерэг хамааралтай байдаг. 

Монгол Улсад Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай бие даасан хууль 2008 онд батлагдсан. Энэхүү хуулиар хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн талаарх төрийн бодлого, үндсэн зарчмыг тодорхойлж, төрийн байгууллагын удирдлага, хяналтын тогтолцоо, ажлын байранд тавигдах хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн шаардлага, стандартыг хангах, ажилтан, хөдөлмөр эрхлэгч иргэнийг эрүүл, аюулгүй орчинд ажиллах нөхцөлийг бүрдүүлэхтэй холбогдсон харилцааг зохицуулж байна. Мөн хөдөлмөрлөх үйл ажиллагааны явцад хөдөлмөр эрхэлж байгаа иргэн, ажилтны амь нас, эрүүл мэндийг хамгаалахад чиглэгдсэн хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн шаардлага нь эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараас үл хамааран нэгдмэл байх шаардлагыг  энэ хуулиар тогтоож,  тухайн салбарын үйл ажиллагааны онцлогт хийцсэн хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн талаарх дүрэм, журам, стандарт боловсруулах, батлуулах, нэмэлт, өөрчлөлт оруулах асуудлыг тухайн салбарын төрийн захиргааны төв байгууллага хариуцан зохион байгуулж, хөдөлмөрийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагатай зөвшилцөн баталж байна. 

Бүх төрлийн барилга байгууламжийн ажлыг гүйцэтгэх талбайг бэлтгэх, бүрдэл хэсгийг угсрах, шинэчлэн барих, буулгах, засварын ажил гүйцэтгэх, тоног төхөөрөмж суурилуулах үйл ажиллагаа буюу "барилгын ажил" –ыг гүйцэтгэж буй барилгын захиалагч, гүйцэтгэгч этгээдүүд нь Барилгын тухай хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.1.13, 40 дүгээр зүйлийн 40.1.3; 40.1.4; 40.5 дахь заалтуудад зааснаар барилга байгууламжийг давагдашгүй хүчин зүйл, гэнэтийн аюулаас сэргийлэх, барилгын талбайд галын аюул, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал эрүүл ахуйн горимыг мөрдөх, барилгын талбайн орчны хөдөлмөрийн аюулгүй байдлын дүрэм, журмыг биелүүлж, өөрийн ажиллагсдын болон гуравдагч этгээдийг барилгын ажлаас шалтгаалсан болзошгүй аюулаас урьдчилан сэргийлж, хамгаалах арга хэмжээг авч ажиллах үүрэгтэй  байдаг. 

Үндэсний статистикийн хорооноос албан ёсоор тархаадаг Үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлогын статистик мэдээллээс сүүлийн 5 жилийн буюу 2019-2023 онд гарсан үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлогын мэдээллийг түүвэрлэн авч, дүн шинжилгээ хийж үзэхэд барилгын салбарт нийт 180 үйлдвэрлэлийн осол бүртгэгдсэн нь нийт ослын 10 хувийг хамаарч байна. Үүнээс сүүлийн 5 жилд барилгын ажил гүйцэтгэж байсан 47 хүн ажлын байран дээрээ ажил үүргээ гүйцэтгэж байхдаа нас барж, 88 хүн хүнд гэмтэж хөдөлмөрийн чадвараа алдсан байна. Барилгын салбарт гарсан үйлдвэрлэлийн ослын  шалтгааны 39,4 хувь нь барилгын захын хийц, шат, вандан, дээвэр, ухсан нүх гэх мэт зүйлээс унасан буюу өндрөөс унасан шалтгаанд хамаарч байна. Осол гарахад нөлөөлсөн хүчин зүйлст  тоног төхөөрөмжийн аюулгүй ажиллагаа хангалтгүй, аюулгүй ажиллагааны заавар, журам мөрдөөгүй, удирдлага, зохион байгуулалт хангалтгүй зэрэг хүчин зүйлс хамаарч байна. Осолд өртсөн 180 хүний 104 буюу 60 хувь нь туслах ажилтан байна.  

Осол, хурц хордлого гарахад нөлөөлж байгаа хүчин зүйлс

(ҮОХХ өндөр бүртгэгдсэн эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараар)

/Эх сурвалж: 1212.mn/

Дээрх тоо мэдээллээс харахад  барилгын салбарт үйл ажиллагаа эрхэлж буй аж ахуйн нэгж, байгууллагын ажил олгогч, компанийн болон төслийн удирдлагууд нь үйл ажиллагаандаа хамааралтай хууль тогтоомж, дүрэм, журмыг баримтлан ажиллах, үйлдвэрлэлийн ослоос урьдчилан сэргийлэх, ажлын байранд тавигдах хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн шаардлага, стандартыг хангах, мэргэжлийн ажилтанг ажиллуулах, нийт ажилчдад хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн сургалт, сурталчилгааг тогтмол зохион байгуулах, улмаар  эрсдэлийг бууруулж ажилтан, хөдөлмөр эрхлэгч иргэнийг эрүүл, аюулгүй орчинд ажиллах нөхцөл боломжийг бүрдүүлэх нэн шаардлагатай байна. Мөн хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн зардал, төсвийн хувь хэмжээ, зарцуулах арга хэмжээг  Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.2-т зааснаас дордуулалгүй төсөвлөж, 26.5 дахь заалтад зааснаар зарцуулалтыг хийж байх нь зүйтэй байна.  

Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.4 –т зааснаар  иргэн, ажилтан хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн талаарх аливаа арга хэмжээний зардлыг хариуцахгүй юм.  Иймд аливаа эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ нь зөвхөн хуулийн этгээдийн захирал, ажил олгогч нарт хамааралтай тул  өөрийн хамаарал бүхий аж  ахуй  нэгж,  байгууллагын  хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн талаарх бодлого, зорилтыг тодорхойлон, тэдгээрийн хэрэгжилтийг зохион байгуулж, хууль тогтоомжид заасан үүргээ биелүүлж, удирдлагын манлайлалыг хэрэгжүүлж ажиллах шаардлагатай байна. 

Барилгын тухай хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.1 -д зааснаар барилгын үйл ажиллагааг хуульд заасан нөхцөл, журмын дагуу тусгай зөвшөөрөл, барилгын ажлын зөвшөөрөл, бүртгэлийн үндсэн дээр барилгын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагаас олгосон тусгай зөвшөөрөл бүхий хуулийн этгээд эрхэлдэг.  Хуулийн этгээд гэдэг нь  Монгол Улсын Иргэний Хуульд зааснаар өмчлөлдөө буюу эзэмших, ашиглах, захиран зарцуулах эрхдээ тусгайлсан хөрөнгөтэй, өөрийн нэрээр эрх олж, үүрэг хүлээдэг, үйл ажиллагаанаасаа бий болох үр дагаварыг эд хөрөнгөөрөө хариуцдаг, нэхэмжлэгч, хариуцагч байж чадах, тодорхой зорилго бүхий, тогтвортой үйл ажиллагаа эрхэлдэг зохион байгуулалтын нэгдлийг хэлнэ гэсэн байдаг. Иймд Барилгын тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.1.1 (барилгын ажлын зөвшөөрөл шаардахгүй барилга байгууламж)-д зааснаас бусад барилга байгууламжийг хууль тогтоомжид зааснаар хуулийн этгээд барьж гүйцэтгэнэ гэж ойлгох нь зүйтэй юм.  Өөрөөр хэлбэл, Барилга, хот байгуулалтын сайдын 2021 оны 211 дугаар тушаалаар баталсан “Барилга байгууламжийн төвөгшлийн ангилалд хамаарах зориулалт, хүчин чадлыг тогтоох журам”-ын нэгдүгээр хавсралт, Барилга байгууламжийн төвөгшлийн ангилал бичиг баримтад зааснаар 9 м хүртэл өндөртэй 600 м2 хүртэл талбайтай нэг айлын орон сууц, хоногт 5 тн хүртэл тэжээл, эрдэс бордоо үйлдвэрлэх үйлдвэр, инженерийн бус буюу энгийн хийцтэй, түр усны барилга байгууламж, түр барилга байгууламж, зөөврийн болон туслах барилга байгууламжууд барилгын ажлын зөвшөөрөл шаардахгүй барилга байгууламжид хамаарч байна. Гэтэл зөвшөөрөл шаардагдах барилга байгууламжийн ажил гүйцэтгэж буй ерөнхий болон туслан гүйцэтгэгч аж ахуйн нэгж, байгууллагууд нь өөрийн гэсэн ажиллах хүчгүй, мэргэжлийн боловсон хүчний дутагдалтай байгаагийн улмаас хөдөлмөрөө нэгтгэн  ажиллагч  хувь иргэдийн бүлэг буюу бригадтай барилгын ажил гүйцэтгэх гэрээ байгуулан ажиллаж байна. Энэ нь Зөрчлийн тухай хуульд заасан зөрчлийн шинжтэй үйлдэлд хамаардаг. 

Түүнчлэн, үйлдвэрлэл, үйлчилгээний онцлог, ажлын байрны эрсдэлийн түвшин, ажилтны тоог харгалзан хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн асуудал хариуцсан бүтэц, ажилтан,  зөвлөлийг ажиллуулж, барилгын үйлдвэрлэл болон барилгын ажлын явцад гарч болзошгүй аюул, ослоос урьдчилан сэргийлэх, барилгын талбай түүний гаднах эрсдэл бүхий орчны аюулгүй байдлыг бүрдүүлэх, дотоод хяналт тавих, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн  хууль тогтоомж, дүрэм, журам, стандартын шаардлагыг хэрэгжүүлэхэд хамтран ажиллах зайлшгүй шаардлагатай байна. Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн ажилтан болон зөвлөл нь танай байгууллагын хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн бодлого, төлөвлөгөөг боловсруулж, шаардлагатай дүрэм, журмыг шинэчлэн танаар батлуулж, таны өмнөөс хэрэгжилт,  үр дүнд нь хяналт тавин, илэрсэн зөрчил дутагдлыг арилгуулах арга хэмжээг төлөвлөж, зөрчсөн албан тушаалтан, ажилтанд хариуцлага хүлээлгэх саналаа ажил олгогчид гаргах зэрэг ажлуудыг хийж гүйцэтгэх үүрэгтэй ажилладаг нэгж болон албан тушаалтан юм.  Мөн байгууллагын хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн сургалтын хэрэгцээг тодорхойлж, сургалтын төлөвлөгөө, хөтөлбөр боловсруулан, нийт ажилчдыг хамруулан сургалт зохион байгуулж, үр дүнг тооцож, танд тайлагнах, ажлын нөхцөл, мэргэжлийн онцлогт тохирсон тусгай хувцас, хамгаалах хэрэгслийг ажилтанд олгуулах, норм, чанар, зохистой хэрэглээнд нь хяналт тавих үүрэгтэй байдаг. Иймд хууль тогтоомжид зааснаар   хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн шаардлага, стандарт, дүрэм, журмыг  үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлж, болзошгүй эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх ажилд хамтран ажиллацгаая.   

Зөвлөх инженер Ш.Хонгорзул, Б.Сүүндэлгэр