Дэлхийн нийтээрээ ногоон хэв маягт шилжиж байгаа үед барилгын салбар мөн ногоон барилга руу чиглэж байгаа билээ. Үүнтэй холбоотой цаг үеийн асуудлаар Монголын ногоон барилгын хүрээлэнгийн ерөнхийлөгч А.Ундраатай ярилцлаа. Тэрээр манай улсын хувьд ногоон барилга тодорхой үр дүнд хүрэхийн тулд хугацаа хэрэгтэй байгаа боловч зах зээлийн шаардлагаар хурдан албажна гэдэгт илтгэлтэй байна хэмээн ярьсан юм. 

"Монголын ногоон барилгын хүрээлэн" -ийн гол зорилго, чиглэл нь юу вэ? Цаашид ямар ажлуудыг хийхээр зорьж байна вэ? 

Монголын ногоон барилгын хүрээлэн 2011 онд “Ногоон барилгын зөвлөл” нэртэйгээр анх үүсгэн байгуулагдаж байсан. Тухайн зөвлөлийг үүсгэн байгуулсан анхны захирал архитектор Б.Батжав, удирдах зөвлөлийн гишүүнд тухайн үеийн УИХ-ын гишүүн С.Оюун зэрэг хүмүүс манлайлан ажиллаж байсан. 2021 онд Барилга, Хот байгуулалтын яамны зүгээс дэд сайд Э.Золбоо ахалсан ажлын хэсэг байгуулагдаж, ногоон барилгын хүрээлэнд үйл ажиллагаагаа шилжүүлэн төр, хувийн хэвшлийн хамтарсан байдлаар үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Илүү хувийн хэвшил давамгайлсан хэлбэр рүү шилжиж орох энэ ажлыг Германы JCI зөвлөх үйлчилгээний хүрээнд манай улсын засгийн газарт зөвлөсөн зөвлөмжийн дагуу ногоон барилгын хүрээлэн үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа бөгөөд аж ахуй нэгж, компани, инженер, эрдэмтэн судлаачид, барилгын салбарын төрийн бус байгууллагууд болон банк санхүүгийн байгууллагууд гишүүнээр элсэн орсон. Ногоон барилгын хүрээлэн нь санхүү, техник, тогтвортой байдал, хууль тогтоомж, олон нийтийн боловсрол гэсэн дөрвөн үндсэн удирдах зөвлөлийн хороотойгоор үйл ажиллагаагаа идэвхтэй явуулж байна. 

Олон улсад ногоон барилга гэж тодорхойлохдоо ашиглаж буй голлох шалгуурууд юу байна вэ? Үүнийг Монголын шалгуур үзүүлэлттэй харьцуулбал? 

Олон улсын ногоон барилгын шалгуур үзүүлэлтүүдийн хамгийн анхдагч нь Их Британи улсын BREEAM гэх ногоон барилгын зэрэглэл байдаг. Түүний дараачаар АНУ-ын LEED, Германы DGNB болон олон улсын санхүүгийн корпорацын H зэрэглэлүүдийг дурдаж болно. Бусад улс орнууд өөрийн гэсэн ногоон барилгын системтэй. Эдгээр системүүдийг харьцуулаад судалж үзэхэд бүх зэрэглэлүүд дотор голлох шалгуур үзүүлэлт нь эрчим хүч, эрчим хүчний хэмнэлт, усны хэмнэлт, барилгын материалын шингэсэн эрчим хүчийг бага байлгах, илүү байгаль экологид ээлтэй барилгын материал ашиглах, дотоод агаарын чанар, хүрээлэн буй орчны нөлөөлөл зэрэг асуудлуудыг голчлон тусгасан байдаг. Зэрэглэл болгоныг өөрийн гэсэн бүрдэл, шалгуур үзүүлэлтүүдээр бүлэгт хуваасан байдаг. Нийт онооны системээр үнэлэгдэх нь түгээмэл. Манай улсын ногоон барилгын зэрэглэл нь эдгээр ногоон барилгын зэрэглэлтэй харьцуулахад төстэй боловч монголын онцлог, эрс тэс уур амьсгалд тохирсон байхаар шалгуур үзүүлэлтүүдийг боловсруулсан байдаг. 

Монголд одоогоор БХТ - д ногоон барилгын сертификатын шалгуураар ногоон барилга гэж тодорхойлж, ногоон зээлийн гол шалгуур болж байгаа. Энэ шаардлагыг нэмэгдүүлэх, сайжруулах судалгааны ажлууд хийгдэж байгаа юу? 

Сүүлийн хэдэн жилийн хугацаанд эрчим хүчний хэмнэлттэй барилгын гэрчилгээг үндэслэн ногоон зээл олгож ирсэн. Энэ бол манай улсад хэрэгжээд явж байгаа практик мөн боловч ногоон барилга гэдэг зөвхөн эрчим хүчний хэмнэлтээс гадна илүү өргөн хүрээтэй цогц ойлголт байдаг. Тийм учраас ногоон барилгын тодорхойлолтыг шинэчлэх, шалгуур үзүүлэлтүүдийг тодорхой болгох шаардлага бидэнд тулгарч байна. Иймд монголын үндэсний BestGER ногоон барилгын зэрэглэл нь эрчим хүч, дулаан дээр нэмэх нь ус, хүрээлэн буй орчин, хүртээмжтэй байдал, дотоод агаарын чанар зэрэг бусад үзүүлэлтүүдийг тусгасан. 

Олон улсаас ногоон зээл, санхүүжилт татах боломж өргөн болж байна. Үүнийг дэлгэрэнгүй яривал? 

Санхүүгийн зах зээлд ногоон зээлийн бүтээгдэхүүний тоо болон хувь хэмжээ жилээс жилд нэмэгдэж байна. Ногоон зээл дотроо барилгын салбарт олгож байгаа ногоон зээлийн хэмжээг нэмэгдүүлэх бодлого баримтлан ажиллаж байна. Банк санхүүгийн байгууллагуудын тухайд ногоон зээл олгохдоо нэгдсэн ногоон таксономын зөвшилцөлд хүрч үүнийг нь монгол банкны зүгээс батламжилсан. Цаашлаад барилгын салбарын ногоон зээлийг нэмэгдүүлэхийн тулд ногоон барилгын шалгуур үзүүлэлтүүд хүлээгдэж байгаа юм. Тухайн ажлын хүрээнд голлох арилжааны банкнуудтай болон төв банктай хамтран ажиллаж байна. 

“Парисын хэлэлцээрийг хэрэгжүүлэх үндэсний хэмжээнд тодорхойлсон хувь нэмрийн зорилт”-ын хүрээнд Барилга, хот байгуулалтын салбарт 830 тонн хүлэмжийн хийг бууруулах үүрэг хүлээсэн. Энэхүү үүрэгт хүрч ажиллаж чадаж байна уу? Ямар асуудлууд тулгарч байна вэ?

Ногоон барилгын хэмжээг нэмэгдүүлэх барилгын салбар дахь хүлэмжийн хийн ялгарлыг бууруулах үндсэн зорилготой ногоон барилгын шалгуур үзүүлэлтүүдийг боловсруулан хэрэгжүүлэх асуудал нь тухайн зорилттой нийцэж байгаа. Тийм учраас энэ нь салбарын бодлогын тэргүүлэх тулгамдсан асуудлын нэг болж шийдвэр хүлээгдэж байгаа учраас шаламгайлан ажиллаж байна. 

Ногоон технологийг нэвтрүүлэхэд үүнийг мэддэг мэргэжилтэн чухал болж байна. Энэ талын хүний нөөцийн хувьд ямар бодлого чиглэлтэй ажиллаж байгаа вэ? 

Өнөөгийн байдлаар Монгол улсад ногоон барилгын мэргэжилтэн, эксперт дутмаг байна. Монголын үндэсний ногоон барилгын эксперт аудитор бэлтгэх асуудал нь ямар хэлбэрийн, ямар агуулгын сургалтаар бэлтгэгдэх талаар ажил явагдаж байна. Түүнчлэн ногоон барилгын шалгуур үзүүлэлтүүдийг баталгаажуулах, аргачлал дотор химиляцийн аргаар программ хангамж боловсруулах, шинжлэх ухааны үндэслэлтэйгээр боловсруулах ажлыг их дээд сургуулиудтай хамтран боловсруулж байна. Онцолж хэлэхэд МУИС-ын сэргээгдэх эрчим хүчний профессор Амарбаяр, Герман Монголын технологийн их сургуулийн хэрэглээний математикийн проффесор Алтангэрэл нарыг дурдмаар байна. Мэдээж барилгын эрчим хүчний хэмнэлтийн асуудлаар ШУТИС манлайлж ажиллаж ирсэн. Түүнчлэн тус сургууль дээр ногоон барилгын магистерын хөтөлбөр боловсруулагдан хэрэгжих бэлтгэл ажил хийгдэж байна. Мөн Шинэ монгол технологийн дээд сургууль дээр ногоон барилгын хөтөлбөр боловсруулагдсан талаар сонссон. Тиймээс энэ ажил албажиж цааш үргэлжлэх ёстой тулгамдаж буй асуудал юм. Эдгээр хөтөлбөрүүдийн үр дүн, хүний нөөцийн мэргэжилтэн бүрдүүлэхэд тодорхой хугацаа хэрэгтэй. Энэ бол тулгамдаж буй асуудал учраас зах зээлийн шаардлагаар хурдан хэрэгжинэ гэдэгт итгэлтэй байна.  

Саяхан “Ногоон барилга ба Сэргээгдэх эрчим хүч” хэмээх үндэсний хэмжээний хэлэлцүүлэг боллоо. Энэ хэлэлцүүлгээр ямар үр дүнд чиглэсэн ажлуудыг хийхээр болсон бэ? 

Сэргээгдэх эрчим хүч гэх сэдэв бол хэрэглээнд ногоон барилгын шалгуур үзүүлэлтүүдийн нэг шалгуур үзүүлэлт болж тусгагдсан. Сэргээгдэх эрчим хүч илүү ихээр хэрэглэх нь эрчим хүчний хэрэглээг цэвэр хэрэглээнд шилжүүлж байгаа юм. Мөн хүлэмжийн хийн ялгарлыг бууруулна. Түүнчлэн монгол улсын хувьд эрчим хүчний нөөц дутагдалтай байгаа энэ цаг үед бие даасан байдлаар эрчим хүчний эх үүсвэрээ шийдэх бололцоог бий болгоно гэж тооцож байгаа.  Тиймээс эрчим хүчний системийн ачаалал буурах учраас өндөр ач холбогдолтой гэж үзэж байна. Барилгын салбар бол эрчим хүчний салбарын томоохон хэрэглэгч. Ногоон барилгын гол шалгуур үзүүлэлтэд эрчим хүчний хэмнэлт, тэр дундаа дулааны хэмнэлт, хэмнэхийн зэрэгцээ эрчим хүч боловсруулах, үйлдвэрлэх нь илүү нөхөн сэргээгдэх байдлаар эрчим хүч үйлдвэрлэлийг хөхүүлэн дэмжих нь ногоон барилгын бодлогод нийцэж байгаа. Тухайн хэлэлцүүлгээс Барилга, хот байгуулалтын яам, Эрчим хүчний яамны хамтарсан ажлын хэсэг байгуулагдахаар болсон. Энэ нь зөвхөн ногоон барилга биш, сэргээгдэх эрчим хүчний тариф болон олон нийтийн боловсролын гэх мэт бусад асуудлууд руу зохицуулалт хандаж эхэлнэ. Ногоон барилгын бусад шалгуур үзүүлэлтийн талаар ногоон барилга ба усны хэрэглээ, ногоон барилга ба дулаалга зэрэг хэлэлцүүлгүүдийг дараа дараагийн удаа хийх зорилт тавьж байна.