Үндэсний статистикийн хорооноос хүн ам, орон сууцны 2020 оны улсын ээлжит тооллогоор иргэдийн 77,3 хувь нь орон сууцанд  амьдарч байгаа гэсэн судалгаа байдаг энэ тоо жил ирэх тусам нэмэгдсээр байна.  Орон сууцанд амьдарч байгаа иргэдэд тулгамдаж болох асуудлын нэг бол ус алдаж, эд хөрөнгөөрөө хохирох явдал юм. Ус алдах гэсэн энэ үг Улаанбаатар хот төдийгүй хөдөө орон нутагт оршин суудаг хүн бүрт танил. Хуучирсан эсвэл чанар муу сантехникийн шугам сүлжээнээс болон барилгын элэгдэл хорогдол, хана таазны чанараас шалтгаалан бороо цас их хэмжээгээр орсоны улмаас дээврээс болон сантехникийн шугамаар ус алдах тохиолдол элбэг байдаг. 

Монгол улсын хэмжээнд ус алдсантай холбоотой хэд хэдэн хуулийн зүйл заалтууд байдаг. Эзэнгүй айлд ус алдсан тохиолдолд Орон сууцны тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.4-т “Оршин суугч нь эзгүй үед сууцанд ус алдах, гал гарах зэрэг бусад оршин суугчдын аюулгүй байдал, эд хөрөнгөд хохирол учруулахуйц эвдрэл гэмтэл гарсан тохиолдолд зайлшгүй шаардлагатай гэж үзвэл тухайн сууцанд нэвтрэн орж эвдрэл, гэмтлийг арилгаж болох бөгөөд энэ тухай Сууц өмчлөгчдийн холбоо буюу оршин суугчдын болон цагдаагийн байгууллагын төлөөлөгчийг байлцуулан акт үйлдэж эзгүй байсан оршин суугчийн эд хөрөнгийг хамгаалах арга хэмжээ авна.

Сууц өмчлөгч нь дараах эрхтэй. Үүнд: 

●    Иргэний хуулийн 148.1, 149 дүгээр зүйлд заасан эрх;

●    Холбоо болон бусад сууц өмчлөгчдөөс зөвшөөрөл авахгүйгээр дангаар өмчлөх сууцаа захиран зарцуулах;

●    Хурлын тогтоол, тэмдэглэлтэй танилцах, үнэн зөв эсэхийг хянах;

●    Засвар, үйлчилгээний хөлс, зардал үндэслэлтэй эсэхийг холбогдох байгууллагад тавьж шийдвэрлүүлэх;

●    Хуульд заасан бусад эрх.

Сууц өмчлөгч нь дараах үүрэгтэй:

●    Иргэний хуулийн 148.2 болон энэ хууль, холбооны дүрмийг сахин биелүүлэх;

●    Бүх гишүүдийн болон удирдах зөвлөлийн хурлын шийдвэрийг биелүүлэх;

●    Дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн ашиглалт, хамгаалалт, засвар, үйлчилгээтэй холбогдсон болон бусад нийтлэг зардлыг санхүүжүүлэхэд Иргэний хуулийн 147 дугаар зүйл болон энэ хуулийн 16 дугаар зүйлд заасны дагуу оролцох;

●    Өөрийн сууцны доторх засвар, үйлчилгээний бүх зардлыг хариуцахаас гадна мэргэжлийн байгууллагаас үзүүлсэн үйлчилгээний хөлсийг төлөх;

●    Гэр бүлийн гишүүд, түүнчлэн өөрийнх нь сууцыг эзэмшиж байгаа этгээд бусдын сууцанд болон дундын өмчлөлийн эд хөрөнгөд хохирол учруулбал уг хохирлыг өөрийн хөрөнгөөр арилгах;

●    Сууцаа бусдад эзэмшүүлж, ашиглуулж байгаа бол эзэмшигч, ашиглагчийн гүйцэтгээгүй үүргийг гүйцэтгэх;

● Сууцныхаа зориулалт, төлөвлөлт, үндсэн бүтээц, хийц, инженерийн шугам сүлжээг эрх бүхий байгууллагын зөвшөөрөлгүйгээр өөрчлөхгүй байх;

●    Сууц өмчлөх эрхээ бусдад шилжүүлэхдээ холбоонд мэдэгдэх;

●    Хуульд заасан бусад үүрэг.

●  Сууц худалдан авагч нь сууцыг өөрийн өмчлөлдөө шилжүүлэхээс өмнө уг сууцтай холбоотой биелэгдээгүй үүрэг байгаа эсэхийг худалдагч болон холбогдох байгууллагуудаас магадлах үүрэгтэй бөгөөд уг үүргийг биелүүлээгүйгээс үүсэх үр дагаврыг өөрөө бүрэн хариуцна.

Дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн тухай хуулиар тухайн айлын дотор байгаа шугам нь өөрийнх нь өмч байдаг учраас ус алдсан айл нь хариуцлага хүлээх ёстой гэсэн байдаг ба доорх хуульд заасны дагуух үүргийг хүлээдэг. 

Иргэний хуулийн 148 дугаар зүйл. Орон сууц өмчлөгч нь дараах үүрэг хүлээнэ. Үүнд:

    ●    148.2.1. Дангаар өмчлөх өмчлөлийн зүйлээ эзэмшиж, ашиглаж, хадгалж хамгаалахдаа бусад өмчлөгчийн хамтын аж байдлын хэв журмыг зөрчихгүй байх;

    ●    148.2.2. Сууц, сууцны бус зориулалттай хэсгийг ашиглах, түүнд засвар өөрчлөлт, шинэчлэл хийхдээ хууль тогтоомж, норм, стандартад заасан шаардлагыг сахин биелүүлэх, бусад өмчлөгчдийн эд юмсад хохирол учруулахгүй, хууль ёсны бусад эрх, ашиг сонирхлыг зөрчихгүй байх;

    ●    148.2.3. Дундын өмчлөлийн зүйлийн ашиглалт, засвар, үйлчилгээтэй холбогдсон болон бусад нийтлэг зардлыг санхүүжүүлэхэд тогтоосон хэмжээгээр оролцох;

    ●    148.2.4. Дангаар өмчлөх хэсэгт байгаа дундын өмчлөлийн зүйлийн хэвийн байдлыг хангах, засвар үйлчилгээ хийх зорилгоор нэвтрэн орохыг зөвшөөрөх;

    ●    148.2.5. Холбоо, хангамжийн шугам сүлжээг байрлуулахтай холбогдсон зайлшгүй арга хэмжээг хүлээн зөвшөөрөх;

    ●    148.2.6. Дангаар өмчлөх болон дундын өмчлөлийн зүйлийг бусад этгээдийн ашиглалтад шилжүүлсэн тохолдолд тухайн этгээдээс энэ хуулийн 148.2.1-148.2.3-т заасан үүргийг биелүүлээгүйгээс үүсэх үүргийг хамтран хариуцах;

    ●    148.2.7. Энэ хуулийн 148.2.4, 148.2.5-д заасан үүргээ биелүүлээгүйгээс бусдад учруулсан гэм хорыг арилгах.

Энэхүү эзгүйд ус алдалттай холбоотой нэгэн тохиолдол дурдвал: Иргэн А, Б нар нь хөршүүд бөгөөд Б-гийн гэрээс ус алдсанаас А-гийн орон сууцанд хохирол учирчээ. А нь шүүхэд хандаж, өөрийн өмчлөлийн орон сууцанд учирсан хохирлыг мэргэжлийн үнэлгээний байгууллагын тогтоосон үнэлгээний дагуу 1.029.939 төгрөгийг Б-гээс гаргуулахаар шаардсан.

Б нь “...бид өөрсдийн хариуцлагагүй, үүргээ биелүүлээгүйгээс энэ асуудал гаргаагүй. Байрны шугам, сан нь муудсан, зэвтэй ус байнга гардаг. Энэ асуудал нь Нийтийн аж ахуй, аймаг, орон нутгийн хариуцлагагүй байдлаас шалтгаалсан. Буруугүй учраас нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн зөвшөөрөхгүй...” гэж тайлбарлан 1.029.939 төгрөгийг төлөхгүй гэж маргасан.

Гэвч ус алдах болсон шалтгаан нь Б-гийн орон сууцны ариун цэврийн өрөөний суултуурын почкины хөвүүр гацсанаас болсон нь баримтаар тогтоогдсон байна.

Орон сууцны доторх шугам сүлжээ, тоног төхөөрөмж зэрэг нь тухайн сууц өмчлөгчийн өмчлөлийн эд хөрөнгөд хамаарах тул Б нь өөрийн эзэмшилд байгаа шугам сүлжээ, тоног төхөөрөмж, тодруулж хэлбэл суултуурын почкины хөвүүрийг гацахгүй байх, бүрэн бүтэн байдлыг хангах, засвар үйлчилгээг хариуцан гүйцэтгэх үүргээ хэрэгжүүлээгүйгээс ус алдаж, улмаар бусдын эд хөрөнгөд хохирол учруулсан тул А-гийн эд хөрөнгөд учирсан гэм хорыг хариуцан арилгах үүргийг хүлээнэ.

Иймд шүүх А-гийн гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж шийдвэрлэсэн байна. 

Зөвлөмж

Хэрэв танай дээд айлд ус алдаад дусаал гоожиж таазанд гэмтэл үүссэн бол та нөхөн олговор авахыг хүснэ. Энэ тохиолдол дээд айлтайгаа ярилцан зөвшилцөх эсвэл шүүхэд хандах зэргээр шийдэж болно. Та дээд айлаа даатгалтай эсэхийг тодруулаарай, мөн таны гэр даатгалтай бол даатгалын газартайгаа холбогдох хэрэгтэй. Даатгалаас ус алдсан, алдуулсан аль аль нь даатгалтай бол хоёуланд нь нөхөн олговор олгодог. Холбогдсоны дараа даатгалын ажилтан ирж, зураг дарж баримтжуулах зэрэг шаардлагатай зүйлсийг хийдэг. Тухайн даатгалын газраас хамаарч өөр өөр байх боломжтой тул сайн тодруулж асуугаарай. Даатгалд хамрагдаагүй байсан ч хуулийн дагуу хохирол учруулсан айл нь нөхөн төлбөрийг барагдуулах үүрэгтэй байдаг.

Иймд таны гэрээс ч мөн адил ус алдах эрсдэлтэй тул сонор сэрэмжтэй байж даатгалд хамрагдахыг зөвлөж байна.