100 айл орчимд ойролцоогоор 30 га газарт 1100 орчим түрээслэгч, худалдаа эрхлэгчид, аж ахуй нэгж байгууллага, 102 жижиг цех, үйлдвэрүүд үйл ажиллагаа явуулж байна. Хотын хэт төвлөрлийг сааруулах зорилгоор “100 айл” барилгын материалын захыг нүүлгэх шийдвэр 2018 онд гарч, 2022 он гэхэд бүрэн нүүлгэж дуусгана хэмээн мэдэгдэж байсан ч засаг солигдож, ажил хаягддаг жишгээр хэрэгжилт нь цаасан дээр бууснаас өөр зүйлгүй өдий хүрчээ.

Тус захад үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгжүүдийн 59 хувь нь барилгын материалын бөөний болон жижиглэнгийн худалдаа эрхлэгч, харин үлдсэн 41 хувь нь тус худалдааг түшиглэн дагалдах үйл ажиллагаа эрхэлдэг цех, үйлдвэрүүд байна. Тиймээс цех болон үйлдвэрүүдийг Налайхын Барилгын Материалын Үйлдвэрлэл, Технологийн Паркруу нүүлгэж, худалдаа эрхлэгчдийг хотын баруун бүс буюу “Барилгачин худалдааны төв” - руу, зүүн бүс буюу шинэ 100 айл худалдааны төвүүдэд хуваарилахаар төлөвлөж байгаа ч эцэслэсэн шийдвэр гарахгүй мөн цаг хугацаа өнгөрсөөр байна. 

Тиймээс энэ талаар  Улаанбаатар хотын ерөнхий архитектор, Хот байгуулалт, хотын стандартын газрын дарга, Г.Батзоригоос тодруулахад, 

100 айлыг нүүлгэнэ гэсэн шийдвэр гараад 6 жил өнгөрч, энэ хугацаанд ямар ажлууд хийгдсэн байгаа вэ? 

2016 онд  Налайхын 3 дугаар хорооны нутаг дэвсгэр дэх Налайхын Барилгын Материалын Үйлдвэрлэл, Технологийн Паркийн хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөө гаргаж, 120.0 га талбайд бүтээн байгуулалт бий болгож, үйлдвэрлэлийн чиглэлээр хөгжүүлэх төлөвлөгөөтэй ажилласан. Нэг төвт хотоос олон төвт хотыг бий болгон төвлөрлийг сааруулах, түгжрэлийг бууруулах зорилгоор хүнд хөнгөн үйлдвэрүүдийг шилжүүлэхээр ажиллаж байгаа бөгөөд үүний нэг болох “100 айл” барилгын материалын захыг тус парк руу нүүлгэх шийдвэр гарсан. 

Тиймээс энэ хүрээнд Налайхад дэд бүтэц, бүтээн байгуулалт, үйлдвэржилтийн ажлууд хийгдээд явж байгаа бөгөөд одоогоор 20 гаруй хувь нь барилгажсан байна. Илүү дэлгэрэнгүй баттай мэдээллийг тус паркаас авах боломжтой. 

“100 айл” барилгын материалын захад ихэвчлэн худалдаа эрхлэгч, аж ахуй нэгжүүд үйл ажиллагаа явуулдаг тул тэднийг баруун болон зүүн бүс дэх барилгын худалдааны төвүүдэд хуваарилахаар төлөвлөж байгаа. Жишээ нь сүүлд Сонсголонд том барилгын материалын худалдааны төв нээгдээд үйл ажиллагаа жигдрээд явж байна. Тиймээс эхний ээлжинд “Барилгачин” худалдааны төв, Дүнжингаравын зам дагуух Шинэ 100 айл руу хуваарилан нүүлгэх боломжтой гэж харж байгаа. 

Манай хувьд “Улаанбаатар хотын ерөнхий төлөвлөгөө 2040” - ыг боловсруулан, батлуулахаар ажиллаж байна. Ерөнхий сайдын тушаалаар тус төлөвлөгөөн дээр олон улсын зөвлөх үйлчилгээ авч, дүгнэлт гаргуулахаар болсон. Тиймээс тендер зарлагдаад Солонгос Улсын зөвлөх компани шалгараад, гэрээ байгуулах шатандаа явж байна. Энэхүү төлөвлөгөөнд 100 айл, их дээд сургуулиуд, хүнд хөнгөн үйлдвэрүүд гэх мэт агаар бохирдол, хэт төвлөрлийг бий болгож буй газруудыг үе шаттай нүүлгэн шилжүүлэх, бүсчлэн хөгжүүлэх логистикийн асуудлыг тодорхой тусгасан байгаа. 

Одоогоор уг төлөвлөгөө бүрэн батлагдаагүй байгаа учраас 100 айлтай холбоотой асуудлуудыг албан ёсоор олон нийтэд хэлэх боломжгүй байна. 

Нүүлгэн шилжүүлтэд жил бүр төсвөө тодорхой хөрөнгө зарцуулж байгаа ч тодорхой тайлан үр дүнгүй байгаад байна. Нүүлгэхэд ямар асуудал тулгарч байна вэ? 

Нүүлгэн шилжүүлэх нь өөрөө маш өндөр зардалтай. Мөн тухайн хэсгийн зарим нь түрээслэгчид, зарим нь нь тухайн газраа өмчлөх болон эзэмших эрхтэй хууль эрх зүйн хүрээнд үйл ажиллагаа явуулж байгаа ч хүмүүс бий. Тухай бүрд тохирсон арга хэмжээ авах, хохиролгүй байлгах нь өөрөө том асуудал болж байна. 

100 айлын нүүлгэн шижлүүлэхтэй холбоотой төсөв мөнгө нь Улсын төсөв эсвэл Нийслэлийн төсвөөр хийгддэг. Харин газартай холбоотой асуудлыг Нийслэл болон Сүхбаатар дүүргийн “Газар чөлөөлөх хэлтэс” - ээс газрыг хэрхэн чөлөөлөх ажлыг хариуцаж байгаа. Харин манай зүгээс ерөнхий бүсчлэлийн төлөвлөгөөг гаргасан байгаа.  “Улаанбаатар хотын ерөнхий төлөвлөгөө 2040”  батлагдахад бүх ажлууд тодорхой болох болно. 

100 айл барилгын захад үйл ажиллагаа явуулж байгаа зарим худалдаа эрхлэгчид болон тэнд оршин суугаа иргэдээс нөхцөл байдлыг тодруулахад, 

“100 айл”-д бизнес эрхлэгч 1: 

Би энд бизнес эрхлээд удаж байна. 20 гаруй жил болсон байна. Тиймээс нүүлгэнэ гэж бодохгүй байна. 100 айлыг нүүлгэх шалтгаан нь түгжрэл үүсгэж байгаа гэдэг. Гэхдээ 100 айлын худалдааны төвүүдээс илүү Иргэний бүртгэл мэдээллийн төв. Энэ хоёр газар нэг дор байхаар ийм асуудал үүсээд байна гэж хардаг. Төрийн чирэгдэл, оочир дугаар ихтэй газар улсынхаа барилгын захтай нэг дор байхаар чинь түгжрэл үүсэх нь ойлгомжтой шүү дээ. Тэгэхээр энэ нь дээрээ анхаараад асуудлаа шийдэх нь зөв. Манай энэ хавиарх хүмүүс ч ийм бодолтой байдаг. Бид хоорондоо ярилцдаг юм. Он удаан жил байсан болохоор нүүлгэхгүй болов уу гэж бодож байна. 

Нүүлгэх тухай мэдэгдэл ирж л байдаг. Гэвч одоогоор нүүлгэсэн юм алга байна. Үнэндээ холбогдох байгууллагын хүмүүс нь өөрөө 100 айлд байгаа зарим газруудын эзэд шүү дээ. 

“100 айл”-д бизнес эрхлэгч 2: 

100 айлыг тойроод барилгажаад байгаа учраас зарим худалдаа эрхлэгчид багасаж байгаа. Хэрвээ шийдвэр, захирамж нь гараад, төсөв мөнгө шийдэгдээд нийтээр нь нүүлгэнэ гэвэл шийдвэрээ дагаад нүүнэ. Гэтэл энэ асуудал маш удаан яригдаж байгаа ч хэрэгжүүлсэн ажил миний хувьд харагдахгүй байна. Нэгдсэн бодлого системтэйгээр иргэд болон бидний ашгийг бодож шийдвэр гаргаасай гэж боддог. Газар чөлөөлөх, нүүх талаар албан мэдэгдэл ирсэн ч би ганцаараа нүүгээд яах билээ. Миний бодлоор 100 айл амардаг өдөр ч энэ хавь түгжрээтэй, ачаалал ихтэй байдаг. 

100 айл орчим оршин суугаа иргэн 1: 

100 айлыг тойроод Сүхбаатар дүүргийн нэгдсэн эмнэлэг, арьс өвчин судлал, нүүр ам судлалын төв эмнэлэг, иргэний бүртгэл мэдээллийн төв, улсын арван жилийн сургуулиуд, тэр бүү хэл тусгай сургууль ч ойрхон байдаг. Би энүүхэнд амьдардаг хүн л дээ. Цементийн тоос шороо босох, юу нь мэдэгдэхгүй хурц үнэр үнэртэх гэх мэт хүний эрүүл мэндэд муугаар нөлөөлөх зүйл энд бишгүй л байгаа санагддаг. Хэдэн жилийн өмнөөс л нүүлгэнэ гэсэн мэдээ сонсоод цэгцрэх нь гэж бодож байсан юм. Гэтэл одоо болтол нүүгээгүй л байна шүү дээ. Дорвитой шийдвэр гаргахгүй л байна гэж хардаг. 

100 айл орчим оршин суугаа иргэн 2: 

Сонгууль дөхөөд л энэ асуудлыг ахиад яриад эхэлж байгаа байх. Саяхан 100 айлыг Барилгачин зах руу нүүлгэнэ гэсэн мэдээ харсан л даа. Миний хувьд хаа байсан налайх руу 100 айлыг нүүлгэж байснаас сонсголонд байдаг барилгын зах руу нүүлгэсэн нь худалдаа эрхлэгч нарт ч тэр, худалдан авагч нарт ч тэр ашигтай л гэж харсан. Тэр нь арай амьдрал ойрхон санагдсан.  Бэлэн байгаа газар руу түрээсэлж худалдан авах зарчмаар л энэ газруудыг нүүлгэхгүй бол нүүхгүй шүү дээ хэмээлээ. 

Холбогдох төрийн байгууллага болон 100 айлын худалдаа эрхлэгч, иргэдтэй уулзаж ярилцахад нэг нөхцөл байдал тодорхой болж байна. Төр засгаас тус захыг нүүлгэх дорвитой арга хэмжээ авахгүй цаг хугацаа өнгөрсөөр, худалдаа эрхлэгч аж ахуй нэгж байгууллагууд ч албан мэдэгдэлд дөжирч, үйл ажиллагаагаа хэвийн явуулсаар, агаарын бохирдол, түгжрэлийн асуудал ч шийдэгдсэн зүйлгүй байна. Гэхдээ төр засгаас дорвитой шийдвэр гарган нийтээр нь нүүлгэвэл тэдний ихэнх хувь нь шийдвэрийг даган хөдлөхөд бэлэн байгаа юм. 

100 айлыг нүүлгэхээр төлөвлөж байгаа Налайхын Барилгын Материалын Үйлдвэрлэл, Технологийн Паркийн бүтээн байгуулалтын ажил ч уг асуудалтай ижил урт хугацаанд яригдаж байгаа. Одоогийн байдлаар үйлдвэрүүдийн технологийн усны хэрэгцээг хангах 4 ш гүний худаг, 660 м2 талбай бүхий 2 давхар Канад модон технологоор баригдсан оффисийн байр, дэд бүтцийн зарим ажлууд хийгдэж байгаа бөгөөд 11 аж ахуй нэгж байгууллага бүтээн байгуулалтын ажлаа эхлүүлж, 4 аж аухй нэгж үйлдвэрлэлээ явуулан, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байна. Өнгөрсөн хугацаанд уг паркад нийт 30 орчим тэрбум төгрөгийг зарцуулсан бөгөөд цаашид 180 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт шаардлагатай байгаа юм. 

Тиймээс 100 айл барилгын захыг Шинэ 100 айл болон Сонсголонгийн Барилгачин худалдааны төв рүү хуваарилан нүүлгэх нь давын түрүүн дэх эхний нүүдэл бололтой.