Улаанбаатар хотын ногоон байгууламжид томоохон нөлөө үзүүлэх гол салбар бол барилгын салбар билээ. Шинээр баригдаж байгаа тансаг зэрэглэлийн болон стандарт орон сууцын нийт талбайн 30-аас доошгүй хувь нь автомашины зогсоол болон ногоон байгууламж байх ёстой гэж хуульчилсан байдаг. Гэвч эдгээр шаардлагыг хангаж байгаа цөөн тооны тансаг зэрэглэлийн орон сууцнууд Монголд байна. 

Олон улсын стандартын дагуу нэг сая хүн амтай хотод нэг хүнд 24 м.кв ногоон байгууламж ногдож байх шаардлагатай. Гэтэл манай улсад нэг хүнд 4-6 м.кв ногоон байгууламж ногдож байгаа нь дэлхийн дунджаас 6 дахин бага үзүүлэлт юм. Сүүлийн арван жилд Улаанбаатар хотын ихэнх стандарт байрны тоглоомын талбай жижиг дэлгүүр, оффисын өндөр барилга, автомашины дулаан зогсоолоор солигдчихсон. Түүнчлэн шинээр баригдаж байгаа зарим барилга, хотхонууд стандарт хэмжээнд үл нийцэх хүүхдэд эрсдэлтэй авто замтай ойр, хэт жижиг зайд, ойр ойрхон байрлалтай амралт болон тоглоомын талбай төлөвлөсөн байдал нэлээд ажиглагддаг. 

Ногоон байгууламжийн талаар “Монгол улсын үндсэн хууль, Хот байгуулалтын тухай хууль, Хот суурин газрыг дахин хөгжүүлэх тухай хууль, Монгол улсын тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал- 2030, Ногоон хөгжлийн бодлого, Хот тосгоны төлөвлөлт, барилгажилтын норм ба дүрэм /БНбД-31-01-04/, Зүлэгжүүлэх талбай бэлтгэх, үр тарих, арчлах /MNS 6260:2011/, Хот байгуулалтын мэдээллийн сангийн таних тэмдэг /MNS 6736:2018/” гэх эдгээр монгол улсын хууль тогтоомж түүнээс улбаалан гарсан хууль, дүрэм, журам, стандартыг дагаж мөрдөх шаардлагатай байдаг. 

Ногоон байгууламжийн ангиллыг нийтийн эзэмшлийн, хязгаарлагдмал хэрэгцээний, тусгай зориулалтын гэж хуваадаг. Нийтийн эзэмшлийн ногоон байгууламжид парк /хороолол дундах цэцэрлэг/, сад /Дүүргийн цэцэрлэг/, бульвар /гудамж/, скверь 0.2-2.0 га /жижиг талбайн цэцэрлэг/, аллей /зам дагуу/; хязгаарлагдмал хэрэгцээний ногоон байгууламжинд дендрари, сургууль, цэцэрлэг, эмнэлэг, боловсрол, соёлын байгууллагууд, спортын байгууллагууд, үйлдвэрийн газрууд, хувийн байшин барилгад хамаарах; тусгай зориулалтын ногоон байгууламжид ботаникийн цэцэрлэгүүд, усан сан, нуур цөөрөм, усны эх булаг хамгаалах, мод үржүүлэг, нийсэх онгоц, төмөр замын хамгаалалтын зурвас, ус салхинаас хамгаалах зурвас, оршуулгын газар, цэвэрлэх байгуулам гэх зэрэг нь хамаардаг байна. 

Барилга байгууламжийг шинээр ашиглалтад оруулж буй барилгын компаниуд Монгол улсын стандарт MNS 5973: 2009 “Барилга байгууламж, инженерийн шугам сүлжээг төлөвлөхөд ногоон байгууламжийн ойртох зай, хэмжээ”-г дагаж мөрдөх ёстой. Тухайн стандартаар техникийн шаардлагыг тодорхойлж өгсөн байдаг. 

Барилга байгууламжид тавигдах шаардлагад “Барилга байгууламжийн гадна тохижилтын талбай, ногоон байгууламж хот төлөвлөлтийн норм, нормативын баримт бичигт заасан хэмжээнээс багагүй байна” гэж барилгын тухай хуулинд хуульчилсан байдаг ч тухайн шаардлагыг хангаагүйн улмаас бэртэж гэмтсэн, амиа алдсан хүүхдийн тухай харамсалтай хэрэг жил бүр гарч байна. Тухайлбал, 2018 онд гадаа тоглож байсан 10 настай хүү тогонд цохиулан амиа алдсан. 2020 онд тоглоомын талбайд савлуур нурж 12 настай хүүхдэд ноцтой гэмтэл учруулсан гээд гэмтэл бэртэл авсан хүүхдийн тоо 2020 оны байдлаар 5000 давсан тоо судалгаа байдаг. Иймд холбогдох байгууллагуудаас хяналт шалгалт явуулснаар зарим нэг тоглоомын талбай шинэчлэгдсэн хэдий ч одоог хүртэл эвдрэл гэмтэлтэй эрсдэлтэй талбай хүүхдийн тоглох орчинд байсаар байна. Тодруулбал, Хотын стандарт хэмжил зүйн газраас өнгөрсөн гуравдугаар сард нийт 44 байршлын тоглоомын талбайд хяналт шалгалт хийхэд 60 хувь нь эрсдэлтэй байжээ. Ингэхдээ тоглоомын талбай бүрэн бус, эвдрэл ихтэй, тоглоомууд стандартын бус, хуучирч муудан, ашиглалтын шаардлага хангахгүй болсон, гулсуур хэт налуу зэрэг нийтлэг зөрчил илэрч, хяналт шалгалт үргэлжилж байгаа юм. 

Монгол Улсын Зөрчлийн тухай хуулинд ногоон байгууламжтай байлгах, хот байгуулалтын тухай хуулийг зөрчсөн этгээдэд торгуулын арга хамжээ авахаар заасан байдаг. Тодруулбал: хот, тосгоны өнгө үзэмж, эрүүл ахуйн нөхцөлийг сайжруулах, газрыг хамгаалах, нөхөн сэргээх шаардлагын дагуу газар эзэмшигч нь эзэмшилд авсан газрын 10-аас доошгүй хувийг ногоон байгууламжтай байлгах үүргээ биелүүлээгүй бол учруулсан хохирол, нөхөн төлбөрийг гаргуулж хүнийг таван зуун нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, хуулийн этгээдийг таван мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно. 

Хот байгуулалтын баримт бичгийг боловсруулахдаа “хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөөнд хамааруулсан нийт газар нутгийн болон барилга барих зориулалтаар олгосон газрын нийт талбайн 20-иос доошгүй хувь нь цэцэрлэг, ногоон байгууламж, 20-иос доошгүй хувь нь авто зогсоолтой байх, хог хаягдлыг цуглуулах; барилга байгууламжид тавигдах шаардлага, тэдгээрийн дэд бүтцийн хангамж, ногоон байгууламж, эрүүл ахуй, экологи, галын аюулгүй байдлыг тусгаагүй бол хүнийг найман зуун нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, хуулийн этгээдийг найман мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно” хэмээн заасан байдаг. 

Монгол Улсын эрүүгийн хууль тогтоомжид “Чанар муутай барилга байгууламжийг ашиглалтад оруулах” тухай заалтад “Эрх бүхий байгууллагын зөвшөөрөлгүйгээр, эсхүл батлагдсан зураг төслөөс өөрөөр, эсхүл чанар муутай барилга байгууламж барьсан, бариулсан, ашиглалтад оруулсны улмаас хүний эрүүл мэндэд хүнд хохирол учирсан, хүний амь нас хохирсон, эд хөрөнгөд их хэмжээний хохирол учирсан бол таван мянга дөрвөн зуун нэгжээс хорин долоон мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох, эсхүл нэг жилээс таван жил хүртэл хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах, эсхүл нэг жилээс таван жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ” гэж заасан.