“Барилгын хөгжлийн Төв” ТӨҮГ захирал Ц.Амарсанаатай ярилцаж ойрын хугацаанд хийж хэрэгжүүлж буй ажлын талаар ярилцлаа. 

2024 онд Улсын төсөв тэлж, барилгын салбарт ихээхэн хөрөнгө оруулалт хийгдэхээр төсвийн тухай хуулинд суусан. Улсын хэмжээнд улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар барилгын салбарт хичнээн төсөл хэрэгжиж байна вэ?

“Барилгын хөгжлийн төв” ТӨҮГ-нь Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалт болон гадаадын зээл тусламжаар хэрэгжих төсөл арга хэмжээнд салбарын эрх зүйн баримт бичиг хууль, норм, дүрэм стандартын дагуу захиалагчийн хяналтыг хэрэгжүүлэн ажилладаг. Одоогийн байдлаар улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар хэрэгжиж буй 452 төсөл арга хэмжээнд манай байгууллагын захиалагчийн хяналтын хэлтсийн инженерүүд хяналт тавин ажиллаж байгаагаас Боловсрол, шинжлэх ухааны яамны захиалгат 185 төсөл арга хэмжээ, БХБЯ-ны 110, Эрүүл мэндийн яамны 42, Соёлын яамны 30, Биеийн тамир спортын улсын хорооны 20, Байгаль орчин аялал жуулчлалын яамны 15, Хүнс хөдөө аж ахуйн яамны 13 гэх мэт төсөл арга хэмжээнд хяналтын хэрэгжүүлэн ажиллаж байна.   

2024 онд БХТ хийж хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн ямар онцлох ажлууд байна вэ? 

Өнгөрсөн жилийн зун нь Улаанбаатар хотод үерийн нөхцөл гамшгийн хэмжээнд хүрсэн бол, өвөл нь мөн цас их орсонтой холбоотойгоор шар усны үерийн нөхцөлд байдал хүндрэх төлөвтэй байна. Гэтэл үндсэн хууль, бусад дагалдах эрх зүйн баримт бичгүүд нь иргэдийг эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах нөхцөлийг нь бүрдүүлэх ёстой. Өнөөдөр далан суваг, бетон болон шороон боомтын  10 гаруй норм, дүрэм хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа. Гэхдээ сүүлийн үед жилд орох хур тундасны хэмжээ нэмэгдэж, байгаль цаг уурын дулааралтай холбоотой  үер их болж байна. Үүнтэй холбоотой бид норм дүрмээ эргэж харах, шинэчлэх, шинээр боловсруулах ажил хийгдэх шаардлагатай байдаг. Энэ оны нормчлолын сангийн төлөвлөгөөнд “Барилга  ба байгууламж, Газар доорх уснаас хамгаалах хамгаалалт”, “Усны барилга байгууламжид хэрэглэх төмөр бетон хийц, эдлэхүүн, элементийн нэг маягийн зураг төслийн цомог, техникийн нөхцөл” барилгын дүрэм болон нэг маягын зураг төслийн цомог боловсруулахаар оруулсан. Мөн  Улаанбаатар хотын түгжрэлийг бууруулахтай холбоотойгоор метро барих асуудлын хүрээнд  норм дүрэм боловсруулах шаардлагатай.  Энэ хүрээнд Австрали, Солонгос, Хятад улсын  норм дүрмүүдийг судлах, боловсруулах, мөн  норм дүрмийн үзлэг хийгдэх, норм дүрэм боловсруулахад  бусад нормтой давхцах, хоорондын  уялдаа холбоо зөрчилдөх зэрэг байдлыг судалж байна.

Дараагийн нэг чухал ажил нь  2023 онд шинэ төсөл тавигдаагүй, үргэлжилж байгаа 450 гаруй төсөл арга хэмжээнээс гадна “Эрдэнэс тавантолгойн” нүүрс баяжуулах үйлдвэр, Улаанбаатар хотын шинэ цэвэрлэх байгууламжийн төсөл гэх мэт том төслүүдэд манай байгууллага багийн системээр хяналт тавин ажиллаж байна. Цаашид бид хяналтыг олон улсын чанарын удирдлагын менежментийн зарчмаар хийхээр инженерүүдээ сургах, чадавхжуулах тал дээр анхаарч байна. 

Мөн нэг чухал ажил бол газар хөдлөлтийн тэсвэрлэлтээр нь үнэлж паспортжуулах ажлыг Нийслэлийн газар хөдлөлтийн албатай хамтраад ажлын хэсэг байгуулаад зохион байгуулж байна. 

Салбарын мэргэжилтэн ажилтнуудыг мэргэшүүлэх сургалтыг танайхаас зохион байгуулдаг.  Нийт хэчнээн төрлийн сургалт зохион байгуулж байна вэ? 

Барилга, хот байгуулалтын сайдын 2014 оны 200 дугаар тушаалын хавсралтаар баталсан “Барилгын салбарын ажилтны давтан сургалт, мэргэшлийн зэрэг олгох дүрэм”-ийн 1 дүгээр хавсралтын 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.23-т зааснаас бусад сургалт болон мэргэшлийн зэрэг горилох, сунгах шалгалтыг зохион байгуулах чиг үүргийг Барилга, хот байгуулалтын сайдын 2023 оны 10 дугаар сарын 26-ны өдрийн 250 дугаар тушаалаар тус төвөөр түр гүйцэтгүүлэхээр шийдвэрлэсэн.  

2020 оноос эхлэн мэргэшлийн  зэрэг горилох, сунгах мэргэжилтнүүдэд зориулсан заавал болон сонгон суралцах багц тооцох сургалтуудыг цахим хэлбэрээр зохион байгуулж байна. Мөн “Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал эрүүл ахуйн ажилтны  сургалт”, “Төсөвчний анхан шатны сургалт”  чадавхжуулах  сургалтыг цахим, танхим хослуулсан хэлбэрээр зохион байгуулж байна. Сургалтыг цахимаар зохион байгуулсанаар орон нутагт ажиллаж амьдарч буй инженер техникийн ажилтнууд, гадаад сурч ажиллаж байгаа мэргэжилтнүүд суралцах боломжтой болсон. Энэ нь цаг хугацаа, эдийн засгийн хувьд зохих хэмжээгээр хэмнэлттэй байгаа нь суралцагчдын сэтгэл ханамжийн судалгаа 98%-иар дүгнэгдэж байгаагаас харагдаж байна. 

ОХУ болон Хятад хоёр улсын хооронд тавигдах хийн хоолойн төсөл яригдаж байгаа.  Танай байгууллага энэ төсөл дээр  ямар оролцоотой ажиллаж байна вэ? 

ОХУ, Хятад улс хооронд Монгол Улсаар дайрч гарах хийн хоолой тавигдах  зураг төсөлд магадлал хийгдэхээр болж байгаа. Дээрх томоохон мега төслүүд дээр магадлал хийх экспертүүдийн чадавхи дээр  шаардлагыг нэлээд өндөр тавьж байна. Экспертүүдийн сонгон шалгаруулж гэрээ байгуулсан. Ер нь зураг төсөл, магадлалын хяналт хийх явцад алдаа гаргахгүй байлгах тал дээр экспертүүдээ чадваржуулах, сургах,  танин мэдүүлэх тал дээр анхаарч байна. 

Барилгын нэгдсэн мэдээллийн системийг хэрхэн хөгжүүлж байгаа вэ? Үүнээс барилгын салбарынхан ямар ямар мэдээлэл, үйлчилгээг авах боломжтой байна?

Барилгын тухай хууль, Засгийн газрын 51 дүгээр тогтоол болон салбарын бусад дүрэм журмын хүрээнд иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллагуудад үзүүлж буй үйлчилгээг цахим хэлбэрээр хүлээн авч шийдвэрлэх, цаасан баримт бичгийн хэмжээг багасгах, бусад төрийн байгууллагад бүртгэгдсэн мэдээллийг дахин бүртгэхгүй байх үүднээс “Барилгын салбарын нэгдсэн бүртгэл, мэдээллийн сан”-г ашиглалтад оруулж, нэмэлт хөгжүүлэлт сайжруулалтын ажлыг гүйцэтгэж байна.

Мэдээллийн сан нь ашиглаж эхэлснээр дараах үйл ажиллагааг цахим хэлбэрт шилжүүлсэн. Үүнд:

1. Барилгын үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн хүсэлт хүлээн авах, шийдвэрлэх;

2. Норм, нормативыг цахимаар ашиглах;

3. Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар дараа онуудад хэрэгжүүлэх техник эдийн засгийн үндэслэл, зураг төсөв;

4. Мэргэшлийн зэргийн сургалт, тест худалдан авах;

5. Барилгын салбарын мэргэжлийн зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэх иргэн, хуулийн этгээдийн бүртгэл хүсэлт хүлээн авах, шийдвэрлэх;

6.Барилгын материалын технологийн заавар, тохирлын гэрчилгээний хүсэлт хүлээн авах,шийдвэрлэх;

7. Ажлын байрны зарлал байршуулах;

8. Нийтийн аж ахуйн мэдээ, мэдээлэл.

Норм нормативыг баримт бичигтэй холбоотойгоор салбарынхны дунд маш их шүүмжлэл байна. Гэвч энэ чиглэлд ажиллах хүний нөөц дутмаг байгаа талаар зарим мэргэжилтнүүд хэлдэг. Энэхүү ажлын ард ямар баг ажиллаж байгаа вэ. Салбарын мэргэжилтнүүд энэ тал дээр хэрхэн хамтарч ажиллах боломжтой вэ? 

Барилга бол бусад дэд бүтцийн салбарыг бодвол 1100 гаруй норматив баримт бичгийг үйл ажиллагаандаа хүчин төгөлдөр хэрэглэдэг цогц үйл ажиллагаанаас бүрддэг том салбар юм. Ийм учраас норматив баримт бичиг шүүмжлэл дагуулах нь зайлшгүй. Энэ бол нийгмийн зөв хандлага юм. Гэхдээ шүүмжлэл болгон үндэслэлтэй болоод үнэн үү гэдэг цензурийг бид нэг талаас нь харах нь буруу болов уу.

Монгол Улсын барилгын салбарын норм, нормативын баримт бичгийг боловсруулахад хэрэглэгдэх бусад орны албан ёсны эх сурвалж материал, мөн өөрийн орны инженер техникийн ажилтнууд судлан боловсруулж байгаа баримт бичгийн хувьд ч гэсэн боловсруулалтын үе шат болгон нь салбарын эрдэмтэн, зөвлөх, тэргүүлэх зэрэгтэй мэргэжилтнүүд, салбарт үйл ажиллагаа явуулж байгаа, уялдаатай бүх салбарын төлөөллийн саналыг тусгаж  хөндлөнгийн хяналт дор хийгдэж Засгийн газрын тогтоолоор болон барилгын асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн баталдаг тул хэн нэгэн дураараа хийж хэрэгжүүлдэг ажил биш юм. Гэхдээ норматив баримт бичиг боловсруулах санал санаачилга гаргаж, өөрсдийн мэдлэг боловсрол, мэргэжил туршлагаа бүрэн дайчлан баримт бичиг боловсруулах нь хэн бүхэнд нээлттэй. 

Норм, нормативын баримт бичгийн заалтыг төлөвлөлтийн болон барилгын ажлын явцад хэрэгжүүлдэггүйгээс Хот төлөвлөлт, барилга байгууламжийн хоорондын зай хэмжээ, хөдөлмөр хамгаалал аюулгүй ажиллагаа, технологийн үйл явцад гарсан алдаа дутагдлыг норматив баримт бичиг шаардлага хангахгүй мэтээр тайлбарладаг буруу зуршил тогтсоныг Улаанбаатар хотын одоогийн байгаа байдлаас харж болно.

Барилга байгууламжийн норм, нормативын баримт бичиг боловсруулах үйл явц нь олон улсад Шинжлэх ухаан, эрдэм шинжилгээний судалгааны институтын хэмжээнд хийгддэг ажил тул орчин үеийн шинэ дэвшилтэт техник, технологитой зэрэгцэн хөгждөг.

Манай улсад салбарын эрдэм, шинжилгээ судалгааны институт байхгүйтэй холбоотойгоор өнөөдөр баримт бичиг боловсруулах ажил Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах хуулийн дагуу сонгон шалгаруулалтаар зөвлөхийг сонгож гэрээ байгуулах хэмжээнд хийгдэж байна. 

Ийнхүү гэрээ байгуулж ажлыг гүйцэтгэх явцад барилгын салбарын норм, нормативын баримт бичиг боловсруулах чадвар бүхий хувь хүн болон компаниуд тендерт оролцох, тендерийн баримт бичиг боловсруулах сонирхолгүй, оролцохгүй байгаа нь ийм байдлаар цаашаа хөгжих бололцоогүй болохыг харуулж байна.

Салбарын эрдэм шинжилгээний үндсэн дээр боловсруулагдах бодлогын баримт бичгийг боловсруулах нь төрийн бодлогоор институтын хэмжээнд боловсон хүчний залгамжийг бэлтгэх, энэ төрлийн гадны улсын байгууллагуудтай нягт уялдаатай хамтран ажиллаж туршлага солилцох зарчим, чиг хандлага руу шилжүүлэхийг зайлшгүй шаардлагыг бий болгож байна.

Өнөөдөр Барилгын норм, дүрэм, барилгын болон техникийн дүрэм, заавар, цомог, аргачлал, стандарт боловсруулах ажлыг Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах хуулийн дагуу төвийн Норм, нормативын хэлтэс 15 хүний бүрэлдэхүүнтэй зохион байгуулан ажиллаж байна.

Саяхан Замын-Үүд хилийн боомтод Барилгын материалын сорилт шинжилгээний лаборатори  ашиглалтад орсон. Тус лаборатори нь ямар чиг үүрэгтэгээр үйл ажиллагаагаа явуулах вэ? 

Барилгын тухай хуулийн 13.1.1 импортоор орж ирж байгаа барилгын материал нь тухайн материалын гарал үүслийн гэрчилгээтэй, лабораторийн батламжтай, өөрийн гэсэн сав баглаа боодолтой байхаар хуульчлагдсан. Тиймээс тухайн барилгын материал нь хүн амын эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөгүй, Монгол Улсын иргэдийг эрүүл аюулгүй орчинд амьдруулах эко бүтээгдэхүүн байх учраас хилийн Замын-Үүд боомтод барилгын материалын сорилт шинжилгээний лаборотори чухал ач холбогдолтой юм. Түргэвчилсэн лабораторийн барилгыг гурван жилийн хугацаанд байгуулж, манайхаас барилгын явцад хяналт тавьж ажиллалаа. 

Монгол Улсын барилгын материалын дийлэнх хувь нь импортоор орж ирж байгаа. Тиймээс импортоор орж ирж байгаа будаг, төмөр эдлэл, хананы  материал, керамик материалууд дээр химийн нэгдлүүдийг шинжлэхийн тулд энэ лабораторийг байгуулсан. 

Удахгүй барилгын удирдах ажилтны зөвлөгөөн болно. Энэ жилийн зөвлөгөөнийг ямар зорилтын хүрээнд зохион байгуулж байна вэ? 

Аюулгүй барилга, аюулгүй орчин, аюулгүй ажиллагаа гэсэн зорилтын хүрээнд зохион байгуулж байна. Хүний амьдрах орчны таатай нөхцөл, зөв төлөвлөлт, мэргэжлийн чадварлаг удирдлага, зохион байгуулалт, гүйцэтгэл гэсэн агуулгыг ажилдаа бий болгож ажиллах зорьж байна. 

Уг зөвлөгөөнийг зохион байгуулснаар барилгын салбарын удирдах ажилтнуудад ямар боломжууд бий болдог вэ? 

Салбарын стратеги зорилтуудын хэрэгжүүлэхэд бодлогын болон эрх зүйн баримт бичигт хийх шаардлагатай санал, зөвлөмжүүдийг хэлэлцдэг, гарц шийдлийн талаар ярилцдаг. Мөн салбарын аж ахуйн нэгж байгууллага, инженер техникийн ажилтнууд мэргэжлийн ажилчдад тулгамдаж буй асуудлыг нээлттэй санал солицдог. Энэ бүх үр дүнг нэгтгэж төрийн болон төрийн бус байгууллага хувийн хэвшлийнхэн дараа жил хийх хэрэгжүүлэх зорилго зорилтоо тодорхойлдог.

Бидэнтэй цаг зав гарган ярилцсан танд баярлалаа. Цаашдын ажил хөдөлмөрт нь өндөр амжилтыг хүсэн ерөөе.