Үндэсний номын сангийн шинэ барилга барих ерөнхийлөгчийн зарлиг 2008 онд гарсан ч 2014 онд барилга сууриа тавьсан бөгөөд 10 жилийн дараа буюу энэ жил улсын комисст хүлээлгэн өгөхөд бэлэн болоод байгаа билээ. Тус барилгын зураг төслийг гаргасан  Монгол Улсын зөвлөх архитектор, “Эгэл зураг төсөл” ХХК-ийн ерөнхий архитектор С.Сэргэлэнг энэ удаагийн Монгол уран бүтээлч буландаа онцоллоо. Тэрээр салбартаа 39 дэхь жилдээ ажиллаж байгаа бөгөөд Монгол улсын томоохон барилгуудын зураг төслийг гаргасан нэгэн. 

Та энэ салбартаа олон жил ажиллажээ. Энэ хугацаанд хичнээн зураг төслийг амжилттай хэрэгжүүлсэн байна вэ? 

Би 1984 онд Политехникийн архитектурын ангийг төгсөөд улсын барилгын институтын орон сууц-иргэний барилгын зургийн товчоонд архитектороор ажлын гараагаа эхэлж 1996 онд өөрийн компани болох “Эгэл зураг төсөл” ХХК-г үүсгэн байгуулж байлаа. Өдийг хүртэл 39 жил тасралтгүй зураг төслийн байгууллагад ажиллахдаа 200 гаруй объектийн зураг төсөл дээр ажилласан бөгөөд ихэнх зураг төсөл маань хэрэгжсэнд баяртай явдаг. Театр, Улсын төв цэнгэлдэх хүрээлэн, Эрдэнэт, Увс аймгийн төв цэнгэлдэх хүрээлэн, Нэгдсэн үндэсний барилга, Нарантуул зочид буудал, Улаанбаатар их дэлгүүр гэх мэт нийслэл хотноо томоохон хэмжээний 40-иод төслийн зургийг амжилттай гаргаж хэрэгжүүлсэн байна. 

Миний хувьд сургуулиа төгсөөд ажлын байран дээр гараад 5000 хүний суудалтай спорт цогцолборын иж бүрэн зураг төслийг хийж байлаа. Одоо эргээд бодоход тэр төсөл маань залуу насандаа туршлага ч бага байсан болохоор тэр үү? Надаас нилээдгүй ур ухаан, мэдлэг, чадвар шаардаж бүтсэн зураг төсөл шиг санагддаг. Тухайн төслийг үзэсгэлэнд танилцуулах зорилгоор иж бүрэн цогцлоож хийж байсан юм. Ингээд бодоход хамгийн дурсамжтай бүтээл маань байжээ. 

Би архитетор хүний төсөөлөл, төлөвлөлтийг гайхалтай гэж боддог. Гэхдээ инженер хүний тооцооллоор анхны зураг төсөл өөрчлөгддөг тохиолдол их байдаг юм шиг санагддаг. 

Архитектор хүний бүтээл дан ганц уран сэтгэмж, төсөөллөөр бүтдэггүй. Юуны түрүүнд захиалагчийн өгсөн зураг төслийн дагуу хамгийн анхны зургийг архитектор хүн гаргадаг. Гэвч барилга бүтээцийн инженер, цахилгаан, сантехник гээд барилгын иж бүрэн инженерчлэлийн хүмүүстэйгээ хамтраад төслийн судалгаагаа хийж санаагаа боловсруулдаг. Судалгаан дээрээсээ үндэслээд төслийн зохиомж, хийцийг тодорхойлдог. Хийц, конструкторын бүрэн ойлголтгүй, мэдлэггүйгээр архитектор хүн дан ганц төлөвлөлт хийнэ гэж байдаггүй. Анхны санааг хэдий архитектор хүн гаргадаг ч инженерүүдтэйгээ 50/50 хувьтай санал бодлоо солилцож, судалгаа хийсний дүнд амжилттай бүтээлээ бий болгож чаддаг.  Архитектор хүн гэдэг философич, эдийн засагч, нийгэм судлаач гээд олон талын мэдлэгтэйгээс гадна хот байгуулалтын зураг төсөлтэйгээ уяалдуулах ёстой байдаг. Мөн мэдрэмж хамгийн чухал бөгөөд хүний төлөө орон зайг бий болгож хүрээлэн буй орчинтойгоо уялдуулж төлөвлөлтөө хийх хэрэгтэй байдаг.

Улаанбаатар хотыг маш төлөвлөлтгүй, зохион байгуулалтгүй барилгуудаар дүүрлээ гэсэн яриаг хүн болгон л ярьж шүүмжилж байна. Та яг энэ салбарт олон жил дагнаад ажилласан хүний хувьд юу гэж хардаг вэ? 

Миний харж байгаагаар 2020 он хүртэл Улаанбаатар хотын ерөнхий төлөвлөгөөний дагуу зохион байгуулалттай барилга байгууламж, хангалттай зам талбай, ногоон байгууламж төлөвлөгдөн баригдаж байсан. Харин сүүлийн хэдхэн жилд хэт их улс төржиж замбараагүй барилга байгууламж барьсны дүнд хотын эмх цэгц, зөв голдирол нилээдгүй алдагдлаа. Үүнийг хотын удирдлагууд төдийгүй иргэд өнгөрсөн зуны жишээ болох үерийн асуудлаас харж шүүн тунгаасан бизээ.

Хотын эмх цэгц алдагдаж байгаагын зэрэгцээ салбарт шинээр гарч ирж буй залуу архитекторуудыг та юу гэж дүгнэх вэ? 

Би залуу байж үзсэн. Алдаж онож ч үзсэн. Анх сургуулиа төгсөөд залуу байхад ахмад үеийн туршлагатай мэргэжилтнүүд л хамгийн мундаг санагдаж их зөвлөгөө авдаг, заавар сургаалыг нь сонсдог байлаа. Түүнийхээ ачаар би өдийд улсынхаа томоохон төслүүдэд гар бие оролцож яваа болов уу гэж боддог. Харин орчин үеийн залууст маань ахмад үеийнхээ заавар зөвлөгөөг сонсож туршлага хуваалцах холбоо алдагдаж байна уу гэж хардаг. Хуучин зургийн институтэд байхад доод үе нь дээд үеэ сонсдог байсан зарчим бол архитектор хүн уран бүтээлээ хийхэд маш том амьд туршлага, мэдлэг болдог байсан. Хэдий өндөр мэдлэгтэй байсан ч туршлага илүүдэдгүй юм.  

Та салбартаа ямар чиглэлээр дагнаж ажилладаг вэ? 

Архитектор хүн ер нь бүхий л чиглэлээр ажиллаж хөрвөх чадвартай байх ёстой. Олон нийтийн барилга, номын сан, спорт цогцолбор гэх мэт ямар ч салбарын төсөл дээр ажиллана. Тэр байтугай үйлдвэр, уул уурхайн чиглэлийн төсөл дээр ч ажиллах үе гарна. 

Хамгийн гол нь тухайн төслөө хэрэгжүүлэхдээ гүн судалгаа үндэслэлтэй нилээдгүй нямбай хариуцлагатай хандаж орчин үеийн архитектурын жишигт нийцэхээр төлөвлөлтийг тусгаж хийхийг хичээдэг.

Архитектор хүний хувьд хийхийг хүсдэг бүтээл юу вэ? Биежүүлж чадсан болов уу? 

Миний хувьд нийслэл хотноо төдийгүй 21 аймагтаа өөрийн бүтээлээ биежүүлж амжилттай хэрэгжүүлж ирсэн. Монгол архитектор, инженерүүд дэлхийн жишигт нийцсэн барилгыг өөрсдөө хийх бүрэн чадвартай гэдгийг харуулсан бүтээл хийхийг хүсдэг байлаа. Энэ ч хүсэл маань биелсэн, миний дараа дараагийн үеийн архитектор болсон залуучууд маань улам үүнийг баталж харуулна гэдэгт итгэлтэй байна. Миний залгамж халаа болсон хүү С.Цолмон маань Япон улсын Осака хотын архитекторын сургуульд амжилттай суралцаж гранпри шагналтай төгссөн. Одоо эх орондоо мэргэжлээрээ ажиллаж томоохон төслүүдэд мөн гар бие оролцож яваад би баяртай байдаг. 

Та Үндэсний номын сангийн барилгын зураг төслийг хэдэн онд гаргасан бэ? Гүйцэтгэлийн ажил дээрээ бас нилээдгүй удлаа шүү дээ. 

Монгол Улсын Үндэсний шинэ номын сангийн зураг төслийг 2013 онд хийж гүйцэтгэсэн. Нийт зураг төсөлд Монгол улсын зөвлөх инженер Н.Эрдэнэсүрэн, Ялгуун баян ХХК-ий захирал, инженер Р.Батбаатар, Монгол улсын зөвлөх инженер Ж.Даваацэрэн хэмээх эрхмүүдтэй хамтран иж бүрэн зураг төсөл, тооцооллыг гарган хамтран ажилласан. 

2014 онд барилга угсралтын ажил эхлээд 2018 он хүртэл үргэжлээд зогссон. Сүүлдээ төсөв мөнгө нь хүрэхгүй жил гарны хугацаанд засварлаад 2020 онд номын сангийн 5-11 давхарын зарим төлөвлөлтийг өөрчлөөд барьж дуусгаж байгаа юм. Коронавирус гарсантай холбоотой барилгын материалын үнэ өсөж төсөвт өртөг нэмэгдэж барилга нилээдгүй удаашралтай байлаа. 

Тухайн төсөл маань нийтийн номын сан шүү дээ. Хүн бүр эрх тэгш үйлчлэх боломжоор хангасан болов уу гэж бодож байна. 

Улаанбаатар хотын 1 сая 700 гаруй мянган хүнээс бараг 750 мянга нь залуучууд буюу их дээд сургуулийн оюутнууд байдаг. Тухайн номын санд өдөрт 400-450 хүн үйлчлүүлэх хүчин чадалтай. 16 төрлийн үйлчилгээний заал нь иж бүрэн төлөвлөлттэйгээр хийгдсэн. Мөн тусгай хэрэгцээт хүмүүс зориулсан үйлчилгээг шийдэж өгсөн. Тухайн номын санг залуу үеийнхээ соён гэгээрэх их үйлсэд хувь нэмэр болно гэж найдаж байна. 

Одоо барилга ашиглалтад ороход бэлэн үү?  

Одоогийн байдлаар гадна дотно тохижилтын ажил дуусаад интерьерийн ажил мөн дуусаж байна. Одоо ашиглалтад хүлээлгэн өгөхөд тун ойрхон байна. Орчин үеийн залуус маань улсынхаа өв соёл, түүхээ суралцах, чөлөөт цагаа зөв боловсон өнгөрөөх тав тухыг хангасан номын сан ашиглалтад орж байгаад хувь хүнийхээ үүднээс их баяртай байна. 

Та ирээдүйн 10 жилд Монголын архитекторын салбарыг ямар хөгжил дэвшилтэй байна гэж харж байна вэ? 

Жил ирэх тусам барилгын материалын сонголт, төрөл улам нэмэгдэж эко ногоон барилга байгууламж руу салбар анхаарлаа хандуулахын зэрэгцээ орон зайн төлөвлөлт чөлөөтэй, зардал багатай, ашигтай, хүмүүсийн чөлөөт цагийг зөв боловсон өнгөрүүлэх газруудыг уян хатан төлөвлөж өгсөн гайхалтай арван жил ирж байна гэж үзэж байгаа. Энэ жилүүдэд манай салбарт их бүтээн байгуулалт бий болж, хүний нөөцийн хувьд илүү чадавхтай, мэргэшсэн боловсролтой залуус удирдан зохион байгуулах үе гэж харж байна.

Монгол улсын үндэсний номын сан Улаанбаатар хотын Сүхбаатар дүүргийн 7-р хороонд байрлалтай 70 м*25 м хэмжээтэй, 11 давхар барилга бөгөөд 534,000 номын фондтой.  

Барилгын үндсэн зохиомж, концепци 

Уг барилгын үндсэн эзэлхүүн төлөвлөлтийг гаргахдаа 1-4 давхарыг нийтийн уншлагын танхим, 5-10 давхарт уншлагын танхим, номын фонд, контор, хурлын танхим байхаар төлөвлөсөн. Уншлагын танхим нь уншигчдыг тав тухтай орон зайд ном унших боломжоор зорилгоор бууралттай цонх байхаар төлөвлөж, шалнаас тааз хүртэл нарны гэрэл чөлөөтэй тусахаар шийдсэн. Гол орц довжо шат, тэргэнцэртэй хүний налуу зам, явган зам талбай чөлөөтэй нээлттэй хийж төлөвлөсөн. Б блокийн 6-11 давхрын нүүр талд Монгол Үндэсний түмэн наст хээг архитектурын зохиомж шийдэл гарган зүүн, баруун нүүр талд төлөвлөж тусгасан. 

Гол нүүр талын том шилэн цонх нь дэлгэгдэж буй ном хэлбэрийн зохиомжтой хийгдсэн. 

Барилгын эзэлхүүн төлөвлөлт 

Тус барилга нь тэнхлэгээрээ 20*68,7 м хэмжээтэй 11 давхар А,Б,В гэсэн гурван блокоос бүрдэх ба А,В блок нь 4 давхар уншилтын заал төлөвлөсөн. Б блок нь 11 давхар уншлагын заал, хурлын танхим, контор, номын фонд төлөвлөж тусгасан. Барилгын ажлын талбай нь 10,315 м2, барилгын эзэлхүүн 37,134 м3 юм. 

Барилгын ерөнхий төлөвлөгөө 

Орчин үеийн хэвлэмэл ном, тав тухтай орчин, мэдээлэл технологийн дэд бүтцэд суурилсан техник, технологиор үйлчилгээ үзүүлэхээр төлөвлөсөн бөгөөд 530 суудалтай, чөлөөт сонголт  бүхий 16 төрөлжсөн уншлагын танхим, ном хэвлэлийг тоон хэлбэрт шилжүүлэх, сонсдог, брайль ном боловсруулах тусгай өрөө, аудио, видео болон цахим уншлагын танхим, мини театр, 200 гаруй хүний суудалтай хурлын 2 танхимтай, уншигч хэрэглэгчдэд номын сангийн уламжлалт болон цахим үйлчилгээнээс гадна үйлчлүүлэгчид өөр хоорондоо туршлага солилцох, хамтран ажиллах, бүтээлч сэтгэлгээг хөгжүүлэх, орчин үеийн номын сангийн жишиг үйлчилгээ авах боломжийг бүрдүүлэхээр төлөвлөсөн.  

1-р давхарт хүүхэд саатуулах төв, үзэсгэлэнгийн танхим, электрон каталогийн өрөө, тусгай хэрэгцээт үзэсгэлэнгийн заалууд, 

2-р давхарт бүтээлч уншлагийн танхим, гэр бүлийн уншлагийн танхим

3-р давхарт чөлөөт уншлагийн танхим, их танхим, эрдэм шинжилгээний танхим 

4-р давхарт номын сангийн ажилчдын өрөө, хурлын танхим, номын фондны өрөө

5-р давхарт киноны танхим

6-10 давхарт 50 хүний уншлагын заалууд, номын фонд

11-р давхарт 100 хүний хурлын танхим 

4-р давхрын дээвэр дээр зуны улиралд номын өдөрлөг уулзалт хийх боломжтойгоор дээврийн бүрэн ашиглалттай задгай террас талбайн төлөвлөлтийг хийж тусгаж өгсөн байна. 

Интерьер