Гал түймэр бол хором мөч бүхнээр хэмжигдэж хүний амьдралд маш их гарз хохирол дагуулдаг гамшигт үзэгдэл юм. Хүн төрөлхтөн суурьшин амьдарч ирсэн цагаас эхлэн дан ганц ой хээрийн түймрээс гадна объектын гал түймэр гэгч аюул гарч ирсэн. 

Лондонгийн 1666 оны түймэр талхчны байшингаас эхэлж Их Британийн нийслэл хотод дөрвөн өдөр үргэлжлэн 13 мянган байшин,  70 мянган хүн орон гэргүй болсон асар их гамшиг дагуулсан том түймэр болсон юм. Түймэр маш хурдан тархаж хот тэр аяараа өртсөний шалтгаан бол хотын барилга байгууламжууд ихэнх нь модоор хийгдсэнд байсан. Тиймээс хотын сэргээн босгох ажлыг хийхдээ зөвхөн чулуун, тоосгон барилга барьж эхэлсэн байна.

Мөн барилгын тогтвортой байдлыг харгалзан дээд давхар нь доод давхраасаа илүү гарсан байж болохгүйг хуульчилж байжээ. Тухайн үед түймэрт өртөж сүйрсэн байшингуудад даатгал гэж байгаагүйн улмаас гэр орноо алдсан хэдэн арван мянган иргэд хохирч үлдсэн. Түймрийн дараа эдийн засагч Николас Барбон 11 хамтрагчийнхаа хамт анхны хөрөнгийн даатгалын компанийг Орон сууцны даатгалын алба нэртэйгээр байгуулж тухайн үедээ 5,000 орчим байшинг даатгасан байна.  

Дэлхийд жил бүр 265,000 хүн объектын гал түймрийн аюулаас болж амиа алдаж байгаа бөгөөд энэ нь зөвхөн өнөөдөр л гэхэд 726 хүний шалтгааны улмаас нас барсан гэсэн үг юм. 

“МОНГОЛ УЛСАД ОБЪЕКТЫН ГАЛ ТҮЙМРИЙН 11 ТОХИОЛДОЛ БҮРИЙН НЭГ НЬ ХҮҮХДИЙН САНАМСАРГҮЙ ҮЙЛДЛЭЭС ШАЛТГААЛЖ БАЙНА”

Монгол улсын хувьд нийт хүн амын талаас илүү хувь нь оршин суух Улаанбаатар хотод гал түймэр гарах эрсдэл өндөр байдаг. Үүнийг батлах мэт сүүлийн үед орон сууц, үйлдвэр үйлчилгээний газруудад гал түймэр цөөнгүй гарч байна. Томоохон жишээ гэвэл 2024 онд Нийслэлийн Баянзүрх дүүргийн 26 дугаар хороо, “Их Монгол”, “Дүнжингарав” худалдааны төвийн авто замын уулзварт гарсан гал түймэр, 2017 онд Говь ХК-ийн үйлдвэрийн байранд, 2016 онд Нарантуул худалдааны төвд, 2014 онд Шангри Ла зочид буудалд гал гарч байсан.

Мэргэжлийн байгууллагуудаас тооцоолон гаргасан Үндэсний Суурь Эрсдэлийн Индексийн галын аюулыг үнэлсэн үзүүлэлтийг харвал: 

Монгол Улсын объектын гал түймрийн эрсдэл, Объектын түймэр 2024 оны 1 дүгээр сард 262 удаа бүртгэгдсэн байна. Статистик баримтыг хөрвүүлбэл Монгол улсад хоёр цаг тутамд объектын гал түймэр гарч улмаар 7 хоногт 1 хүн амь насаа алдаж байна.

ОБЕГ-ын илтгэлд олон улсын судалгаагаар иргэдийн орон байранд гарсан галд өртөж амь эрсдэх нь нийт галын аюулд амиа алдаж байгаа хүмүүсийн 75 хувийг эзэлж байна. Орон байранд гарч буй түймрийн дийлэнх нь цахилгаан хэрэгслээс шалтгаалж гарч байна гэсэн судалгаа байдаг. 

Монголд гарч буй гал түймрийн шалтгаан, Санамсар болгоомжгүй байдлаас 47%, Хүүхдийн болгоомжгүй үйлдлээс үйдсэн 9%, Эрчим хүч ашиглалтын дүрэм зөрчсөн 21%, Бусад эрсдэлээс үйдсэн 23% байна. 

Уг эрсдэлийг бууруулахын тулд нэн тэргүүнд хэрэгжүүлэх шаардлагатай арга хэмжээ бол урьдчилан сэргийлэх явдал бөгөөд дараах урьдчилан сэргийлэх энгийн арга хэмжээг авснаар орон байрны галын эрсдэлийг бууруулж чадна.

1.    Галын аюултай эд зүйлсийг тодорхойлох. Эдгээр эд зүйлсийн хоорондын зай 1 метрээс багагүй байх хэрэгтэй.

2.    Унтлагын өрөөнд болон унтах гэж байхдаа тамхи татах, лаа асаах зэргээр ил гал гаргахаас зайлсхийх

3.  Монголд объектын гал түймрийн 11 тохиолдол бүрийн 1 нь хүүхдийн санамсаргүй үйлдлээс шалтгаалж байна. Ийм учраас хүүхдүүддээ шүдэнз, асаагуур зэрэг гал гаргах хэрэгсэл тоглоом биш гэдгийг сайтар анхааруулж ойлгуулах, шаардлагатай тохиолдолд гар хүрэхгүй газар тавих

4.    Галын дохиолол тавих, түүний хэвийн ажиллагааг тогтмол шалгах 

5.    Гал түймрийн үед аюулгүй гарц, ослын дараа цуглах цэгийг тодорхойлох

Улаанбаатар хот сүүлийн жилүүдэд өргөжин тэлж, барилга байгууламж их болж байгаатай зэрэгцээд иргэдийн анхаарал болгоомжгүйгээс үүдэлтэй гал түймрийн тохиолдол их гарах болсон.  Цахилгаан төхөөрөмжтэй буруу харьцах, эрчим хүч ашиглалтын дүрэм зөрчих зэрэг хувь хүмүүсээс хамааралтай шалтгаанууд гал түймрийн голлох шалтгаан болж байгаа. 

Мөн нэг анхаарал татсан асуудал бол нийслэл хотын төвийн байшин барилга орж гарах зам чөлөөтэй бус, мөн хотын захад хаягжилт дутуу, алдаатай байдгаас шалтгаалан дуудлага авсан гал унтраах машин, аврах баг шуурхай очиж амждаггүй. Энэ байдал нь гал түймрийн хохирлыг их хэмжээгээр нэмэгдүүлж байна. 

Мэдээж гал гарахаас өмнө урьдчилан сэргийлэх нь хамгийн оновчтой арга юм. Гадны орнуудад галын аюулгүй байдлын стандартыг нийтээр дагаж мөрддөг, энэ стандартыг биелүүлээгүй тохиолдолд оногдох шийтгэл нь өндөр байдаг. Жишээ нь Их Британид галын аюулгүй байдлын стандартыг зөрчсөн тохиолдолд мөнгөн торгуулиас эхлээд 2 жил хүртэл хорих ял ногдуулдаг. 

Галын аюулгүй байдлыг хангах техникийн арга хэмжээ нь: 

1.   Барилга байгууламжийг галын аюулгүйн шаардлагыг бүрэн хангасан зураг төслийн дагуу угсрах, ашиглалтад хүлээн авах 

2.  Авралтын зам гарцыг байнга чөлөөтэй байлгах, түүнд аваарын гэрэлтүүлэг, тэмдэг тэмдэглэгээ тавих, авралтын зураг схем байрлуулах 

3.   Технологийн, цахилгаан болон бусад тоног төхөөрөмжийн хэвийн ажиллах горим ба аюулгүй ашиглалтыг хангах

4.   Гал автоматикийн систем суурилуулж ашиглах, найдвартай ажиллагааг нь хангах 

5.    Галын гадна ба дотуур усан хангамжийн хэвийн ажиллагаа ба ашиглалтын бэлэн байдлыг хангах 

6.  Гал унтраах анхан шатны багаж хэрэгслийн иж бүрдлийг нормативын дагуу тоноглох 

Монгол улсад хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа галын аюулгүй байдалтай холбоотой хууль, дүрэм журам, стандартыг авч үзвэл: 

Гал түймрийн эрсдэлтэй холбоотой Монгол Улсад хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буй Галын аюулгүй байдлын тухай хууль, Гал түймрийн улсын хяналтын дүрэм , Галын аюулгүй байдлын үндсэн дүрэм, Барилга байгууламжийн галын аюулгүй байдлын техникийн зохицуулалт  зэрэг эрх зүйн актууд байдаг. 

Аж ахуйн нэгж болон иргэд эдгээр хууль тогтоомжийг дагаж мөрдөх шаардлагатай байдаг. Гэтэл манай улсад дээр дурдсанчлан галын аюулгүй байдлын стандартыг мэддэггүй, мэдсэн ч түүнийг дагаж мөрдөхгүй байгаа нь гал түймрийн эрсдэл өндөр байгаа шалтгаан юм. Тиймээс албан байгууллага нь ажилчиддаа галын аюулгүй байдлын зааварчилгааг сайтар олгож, түүнийг дагаж мөрдөх дадлыг хэвшүүлэх, мөн төрийн байгууллагын зүгээс иргэдэд галын аюулаас сэргийлэх мэдээ, мэдээлэл түгээх үйл ажиллагаа чухал байна.

Мөн барилга байгууламжийг шинээр ашиглалтад оруулж байгаа, барьж байгаа компаниуд гал түймэрт шатамтгай материалаар барилгыг барьж байгаа нь галын эрсдэл, хохиролыг нэмэгдүүлдэг тул “Барилга байгууламжийн галын аюулгүй байдлын техникийн зохицуулалт”-ыг дагаж мөрдвөл зохихоор байна. 

Хэрвээ эдгээр хууль тогтоомжийг дагаж мөрдөөгүйгээс иргэн хуулийн этгээд галын аюулгүй байдлыг хангах үүргээ биелүүлээгүй, эсхүл галын аюулгүй байдлын дүрэм, журам, галын аюулгүй байдлыг хангах талаар тавигдах нийтлэг шаардлагыг зөрчсөн бол учруулсан хохирол, нөхөн төлбөрийг гаргуулж зөрчлийн тухай хуулийн 5.14 дүгээр зүйл “Галын аюулгүй байдлын тухай хууль зөрчих” заасны дагуу арга хэмжээ авдаг байна. 

Гал түймрийн улмаас учирсан хохиролыг бага байлгах мөн нэг арга нь даатгалын үйл ажиллагаа билээ. Даатгал гэдэг нь Хүн бүр амь нас, эрүүл мэнд, өмч хөрөнгөө хамгаалахын тулд учирч болох эрсдэлээс сэргийлдэг хэдий ч “Гай газар дороос” гэдэг шиг аливаа өвчин зовлон, аюул осол хэлж ирдэггүй хийсэж ирдэг. Энэ үед хүн сэтгэл санааны, бие махбодын, эд хөрөнгийн хохирол амсаж, түүнийг барагдуулах, даван туулахад тодорхой хэмжээний санхүүгийн дарамт үүсдэг. Иймээс аливаа хувь хүн, албан байгууллагын хэвийн байдлыг алдагдуулах, санамсаргүй, эрсдэл дагуулсан үйл явцаас үүсэх хохиролыг бууруулах, нөхөх санхүүгийн үр дүнтэй арга хэрэгсэл бол даатгал юм. 

Даатгал нь гэрээний үндсэн дээр иргэд, байгууллагууд эрсдлээ даатгуулж даатгалын хураамж төлөх, гэрээний хүчинтэй хугацаанд даатгалын тохиолдол болсон үед даатгалын компаниас нөхөн төлбөр олгох итгэлцэл дээр суурилдаг үйл ажиллагаа юм. 

Даатгалын харилцаанд оролцогчид, хууль эрх зүйн зохицуулалт Даатгалын үйл ажиллагаа нь даатгалын гэрээний дагуу даатгагч нь даатгалын тохиолдол үүсэхэд учирсан хохирол буюу хэлэлцэн тохирсон даатгалын нөхөн төлбөрийг төлөх үүргийг тодорхой этгээдийн өмнө хүлээж буй харилцаа юм. Энэхүү харилцаанд даатгагч, даатгуулагчаас гадна даатгалын мэргэжлийн оролцогчид, төрийн байгууллагууд оролцдог. 

Иймд, иргэн, хуулийн этгээд аливаа эрсдэлээс сэргийлэх зорилгоор даатгалд хамрагдах нь нэн чухал билээ. 

Гал түймрийн улмаас амиа алдагсдын дийлэнх нь буюу 96 хувь нь дундаж болон дунджаас доогуур орлоготой оронд хамаарах бөгөөд хөгжингүй улсуудад энэ эрсдэл харьцангуй бага байна. Учир нь тэд аюулгүй ажиллагаа, галын аюулаас сэргийлэх зөвлөмжийг сайтар дагаж, ойлгож хэрэгжүүлдэг билээ. 

Өмгөөллийн "Барристер кастос" ХХК

Утас: 99102531, 99672497