Монгол улс 2030 он гэхэд хүлэмжийн хийн ялгарлаа 22,7 хувиар буруулах зорилттыг тавьж ажиллаж байгаа бөгөөд үүний 4,9 хувь нь барилгын салбарт хамаарагдаж байна. Иймд барилгын материалын үйлдвэрлэгчид, гүйцэтгэгчид гэх мэт салбарын бүхий л шатанд хүлэмжийн хийн ялгарал багатай, эрчим хүчний хэмнэлттэй, дулаан алдагдалгүй ногоон барилгын технологийг үе шаттайгаар нэвтрүүлэхийг зорьж байгаа билээ. Энэ удаагийн Залуу инженер буландаа энэхүү үйл хэрэгт түүчээлж буй нэгэн инженерийг урилаа. Түүнийг Б.Батпүрэв гэдэг бөгөөд МБИХ-ны сэргээгдэх эрчим хүчний шилдэг инженер, Професионалстрой ХХК-ийн ерөнхий инженер юм. 

Сэргээгдэх эрчим хүч гэдэг том салбар. Энэ салбар хэзээнээс манай улсад хөгжиж эхэлсэн бэ? Манай улсын нөөц хэр хэмжээнд бий вэ?  

Сэргээгдэх эрчим хүч гэдэг нь байгалийн шавхагдашгүй нөөцөөс гарган авч байгаа эрчим хүчийг хэлдэг. Нарны гэрэл, салхи, ус, далайн давалгаа, био масс буюу малын баасыг эсгэж гаргаж авдаг технологи,  геотерм буюу газрын гүний дулааныг ашиглах гэх мэт олон аргууд бий. 

Монголд анх Хархорины усан цахилгаан станц 159  онд байгуулагдсан. Толгой барилга нь Орхон голын хажууд байрладаг бөгөөд Хархорин хотынхоо төвд хүртэл трубины байгууламжийг барьж, төв дээрээ цахилгаан эрчим хүчээ үйлдвэрлэдэг байсан. 

Одоо Дөргөн болон Тайширын хоёр том усан станц бий. Мөн Эгийн голын болон Эрдэнэбүрэнгийн 90 мегабаттын хүчин чадалтай усан цахилгаан станцын төсөл хэрэгжиж байгаа. Мөн Говьсүмбэр, Дархан, Өмнөговьд хэд хэдэн нарны цахилгаан станцууд бий.  

Манай улсын хувьд сэргээгдэх эрчим хүчний асар их нөөцтэй. Судалгаагаар Монгол Улсын сэргээгдэх эрчим хүчний нөөцийг гаргасан бөгөөд үр дүнд нь Хятад, бүр Азийг тэр чигт хангахаар нөөц бидэнд бий гэдгийг гаргаж ирсэн. Тиймээс бид ус, салхи, нараа ашиглаж чадвал импортлогч биш экспортлогч орон болох бүрэн боломжтой. 

Нийт үйлдвэрлэж байгаа эрчим хүчнийхээ хэдэн хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангадаг вэ? 

Одоогоор Монгол Улс нийт үйлдвэрлэж байгаа эрчим хүчнийхээ 20 орчим хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангаж байна. Үүний  9,1 хувь нь усан цахилгаан станц, 36,7 хувь нь нарны цахилгаан станц, 54,2 хувийг салхин цахилгаан станц эзэлдэг. 

Эрчим хүчний нэгдсэн системд одоогоор 3 салхин цахилгаан станц, 8 нарны цахилгаан станц, 7 усан цахилгаан станц тус тус эрчим хүч үйлдвэрлэж байна гэсэн мэдээлэл бий. 

2027 онд Эрдэнэбүрэнгийн усан цахилгаан станц ашиглалтад орсоноор Баруун 5 аймгийн цахилгаан эрчим хүчний хэрэглээг сэргээгдэх эрчим хүчээр бүрэн хангах боломж бүрдэнэ гэж үзэж байгаа.  Тиймээс бид сэргээгдэх эрчим хүчний үйлдвэрлэл болоод үйл ажиллагааг жигдрүүлж чадвал 2030 гэхэд цахилгаан эрчим хүчээ дотооддоо 100 хувь хангах боломжтой гэсэн судалгаа гарсан. 

Манай улсад аль арга нь илүү тохиромжтой вэ? 

Монголд жилийн 365 хоногийн 300 -д цэлмэг өдөр байдаг учир хамгийн тохиромжтой нь нарны цахилгаан станц гэж үздэг. Гэтэл манай станцууд нь батерей байгууламжгүй хийгдсэн учраас зөвхөн нартай үед ажиллаад, наргүй үед зогсчихдог нь сул тал. Уг нь байнгын тогтвортой ажиллаж цэнэгээ хуримтлуулаад оргил ачааллын үед гаднын улсаас  авахгүйгээр дотоодын эрчим хүчээрээ  хангах нь чухал байна. 

Харин газрын гүний дулааныг Скандинавын орнууд шиг  галт уул, халуун рашаан ихтэй улсад ашиглах нь илүү тохиромжтой. Манайд Архангай аймаг халуун рашаанаар барилгаа халааж байгаа талаар сонссон юм байна. Мөн Төв аймагт цэцэрлэгийн барилгыг газрын гүний дулаанаар хангадаг. 

Усан цахилгаан станцын хувьд дотроо хоёр янз байдаг. Усан цахилгаан станц, Усан цэнэгт цахилгаан станц гэж байна. Гэхдээ өндөр хүчин чадлын усан цахилгаан станцыг сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэр гэж авч үздэггүй. Маш том хэмжээний далан байгуулдаг учраас хэдэн зуун га газрыг усанд автуулах хэмжээний нуур үүсдэг. Үүнээс шалтгаалан тэр орчмын оршин суугчид, амьтан, байгаль экологийн тэнцвэрт сөргөөр нөлөөлдөг гэж үздэг. 

ОХУ - аас цахилгааны хязгаарлалт хийж байгаа. Манай улс хэмнэлтийн горимд шилжиж, хэсэгчлэн тог таслах зэрэг арга хэмжээ авсан. Бид хэдэн хувийг импортлодог вэ? 

Оргил ачааллаас бусад үед манай улс дотоодын эрчим хүчээ 100 хувь хангаж байгаа. Манай Улс ачаалал ихтэй үедээ гаднаас 140  мегабат эрчим хүчийг импортлодог гэсэн судалгаа гарсан. Уг нь бид өөрсдөө үүнийг хангах бүрэн боломжтой. 

Эрчим хүчний зохицуулах хороо цахилгааныг хэмнэх чиглэлд ажиллаж байгаа ч иргэд “хэмнэх биш үйлдвэрлэх ёстой” гэсэн өнцгөөс харж, шүүмжилдэг. Уг нь утасны цэнэглэгчээ салгах гэх мэт жижиг гэхгүй зүйлээс хэмнэж сурмаар байгаа юм. 

Сэргээгдэх эрчим хүчийг барилгын салбарт хэрхэн ашиглаж байгаа вэ? 

Дэлхий нийтээрээ сэргээгдэх эрчим хүчийг дэмжиж, барилгын халаалтад сэргээгдэх эрчим хүчийг ашиглах, ногоон буюу эрчим хүчний хэмнэлттэй, дулаан алдагдалгүй, барилга барих чиглэлд хөгжиж байна. Энэ нь барилгын салбарт олон өөрчлөлт, шинэчлэлтүүдийг авчирч байгаа. Жишээлбэл, барилгын материалыг үйлдвэрлэж буй эрчим хүч нь сэргээгдэх эрчим хүчээр үйлдвэрлэгдсэн үү?  нүүрс шатааж үйлдвэрлэгдсэн үү гэдэг нь өөрөө ногоон барилгын LEED стандартад нөлөөлдөг болсон. Энэ гэрчилгээг авсан барилгын үнэлгээ нь дэлхийн зах зээл дээр 3 дахин өсдөг. Мөн олон улсаас  маш бага хүүтэй, бүр хүүгүй ч зээл авах боломжууд бүрдэж байна. 

Олон улсад ийм өндөр шаардлага тавигдаж эхэлсэн байхад манай норм стандартууд нь хэвшмэл ойлголттой, хуучныхаараа хэвээрээ байгаа. Тухайлбал, ашиглалтын зардлыг багасаж, дулаан алдагдлыг багасгахын тулд дулаалгын материалын зузааныг нэмэх шаардлагатай болсон. Гэтэл манай нормд 150 мм - ээс багагүй байх гэж заасан. Улсын төсвийн хэдэн барилга маань ийм л нормоор баригдаж байгаа. Хэрвээ манай улсын норм стандартаар баригдсан барилгыг сэргээгдэх эрчим хүчээр халаавал анхны зардал маш өндөр гарахаар байгаа. 

Тиймээс одоогоор төвлөрсөн дулаанаас хол зайтай газар сэргээгдэх эрчим хүчийг нь ашиглаж байгаа юу?

Манайхан нарны панелаар төсөөлдөг.  Нарны халаалт нь дотроо “Нарны дулааны станц” “Нарны вакум коллектор” гэж бий. Нарны дулааны станц ажиллах профессийг энгийнээр тайлбарлавал, бид багадаа томруулдаг шил буюу линзийг нарны гэрэлд халааж гал гаргадаг байсан шиг маш том толин панелиудыг дээш тусган байрлуулдаг. Нарны тусгалаар халсан тогооноос уур ялгарч халаалт өгдөг. Нүүрсийг нарны гэрлээр орлуулдаг гэсэн үг. Мөн маш олон тооны нарны панель тавьж эрчим хүч гаргаж авах нь нарын цахилгаан станцын нэг төрөл. 

Харин “нарны вакум коллектор” - ыг байшингийн дээвэр дээр байрлуулдаг. Энэ нь зөвхөн өрхийн хэрэглээний түвшинд ашиглах боломжтой бөгөөд тусгай хөлддөггүй шингэнээр цэнэглэсэн хар өнгийн хавтанг дотор нь ус гүйлгээд халаадаг. Үүгээр хэрэглээний усаа давхар халааж болдог. Мөн өрхийн хэрэглээнд нарны эрчим хүчээр агаар халаадаг аргыг ашигладаг. Энэ технологи нь халуун хүйтэн агаарын даралтын зөрүүн дээр буюу халуун агаар дээшээ хөөрч, хүйтэн агаар доош унадаг гэсэн зарчим дээр тулгуурладаг. 

Ногоон барилгын технологи, зураг төсөл, материал зэрэг нь амины орон сууцны төсөл дээр илүү хөгжиж байгаа харагддаг.  Сүүлийн үед лего блок, угсардаг технологиуд гарч ирсэн. Энэ нь ногоон барилгын үзүүлэлтийг хангаж байгаа юу? 

Барилга бүтээц болон технологийн хувьд одоогоор Монголд хүлээн зөвшөрөгдсөн норм, стандарт байхгүй байна. Технологийн карт боловсруулаад, тохирлын гэрчилгээгээ аваад, сууринаасаа эхлээд нарийн тооцооллын дагуу угсрах шаардлагатай байгаа. Гаднын улсуудад энэ төрлийн технологиуд хөгжсөн учраас манайхан хуулбарлаад технологийн дагуу үйлдвэрлэж байгаа гэж бодъё. Гэтэл угсралт нь чанарын шаардлага хангахгүй байна. Жишээлбэл, суурь хийх шаардлагагүй гэдэгт эргэлзмээр санагддаг.

Одоо улсаас Улаанбаатар хотын иргэдийн орлогод нийцсэн ногоон орон сууцны төсөл хэрэгжүүлж эхэлж байгаа. Үүний зураг төслийг боловсруулахад оролцож, гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн барилгуудыг эрчим хүчний хэмнэлттэй ногоон төслүүд хэрэгжүүлэх чиглэлд ажиллаж байна. Хотын дарга 4 давхартай, 12 000 айлын орон сууц барих талаар ярьснаас харахад эрчим хүчний хэмнэлттэй барилгууд баригдана гэж бодож байгаа. Учир нь намхан барилга нь өндөр барилгаас бага эрчим хүч зарцуулна. Жишээлбэл, 6 давхраас нам барилгад лифт төлөвлөхгүй байж болно. 9 давхар хүртэл барилгад орц болгонд 1 лифт байх ёстой. Түүнээс дээш өндөр барилгад орц болгонд 2 лифт байх гэсэн шаардлагатай байдаг. Өндөр шилэн барилгын агааржуулалтын системийг шийдэхэд их хэмжээний эрчим хүч хэрэгтэй. 

Монголд ногоон барилга гэдгийг эрчим хүчний хэмнэлттэй гэдэг үзүүлэлтээр тодорхойлж байгаа санагддаг. Олон улсад тавигдаж байгаа шаардлага, Монголын шалгуур үзүүлэлт нь хэр зөрүүтэй байдаг вэ? 

Ногоон барилга нь эрчим хүчний болон усны хэмнэлттэй, тухайн барилгад ашиглах нийт эрчим хүчнийхээ багадаа 20 хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангасан байх ёстой. Олон Улсад сэргээгдэх эрчим хүчийг хэдэн хувь ашигласнаар нь сертификат олгодог. 

Мөн дотор агаарын чанар сайн байх, эргономик буюу тухайн барилгад амьдарч байгаа хүнд маш таатай байх, эко барилгын материал ашигласан байх ёстой. Түүнчлэн барилгын материалыг үйлдвэрлэхдээ үйлдвэрлэгч нь сэргээгдэх эрчим хүч ашигласан эсэх, үйлдвэрлэгдээд эцсийн бүтээгдэхүүн болох хүртлээ хэр их хэмжээний хүлэмжийн хий ялгаруулж, хэр их хэмжээний эрчим хүч зарцуулж байгаагаар нь шалгуур үзүүлэлтийг тогтоодог. Үүгээр барахгүй материалыг зөөвөрлөж буй тээврийн хэрэгслийн бинзенийн шаталтаас үүсэж буй хүлэмжийн хийн ялгарлаас хэмждэг. 

Энэ шалгуур үзүүлэлтийн дагуу үзэхэд бидний байгальд орчинд ээлтэй гэж боддог материалууд харин ч эсрэгээр хортой байдаг. Жишээлбэл, модон цонхийг байгальд орчинд ээлтэй гэж ярьдаг. Гэтэл  модон цонх үйлдвэрлэх нь хуванцар цонх үйлдвэрлэснээс илүү хүлэмжийн хий ялгаруулдаг.

Барилгыг барих явцад ялгарч байгаа хүлэмжийн хий, эрчим хүч зарцуулалтаас  гадна, ашиглалтын явцад барилгаас ялгарч байгаа хүлэмжийн хийг хамгийн бага байлгах, түүний шингээлтийг нь хэрхэн шийдсэнээр үнэлдэг болсон гэж сонссон. 

Тиймээ, товчхондоо тухайн барилгын ашиглалтын зардал 0 рүү тэмүүлж байх ёстой. Бидний хувьд айлуудыг яаж 0 зардалтай амьдруулах вэ гэдэгт анхаарч ажиллаж байна. 

Австрали гэх мэт гаднын ногоон хотуудад сэргээгдэх эрчим хүчний төхөөрөмж угсардаг компаниуд нь хувийн хаустай айлуудын дээврийг түрээслээд нарны панелиудаа байрлуулдаг. “Танд түрээс төлье, гэхдээ нарны панель нь компанийн өмч” гэсэн утгатай гэрээ байгуулдаг. Эдгээр панелиудаас үүссэн эрчим хүчийг тухайн компани нь сүлжээнд нийлүүлэх маягаар ажилладаг. 

Одоо Монголд ч гэсэн айл өрх 20 хүртэлх МВт, албан байгууллага 50 хүртэлх МВт үйлдвэрлээд сүлжээнд нийлүүлээд төлбөрөө авах боломжийг бүрдүүлсэн журам гарч, хэрэгжиж байгаа. Тиймээс манай компанийн хувьд өөрсдийн хотхоноо сэргээгдэх эрчим хүчээр хангаад илүү үйлдвэрлэж байгаа эрчим хүчээ оргил ачааллын үед сүлжээнд нийлүүлж ажиллана гэж бодож байна. Ингэснээр гаднаас худалдан авч байгаа эрчим хүчийг бууруулах боломжтой. 

Олон Улсад олгогдож буй ногоон зээл нь Ногоон барилга барихыг зорьж байгаа аж ахуй нэгжүүдэд бага хүүтэй, бүр хүүгүйгээр олгогдох болсон.Гэтэл манай компаниудын зээлжих чадвар муу байгаагаас энэ нь их холын мөрөөдөл шиг сонсогдож байгаа. Ногоон барилгын төсөл дээрээ олон улсын хөрөнгө оруулалтыг авах боломж бий юу?   

Одоогийн байдлаар олон улсын зах зээлээс хөрөнгө оруулалт авах нь амаргүй байна. Энэ чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж, зөвлөх үйлчилгээ үзүүлдэг компани байхгүй байна. Экпертүүд бий ч тус тусдаа ажилладаг. Тиймээс эхний ээлжинд сэргээгдэх эрчим хүчний инженерүүд нэгдээд төсөл дээрээ судалгаа, хөгжүүлэлт хийсний дараа гаднын зах зээл дээрээс хөрөнгө босгох тал дээр ажиллах төлөвлөгөөтэй байгаа.  

Харин дотоодын арилжааны банкиудын “ногоон зээл”, “ногоон барилгын зээл” - үүд гарч байгаа. Ногоон зээл нь дулаалга гэх мэт эрчим хүч хэмнэх шийдлүүдэд зориулан 1 хүнд 500 сая хүртэлх төгрөгийг зээлүүлдэг бол Ногоон барилгын зээл нь төслийг бүтэн санхүүжүүлэх хэмжээний зээлийг олгож байгаа. Тиймээс манай хувьд одоогоор төслөөр нь санхүүжүүлэх зээлийг сонирхож байна.  

Байгаль орчинд ээлтэй материал гэдэг үзүүлэлтийг тодорхойлох ямар аргууд байна вэ? Түрүүн ихэнх хүмүүс модон цонхыг байгальд ээлтэй гэж боддог нь өрөөсгөл гэдэг талаар ярьсан. Тиймээс эко материал авахыг хүсэж байгаа хүн ямар шалгуураар үүнийг мэдэж авах вэ? 

Сэргээгдэх эрчим хүчний инженерүүд нэгдээд байгаль орчинд ээлтэй барилгын материалын жагсаалтыг гаргахаар ажиллаж байгаа. Барилга барьж байгаа бүх материалыг барилгын талбай дээр ирэх хүртлээ хэр их эрчим хүч зарцуулж, хэр их хүлэмжийн хий ялгаруулж  байгаагаар нь жагсаана гэсэн үг. Тиймээс үүнээс хэрэгэлгч алийг нь сонгох уу гэдгээ мэдэх боломжтой болно. 

Бид ямар барилгын материалыг дотооддоо үйлдвэрлэдэг, ямар материалаа импортолдог вэ гэдгээ мэддэг учраас энэхүү судалгааг хийж байгаа. Жишээлбэл, Монголд үйлдвэрлэж байгаа хонины ноосон дулаалга нь эрчим хүчний хэмнэлтийн хувьд өндөр байна. Харин чулуу, төмөр, хаягдал төмөр зэргийг маш өндөр градусд хайлуулахын тулд байгаль орчныг ихээр бохирдуулдаг. Гэхдээ үүний хор уршгийг багасгахын тулд инженерүүд ажилладаг. Энэ тал дээр манай холбогдох яам, төрийн бус байгууллагууд ажиллаж байгаа юм билээ.

Таны хувьд утааг багасгах чиглэлээр ямар төслүүд дээр ажилласан бэ? Утаагүй нам даралтын зуух төсөл дээр ажиллаж байсан гэж сонссон. 

Улаанбаатар хотын бага хүчин чадлын цахилгаан станцууд буюу бага оврын уурын зуухнуудыг сайжруулах төсөл дээр ажиллаж, усан үнс баригчтай, гадагшаа тортогоо хаядаггүй технологийг нэвтрүүлсэн. Мөн өрхийн хэмжээнд “Элч” гээд нам даралттай зуухны угсралтын ажил дээр, Төв аймгийн Борнуур суманд хаягдал төмөр боловсруулж, Арматур үйлдвэрлэх үйлдвэрийн бүтээнд байгуулалтын ажлуудад салбар нэгжүүд удирдан ажилласан байна. Мөн Говь- Алтай аймгийн ундны усыг сайжруулах төсөл дээр гүний худгуудыг засварлах, өргөх насоснуудыг шинэчлэх, ундны усыг ариутгах, зөөлрүүрэх төхөөрөмж суурилуулж, Дорноговь аймгийн Зүүнбаян сумын бага чадлын уурын зуухны төсөл дээр тус тус ажиллажээ.

Сэргээгдэх эрчим хүчний инженер гэдэг хөрвөх чадвартай мэргэжил. Цахилгаан болон дулааныг үзэхээс гадна дулаан алдагдлын тооцоог хүртэл хийж сурдаг. Тиймээс тухайн хүн хичээл зүтгэлтэй бол хөгжих бүрэн боломжтой гэж боддог. 

Олимп Грийн Вилла эрчим хүчний хэмнэлттэй амины орон сууцны хотхоны төлөвлөлт

Таны ур чадварыг шавхаж, илүү туршлагажуулсан ямар төсөл байна вэ? 

Өөрийгөө улам хөгжүүлж, илүү ихийг сурах ёстойг ойлгуулсан төсөл бол “Олимп вилла” хотхон. Ногоон барилгын чиглэлд ажиллаад эхлэхээр мэдэхгүй зүйл их гарч, зайлшгүй суралцах шаардлагатай болсон. Дэлхий биднийг хүлээхгүй ногоон барилгын технологиуд хурдтай хөгжсөөр байгаа энэ үед миний мэдлэг өчүүхэн л санагдсан. Бараг унтахаас харам байлаа./инээв/ 

Монголдоо байхгүй зүйлийг бий болгоно гэдэг өөрөө маш их зүйл сургадаг юм байна. 

Уг төслийн Монголдоо байхгүй шийдлийг онцолбол? 

Бидний хэрэгжүүлж буй уг төсөл нь Монгол Улсад анх удаа хэрэгжиж буй эрчим хүчний хэмнэлттэй ногоон орон сууцны хотхоны төсөл юм. Манай улсад олон улсын ногоон орон сууны гэрчилгээтэй 2 барилга байдаг. Иймээс л бид бүтэн хотхоноор нь эрчим хүчний хэмнэлттэй ногоон төсөл болгохоор хичээн ажиллаж байна. Эрчим хүчний хэмнэлттэй, ундны болон ахуйн хэрэглээний усны хэмнэлттэй, сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэр ашигласан, агаарын чанарыг нэн тэргүүнд тавьж ялтсан дулаан солилцууртай агааржуулах төхөөрөмж төлөвлөсөн. Мөн оршин суугчийн тав тухтай байдлыг хангаж, ногоон байгууламж төлөвлөж өгсөн. Эрчим хүчний хэмнэлттэй, эко барилгын материалуудыг ашиглан төлөвлөлт хийгдэж байна. Тиймээс 2024 оны шилдэг бүтээл болж чадах байхаа гэж найдаж байна. 

Монголд ногоон барилгын хөгжлийг хэрхэн харж байна вэ? 

Монголд ногоон барилгын шаардлагын хангаж, LEED гэрчилгээ авсан хоёр барилга бий. Нэг нь ММS ногоон барилга, нөгөө нь Гандангийн гэр хороололд баригдсан амины орон сууц байна. Энэхүү гэрчилгээг авахын тулд зөвхөн гэрчилгээтэй холбоотойгоор 10 мянган долларыг төлөх шаардлагатай болдог. Энэ чиглэлийн экспертүүд ч Монголд ховор байдаг. Тиймээс Монголынхоо шалгуур үзүүлэлтийн дагуу шаардлагаа хангаж,  эрчим хүчний хэмнэлтийн гэрчилгээгээ гаргуулсан. Олон улсын гэрчилгээг байшин бүрдээ авахад зардал маш өндөр гарахаар байгаа учраас хотхоноор нь ногоон гэрчилгээ авахыг зорьж ажиллаж байгаа. 

Эрчим хүчний хэмнэлттэй ногоон орон сууц, сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэртэй нарны станцтай төслүүдийг хэрэгжүүлэх нь өөрөө нийгмийн хариуцлага болсон. Манайд улсад маш их ашиг шингээсэн барилгууд баригдаж байна. Үүнийг дагаад газрын наймаа гаарч байна гэхэд буруудахгүй л болов уу.  Уулын амуудаар хэдэн тэрбумаар үнэлэгдэх хаусны баригдаж байна, ашиглалтын зардал нь сая саяар төлөгддөг.

Бидний хувьд нийтийн орон сууц, амины орон сууц, оффис үйлчилгээний  төслүүдээ эрчим хүчний хэмнэлттэй, ногоон барилга барихад чиглэж байгаа бөгөөд эдгээр барилгуудынхаа тодорхой хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр халаахыг зорьж байна. Амины орон сууцны ашиглалтын зардлыг 100-200к төлбөр гардаг байхаар төлөвлөсөн.  Одоогоор төсөлд ашиглагдах нийт эрчим хүчнийхээ 20 гаруй хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангаж байна. 

Ногоон барилгад шинээр нэвтэрч байгаа сүүлийн үеийн ямар ямар технологиуд байна вэ? 

Агааржуулалтын систем улам боловсронгуй болж байна. Гаднын бохир халуун агаарыг цэвэршүүлээд халуунаар нь барилгыг халаах шийдэл гарсан. Энэхүү төхөөрөмж нь хямд, зардал маш бага бөгөөд эрчим хүчний өндөр хэмнэлттэй. Хүн бүр гэртээ суурилуулаад ашиглах боломжтой төдийгүй хянах самбар эсвэл гар утсаа ашиглан хянадаг. 

Барилгыг ямар ч дулаан алдагдалгүй барих бүрэн боломжтой болж байгаа. Тиймээс агааржуулалтын систем хурдацтай шинэчлэгдэж байна. 

480 хүүхдийн Хүмүүн ерөнхий боловсролын сургууль

Хамгийн нарийн төвөгшилтэй ямар барилга дээр ажилласан бэ? 

“Хүмүүн” 1600 хүүхдийн олон улсын сургуулийн барилга хамгийн нарийн инженерчлэлтэй барилга болсон. Уг барилга нь тэнхлэгээрээ 32м диаметртай, дугуй хэлбэртэй, зоорийн давхраас гадна 4 давхар, төмөр бетон арагт бүтээцтэй барилга юм. Мөн 1 дүгээр давхрын шалнаас техникийн давхар хүртэл 22.5 метр өндөр, 16м диаметр атриумтай ба атриумын оройн хэсэг пирамид хэлбэрийн шилэн дээвэртэй гэдгээрээ онцлог. Эрчим хүчний хэмнэлттэй шийдлээр барьж,  BMS /Building mamagement system/ системийг нэвтрүүлсэн. Зургийн баг, архитектор маань уялдаа холбоотой, сайн ажилласан гэж бодож байна.

Мөн Багануурын арматурын үйлдвэрийг барихдаа БНХАУ - ын технологийг Монголдоо нутагшуулж байсан учраас их зүйл сурсан. 

Барилгын инженер болон архитекторын хооронд үл ойлголцол их гардаг гэж ярьдаг. Архитекторын уран сэтгэмжийг бодит болгоход инженерт юу тулгардаг вэ? 

Архитекторууд сайхан бүтээл зурдаг. Гэвч бүтээцийн инженерүүдийн тооцооллоор баганууд нэмэх, хүчитгэх шаардлагатай болно. Эндээс маргаан эхэлнэ дээ. /инээв/

Дубайд баригдсан “Бурж Халифа” - ийн барилгад Тэнгэрийн ресторан төлөвлөх талаар архитектор болон бүтээцийн инженерүүд нь маргасан гэдэг. Тэр үед ханхүү Мохаммед бин Салман бүгдийг нь нэг өрөөнд оруулаад “шийдэл олохгүй бол битгий гарч ирээрэй” гээд түгжчихсэн гэнэ лээ. Эцэст нь хэн хэн нь шийдлээ олж, тэр ресторан бий болсон. Тиймээс архитектор, барилгын инженер хоёр хоорондоо ойлголцох, нэг шийдэлд хүрэх нь чухал. 

Миний хувьд архитекторуудын гаргасан саналыг аль  болох биелүүлж, хэн хэн нь сэтгэл ханамжтай үлдэхийн тулд ажилладаг. 

Гэхдээ эцэстээ захиалагчаас их зүйл шалтгаална. Хөрөнгө оруулалтыг нь шийдэж чадвал хүссэн бүтээн байгуулалт босно шүү дээ. Одоогоор Монголд хэлсэн мөнгөнд нь тааруулж ажиллаж байгаа. 

Ямар програмуудыг барилгадаа ашигладаг вэ? 

Манай хувьд өөрсдийн үйл ажиллагаанаас илүү ашиглалтын зардлыг бага болоод хялбар байлгахыг зорьж байгаа.Тиймээс BMS /Building mamagement system/  буюу барилгыг ухаалгаар удирдах системийг ашигладаг. Энэ нь гэрэлтүүлэг, ус зарцуулалт, агааржуулалт зэргийг компютерийн араас удирдах боломжтой. Үүнийг ашиглах талаар хэрэглэгчдэд зориулсан ашиглалтын зааврыг боловсруулж байгаа. 

Ерөнхий инженерүүд барилгын талбай, оффисын бичиг баримтын ажлаа давхар амжуулах шаардлага гардаг. Та ямар цагийн менежменттэй ажилладаг вэ? 

Барилгын талбай болон оффисын аль алинд нь цаг зарцуулагддаг. Ихэнхдээ барилгын талбай дээрээ өглөө эрт 6 цаг гэж очоод ажлын явцыг шалгаад, 2-3 цаг инженерүүдтэйгээ ярилцаад, үлдсэн цагтаа оффис дээрээ хийх ажлуудаа амжуулдаг. Заримдаа оффисын ажлаа дуусгаад орой нь эргээд барилгын талбай дээрээ ажиллах үе байна. 

Таны үнэнч туслагч гэвэл ямар хэрэгслүүдээ нэрлэх вэ?

Компютер, гар утас, таблет. Эдгээр цахим төхөөрөмжүүд хамгийн их хэрэг болдог. Одоо метр бариад тэр болгон хэмжиж явдаг цаг ард хоцорч ухаалгаар ажиллах боломжууд бий болсоор байна. Нөгөө талаасаа инженерүүдийнхээ ур чадварт итгэдэг. Тэднийгээ өөртөө итгэлтэй байхад туслахын тулд тэр болгон бүх зүйлийг нарийн шалгаад байдаггүй. 

Сэргээгдэх эрчим хүчний инженер хүний хувьд ямар хүсэл мөрөөдлийг тээж явдаг вэ? 

Нийтийн зориулалттай орон сууцуудыг ногоон эрчим хүчний хэмнэлттэй болгох, улсын хэмжээнд бүх айлуудаа биш юмаа гэхэд нийтийн эзэшлийн талбайн тог цахилгааныг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангах тал  дээр ажиллах ойрын зорилго байна. 

Хэтдээ “Нарны цахилгаан станц”, “Усан цэнэгт цахилгаан станц” байгуулахад гар бие оролцож ажиллахыг мөрөөдөж байна. 

Таны зорилго биелж, бид сэргээгдэх эрчим хүчээр хэрэглээгээ 100 хувь хангах боломжид улам ойртож байгаа гэдэгт итгэлтэй байна. Энэ үйлсд таны хүч хөдөлмөр орох байх. Таны цаашдын ажилд өндөр амжилт хүсье!