Хүмүүс хот суурин газрын гудамжийг хөдөлгөөнт байдал, хөдөлгөөнгүй үйл ажиллагаа, чөлөөт цагаа өнгөрүүлэх, ажил хийх зорилгоор, зайлшгүй эсвэл хүссэн чөлөөт байдлаар ашигладаг. Бүх насны, олон төрлийн чадвартай хүмүүс гудамжийг янз бүрээр мэдэрч, өөр өөр хэрэгцээ шаардлагатай байдаг. Суух, алхах, дугуй унах, хамтын болон хувийн тээвэр ашиглах, бараа зөөвөрлөх, хотын үйлчилгээ үзүүлэх, бизнес хийх гэх мэт гудамжинд байрладаг төрөл бүрийн үйл ажиллагаа нь хотын хүртээмж, амьдрах чадварыг бүрдүүлдэг.

Тухайн гудамжинд хэрэглэгчдийн төрөл, хүмүүсийн нийт тоо нь өдрийн цаг, гудамжны хэмжээ, хотын нөхцөл байдал, орон нутгийн цаг агаар гэх мэт олон хувьсагчдаас хамаардаг. Хэрэглэгч бүр өөр өөр хурдтайгаар хөдөлж, гудамжны хязгаарлагдмал геометрийн хүрээнд өөр өөр зай эзэлдэг. Тиймээс гудамжны ерөнхий багтаамжийг гудамжны дизайнд нийцсэн тээврийн хэрэгслийн холимог байдлаар тодорхойлно.

Хүн бүрийн хүртээмж, аюулгүй байдал, тайтгарал, таашаал авах орчинг бүрдүүлэхийн тулд янз бүрийн хэрэглэгчдийн хэрэгцээг тэнцвэржүүлэхийн байх гудамж зохион бүтээх нь бидний зорилго юм.

Явган зорчигч

Явган зорчигчдод хотын гудамжинд сууж, алхаж, түр зогсож амарч буй олон төрлийн хэрэгцээ шаардлагатай бүх насны хүмүүс багтана. Явган зорчигчдод зориулж загвар зохион бүтээнэ гэдэг нь гудамжийг хамгийн эмзэг хэрэглэгчдэд хүртээмжтэй болгохыг хэлнэ. Саадгүй явган хүний   зам бүхий аюулгүй орон зайг төлөвлөх. Гудамжинд ая тухтай цагийг өнгөрүүлэхийн тулд харааны олон талт байдлыг багтааж, барилгын урд хэсэг, хүний хэмжээсийг харгалзан дизайн хийх, цаг агаарын эрс тэс байдлаас хамгаалах ажлыг багтаасан болно.

Дугуй

Унадаг дугуйчдад байгууламжууд нь аюулгүй, шууд, ойлгомжтой тодорхойлогдож, бүх нас, итгэл үнэмшлийн түвшний хүмүүсийг ашиглах дэмжих үүднээс нэгдмэл, холбогдсон сүлжээний нэг хэсэг байх ёстой. Замын хөдөлгөөний үр дүнтэй хуваагдлыг бий болгодог, дохионы цагийг сайн зохицуулж, уулзварын загварт оруулсан дугуйн замууд нь хүртээмжтэй, холбогдсон мөчлөгийн сүлжээг бүрдүүлдэг.

Нийтийн тээвэр

Нийтийн тээврийн зорчигч бол төмөр зам, автобус, жижиг оврын тээврийн хэрэгсэл гэх мэт нийтийн тээврийн хэрэгслийг ашигладаг хүмүүс юм. Энэхүү тогтвортой тээврийн хэлбэр нь гудамжны нийт багтаамж, үр ашгийг эрс нэмэгдүүлдэг. Дамжин өнгөрөх зориулалттай зай нь тохиромжтой, найдвартай, урьдчилан таамаглах үйлчилгээг дэмждэг. Хүртээмжтэй суух газар нь аюулгүй, тэгш ашиглахыг дэмждэг. Дамжин өнгөрөх сүлжээнд зориулсан орон зайг гудамжны чанарыг алдагдуулахгүйгээр үйлчилгээний хэрэгцээг хангаж, эрэлт хэрэгцээнд нийцүүлэх ёстой.

Автомашин

Автомашины жолооч нар бол хувийн моторт тээврийн хэрэгслийг жолоодож, эрэлт хэрэгцээтэй, нэг цэгээс нөгөө рүү зорчдог хүмүүс юм. Үүнд хувийн машин, түрээсийн машин, мотортой хоёр, гурван дугуйт машины жолооч нар багтдаг. Гудамж, уулзвар нь аюулгүй хөдөлгөөнийг хөнгөвчлөх, моторт тээврийн хэрэгсэл, явган зорчигч, унадаг дугуйчдын хоорондын харилцааг зохицуулах зориулалттай байх ёстой.

Ачаа тээвэрлэгч, үйлчилгээ үзүүлэгч

Ачаа тээвэрлэгч, үйлчилгээ үзүүлэгчид нь бараа тээвэрлэдэг эсвэл хотын чухал үйлчилгээ эрхэлдэг тээврийн хэрэгсэл жолооддог хүмүүс юм. Эдгээр хэрэглэгчид хөндлөн гарцаар нэвтрэх, ачих, буулгахад зориулагдсан зай хуваарилах, түүнчлэн зориулагдсан маршрут, ажлын цагийн ашиг тусыг хүртдэг. Яаралтай тусламжийн ажилтнууд болон цэвэрлэгээний машинуудад ажиллахад хангалттай зай шаардлагатай бөгөөд энэ нь гудамжны бусад бүх хэрэглэгчдийн аюулгүй байдлыг хангаж байх ёстой.

Бизнес эрхэлдэг хүмүүс

Бизнес эрхэлдэг хүмүүс бол худалдаачид, гудамжны лангууны операторууд, арилжааны дэлгүүрийн лангууны эзэн эсвэл түрээслэгчид байдаг. Эдгээр хэрэглэгчид гудамжны идэвхтэй, сонирхолтой орчинг дэмжих чухал үйлчилгээ үзүүлдэг. Эдгээр хэрэглээнд хангалттай зай хуваарилах ёстой байдаг. Арилжааны үйл ажиллагааг дэмжих, орон нутгийн амьдралын чанарыг сайжруулахын тулд тогтмол цэвэрлэгээ, засвар үйлчилгээний хуваарь, цахилгаан, усаар хангах хэрэгтэй.

ЯВГАН ЗОРЧИГЧДОД ЗОРИУЛСАН ДИЗАЙН

Саадгүй аюулгүй замыг бий болгосноор хүн бүхний алхах боломжтой орчныг бүрдүүлнэ. Явган хүний   зам бүрийн тодорхой замыг гудамжны идэвхтэй ирмэг, хүртээмжтэй байгууламжаар дүүргэж, аялалаа ая тухтай, сонирхолтой болгох ёстой.

Хотууд бол хүмүүст зориулсан газар бөгөөд тэд гудамжаар алхаж зогсохгүй амарч, сууж, тоглож, хүлээж байдаг. Энэ нь хүмүүсийг эмзэг хэрэглэгчид болох залуучууд, өндөр настнууд, сэтгэн бодох чадвар, амбулаторийн чадвар буурсан хүмүүсийг анхааралтай авч үзэх замаар гудамжны дизайнд хүмүүсийг нэн тэргүүнд тавихыг шаарддаг. Хүмүүс гудамжийг хэрхэн ашиглах нь тэнд байгаа зай, түр зогсох боломжийг олгодог байгууламж, гудамжны ерөнхий туршлагаас хамаарна. Гудамжны зураг төсөл нь явган зорчигчдын аюулгүй байдлыг үргэлж анхаарч, амжилтыг нь явган хүний  өнцгөөс хэмжих ёстой. Явахад хялбар, аюулгүй алхаж болохуйц хот нь иргэддээ хараат бус тэгш байдлыг хангаж өгдөг.

 Олон төрлийн хэрэглэгч

Тодорхой харж, ямар ч орчинд итгэлтэй алхаж, моторт тээврийн хэрэгсэлд хурдан хариу үйлдэл үзүүлж чаддаг, сонор сэрэмжтэй насанд хүрсэн хүнийг дизайны нөхцөлд ашиглах тохиромжгүй. Харин үүний оронд олон төрлийн "явган зорчигч" дээр тулгуурлан гудамжны шинж чанаруудыг сонгоорой.

 Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүс

Хараа, сонсголын бэрхшээлтэй хүмүүс, тэргэнцэртэй хүмүүс, таягтай, туслалцаатайгаар алхаж буй хүмүүсийн хэрэгцээг нэгтгэх. Явган хүний зам нь тэргэнцэртэй хоёр хүн зөрж өнгөрөх хангалттай өргөн байх ёстой бөгөөд бага оврын гудамжинд 2 м-ээс илүү өргөнтэй, 1.8 м-ээс багагүй байх ёстой. Замууд нь саадгүй, тэгш гадаргуутай байх ёстой. Бүх гарц дээр 8%-ийн налуутай хүртээмжтэй налуу замыг зохион бүтээж, явган хүний гарцаар гарахад хүлээх хэсэг, булангийн арлуудыг уулзварууд дээр хангах шаардлагатай.

Хүүхдүүд

Хүүхдүүд насанд хүрэгчдээс хурдны түвшинг үнэлэх чадвар багатай тул дизайнерууд болон жолооч нарт аюулгүй хөдөлгөөн хийх боломжийг тооцоолох хэрэгтэй болдог. Тэдний өндөр, удаан алхах хурдыг явган хүний гарцын зохион байгуулалт, гэрлэн дохионы тоолох цаганд харгалзан үзэх нь зөв. Хүүхдүүдийн аюулгүй уулзварууд нь замын хөдөлгөөний хурд багатай, удаан алхах дохио өгдөг, эргэх хурд маш бага, явган хүний гарц харагдах орчин сайтай байх шаардлагатай. Загвар нь жолооч нарт хүүхдүүд тухайн гудамжинд байгааг таних тэмдгээр мэдэгдэж байх ёстой. Бүх гудамжны зураг төсөл нь тээврийн хэрэгслийн хурдыг хязгаарлаж, явган зорчигчдын үр ашигтай дэд бүтэц, ялангуяа гэрлэн дохиог нэвтрүүлэх арга замаар тооцох ёстой.

Насанд хүрэгчид болон ахмадууд

Явган зорчигчдын хувьд өндөр настнууд хүн амын багахан хувийг эзэлдэг боловч зам тээврийн ослын өндөр хувийг эзэлдэг. Явган зорчигчийн гэрлэн дохионы хөндлөн гарах хугацаа богино, явган хүний зам эвдэрсэн, тэмдэглэгээ бүдгэрсэн эсвэл харагдахад хэцүү үед аюул бий болдог. Ахмад настнуудад зориулсан аюулгүй гудамж зохион бүтээж, гарцны зам хөндлөн гарах зайг багасгаж, явган хүний гарц дахь үзэгдэх орчныг сайжруулах үүднээс замын өргөтгөлийг бий болгох хэрэгтэй. Алсын харааг нэмэгдүүлэхийн тулд явган хүний гарцнаас 6 м-ийн дотор моторт хэрэгслийн зогсоол хийхгүй байх шаардлагатай байдаг. 

Явган хөдөлгөөний сүлжээг бий болгох

Явган хүний сүлжээ аюулгүй, тав тухтай, тааламжтай байх ёстой. Бусад хэрэглэгчидтэй харьцуулахад явган зорчигчид ижил хугацаанд бага замыг туулж, гудамжийг хамгийн ихээр мэдэрдэг хүмүүс юм. Явган хөдөлгөөний сүлжээг дараах байдлаар зохион бүтээнэ. Үүнд:

• Холбогдсон ба нэвтрүүлэх чадвартай
• Хүртээмжтэй, тав тухтай
• Аюулгүй
• Орчны нөхцлийг хүндэтгэсэн

Холбогдсон

Ашигтай байхын тулд явган хүний гарц нь тасралтгүй тодорхой замаар хангагдах ёстой. Шороон зам, тэгш бус байдал, саад тотгоргүй, эсвэл эцэс төгсгөлгүй урт явган хүний зам ч гэсэн явган хүний замыг идэвхгүй болгож, тэргэнцэртэй иргэдийн хувьд ноцтой саад бэрхшээлийг бий болгодог.

Нэрвтүүлэх чадвар

Явган хүний алхалтыг товчлон богиносгохын тулд явган замуудыг холбох холбоосыг боломжит байдлаар үүсгэх хэрэгтэй. Мухар түгжрэлтэй зам, гудамжийг ойр орчмын гудамжтай холбохын тулд өргөтгөх шаардлагатай.

Сонголт

Гол чиглэлүүдийн хооронд шилжих олон чиглэлийг өгөх. Жишээ нь, Хэрэв нэг замыг засвар үйлчилгээ хийх зорилгоор хаасан бол бусад замыг ашиглах боломжтой хэвээр үлдээх хэрэгтэй.

Гол чиглэлүүд

Нийтийн тээврийн буудал, цэцэрлэгт хүрээлэн, сургууль, худалдааны дүүрэг, ойр орчмын гол чиглэлүүдээс хол зайд явган хүний хэрэгцээг сайтар хангаж төлөвлөх. Хэрэгцээ нь тааламжтай, тав тухтай, зугаатай байвал хүмүүс нэг газраас нөгөө рүү алхах магадлал өндөр байдаг. Гол чиглэлүүд болон дамжин өнгөрөх зогсоолуудын эргэн тойронд хэсэг бүлэг хүмүүсийн бусдын замыг хаахгүйгээр цугларах боломжтой орон зайтай байх ёстой.

Хүртээмжтэй байдал

Бүх гудамж нь олон нийтийн хүртээмжтэй, олон төрлийн алхах хурдтай, бүх хэрэглэгчдэд ойлгомжтой байх ёстой. Хүүхэд, өндөр настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүсийн хэрэгцээнд онцгой анхаарал хандуулах хэрэгтэй.

Хүчин чадал ба тав тух

Явган хүний зам нь хүмүүсийг нэг шугамаар алхахыг шаарддаггүй, харин хосууд болон бүлгүүдийг бие биенийхээ хажуугаар ая тухтай зөрж өнгөрөх боломжийг олгодог. Хотын төвийн бүсэд өргөн явган хүний зам, оргил үед явган зорчигчдын тоо их байхын тулд тодорхой зам хэрэгтэй. Төв гудамжууд нь ашиглах, арилжааны үйл ажиллагаа явуулах боломжтой байх ёстой.

Явган хүний орон зай

Явган хүний орон зай нь өдрийн өөр өөр цагт бүх хэрэглэгчдэд аюулгүй байх ёстой. Тэд гэрэлтүүлэг сайтай байх ёстой, налуу, шатлал нь хүртээмжтэй байх ёстой, ямар ч саад тотгоргүй байх, мөн хүний хяналт, гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор гудамжинд хараа хяналт тавих ёстой.

Уулзвар

Уулзвар нь явган зорчигч амь насаа алдах, бэртэх эрсдэлд хамгийн өндөр байдаг чухал зангилаа юм. Уулзварыг харагдахуйц, ойлгомжтой, богино, шууд гарцаар хангах. Явган гарцын туулах зайг богиносгож, гарахыг хүлээж буй явган зорчигчдыг хамгаалалтын бүсээр хангах. Аюулгүй байдлыг нэмэгдүүлэхийн тулд гарцыг үргэлж тэмдэглэж, боломжтой бол дээш овойлгох ёстой.

Хүний масштаб, цогц байдал

Явган хөдөлгөөний сүлжээг сэтгэл татам, сонирхолтой байдлаар тодорхойлдог барилга байгууламж, орон зайн фасад, ирмэгийг төлөвлөх хэрэгтэй. Янз бүрийн барилгын өндөр, архитектурын нарийн ширийн зүйлс, тэмдэглэгээ, үүд хаалганы ил тод байдал, тохижилт зэргээр урт үргэлжлэх гудамжны хэмнэлийг эвдэж, алхах зайг богиносгодог. Тав тухтай алхах үүднээс барилгын фасад дээр янз бүрийн сүүдэрлэх, гэрэлтүүлэх төхөөрөмжүүдийг оруулах шаардлагатай. 

Дүр төрх ба ялгарах шинж чанар     

Гоёмсог гудамж нь гудамжны өвөрмөц тавилга, зам хайх тэмдэглэгээ, тохижилт, хучилт, тэмдэг тэмдэглээ, гэрэлтүүлэг хийж дизайнаар онцлогыг илэрхийлдэг.

Газрын бүтэц

Түвшний ялгаа, өөрчлөлтүүд нь гудамжны сүлжээний холболтыг хязгаарлаж, чухал үйлчилгээ, гол чиглэлд нэвтрэх боломжийг хүндрүүлдэг. Шат болон налуу замыг амсхийх хэсэг, тохижилттой хослуулах хэрэгтэй.

Ногоон коридор

Ногоон байгууламжийг хотын хувьд тодорхойлж, бүхэлд нь авч үзэх хэрэгтэй. Ногоон коридор, хамгаалалтын зурвас, цэцэрлэгт хүрээлэн, том өргөн чөлөө, хотын төвийн цэцэрлэг гэх мэтээр байрлуулах ёстой. Орон нутгийн цаг уурын онцлогт тохируулан мод ургамлыг сонгох нь зөв. Ногоон коридор нь иргэдийн зан чанар, харилцааг бэхжүүлэхэд тусалдаг.

1.2.3.  Явган зам

Аюулгүй, хүртээмжтэй, арчилгаа сайтай явган хүний зам нь хотуудын хувьд шаардлагатай хөрөнгө оруулалт бөгөөд иргэдийн эрүүл мэндийг сайжруулж, нийгмийн капиталыг нэмэгдүүлэх боломжтой болох нь батлагдсан.

1. Барилгын нүүрэн эгнээ

2. Тодорхой зам

3. Гудамжны тавилга байх

4. Хамгаалалтын зурвас

Барилгын урд талын бүс нь орох хаалга, орц эсвэл явган хүний   кафе зэргээр дамжин барилгын өргөтгөл болж өгдөг явган хүний замыг хэлнэ. Урд талын бүс нь гудамжны урд талын барилгын нүүрэн хэсэг болон барилгын ойролцоо байрлах зайгаас бүрдэнэ.

Явган хүний зам нь гудамжтай зэрэгцэн орших үндсэн, зөвхөн алхахад зориулагдсан, хүртээмжтэй замыг тодорхойлдог. Тодорхой зам нь явган зорчигчдыг аюулгүй, хангалттай алхах газартай болгож, явган хүний   ачаалал ихтэй хотын төв эсвэл худалдааны бүсэд 2.4-4.5 м өргөн байх ёстой.

Гудамжны тавилгын бүсийг гэрэлтүүлэг, вандан сандал, ТҮЦ, дамжин өнгөрөх байгууламж, шон, модны нүх, дугуйны зогсоол гэх мэт гудамжны тавилга, тохижилтоор хангаж өгдөг зам ба тодорхой замын хоорондох явган хүний   замыг тодорхойлдог. Гудамжны тавилгын бүс нь цэцэрлэг, мод, бут тарих зэрэг ногоон дэд бүтцийн элементүүдийг агуулж болно.

Сайжруулалт эсвэл хамгаалалтын бүсийг явган хүний замын дэргэдэх зай гэж тодорхойлдог бөгөөд янз бүрийн элементүүдээс бүрдэж болно. Үүнд замын хажуугийн өргөтгөл, зогсоол, борооны ус зайлуулах эльментүүд, дугуйн зогсоол, дугуй түрээслэх зогсоол, хажуугийн дугуйн зам орно.

Явган хүний гарц

Явган хүний аюулгүй, ойр ойрхон гарц нь алхах орчныг дэмждэг. Явган зорчигчид түвшин, хэлбэр дүрсний бага зэргийн өөрчлөлт, тойруу зам, явган хүний замын материал, гэрэлтүүлгийн чанарт онцгой мэдрэмтгий байдаг. Явган хүний гарцны загвар нь явган хүний зан байдлыг төлөвшүүлэх чадвартай бөгөөд хүмүүсийг хамгийн аюулгүй зам руу чиглүүлдэг.

Байршил

Явган хүний гарцыг уулзвар эсвэл уулзвараас уулзварын хооронд байрлуулж болно. Явган хүний гарцыг уулзварын олон төрлийн хэрэглэгчдэд бүгдэд ээлтэй байхаар төлөвлөх. Явган зорчигчдын хүрч очих хэрэгцээ өндөр байгаа газарт явган хүний гарц хийж өгөх шаардлагатай. Зайлшгүй шаардлагатай тохиолдлуудад уулзвараас уулзвар дунд, автобусны зогсоол, цэцэрлэгт хүрээлэн, талбай, хөшөө дурсгал, олон нийтийн барилгын орц орно.

Хоорондох зай

Хотын орчинд 80-100 м тутамд гарцаар хангах ёстой. Аюултай нөхцөл үүсгэж байдаг тул 200 м -ээс дээш зайнаас зайлсхийх хэрэгтэй. Хэрэв хүн явган хүний гарц руу алхахад гурван минутаас илүү хугацаа шаардагдах юм бол зорчигчид аюултай замаар явж байна гэсэн үг. Явган хүний гарц хоорондын зайны шалгуур үзүүлэлтийг явган хөдөлгөөний сүлжээ, барилгажсан орчин, гарцтай байх зайлшгүй шаардлагатай тохиолдлуудын дагуу тодорхойлох ёстой. Дизайн гаргахдаа одоогийн болон төлөвлөсөн огтлолцлын эрэлтийг харгалзан үзэх.

Тэмдэглэгээ

Хучилтын хэв маяг, материалаас үл хамааран явган хүний гарцыг үргэлж тэмдэглэх хэрэгтэй. Зэрэгцээ болон тасархай хучилтын тэмдэглэгээнээс илүү харагдахуйц, эрээн тэмдэглэгээг ашиглах нь зүйтэй. Эдгээр нь ойртож буй тээврийн хэрэгсэлд илүү тод харагддаг бөгөөд жолооч нарын анхааралтай байдлыг сайжруулдаг байна.

Дохио өгөх

Тээврийн хэрэгслийн хурд 30 км/ц -ээс дээш, явган зорчигчдын ачаалал, гарцны хэрэглээ дунд болон өндөр байвал аюулгүй алхах орчныг бүрдүүлэхийн тулд гэрлэн дохиолол бүхий гарцаар хангана. Хяналтгүй гарц нь хөдөлгөөний ачаалал багатай гудамжинд аюулгүй бөгөөд хурд нь 30 км/ц -ээс бага байдаг.

Урт (зам хөндлөн гарах зай)

Хэрэв тухайн зам нь олон эгнээ урсгалтай тохиолдолд булангийн хатуу радиус, хашлагын өргөтгөл, явган хүний хоргодох хэсэг, голын зурвас ашиглан зайг аль болох богино байлгах хэрэгтэй.

Өргөн

Явган хүний гарц наад зах нь холбосон явган хүний зам шигээ өргөн эсвэл өргөн нь 3 м-ээс багагүй байх ёстой.