Нийтлэлийг бичсэн: "ЧАНС" ХХК-ийн ерөнхий архитектор Б.УЯНГА

Гудамж бол хүмүүс хотыг мэдэрдэг хотын орон зайн үндсэн нэгж юм. Тээврийн хэрэгслүүд нэг газраас нөгөөд шилжихэд ашигладаг хоёр хэмжээст гадаргуу гэж дутуугаар үнэлэн ойлгодог. Үнэндээ гудамж бол олон гадаргуу, бүтцээс бүрдэх олон хэмжээст орон зай, хот орчны амин сүнс, хотын эдийн засгийн үндэс суурь болж байдаг. 

Хотуудын нийтийн эзэмшлийн талбайн 80 гаруй хувийг зөвхөн гудамж эзэлдэг бөгөөд бизнесийн үйл ажиллагааг идэвхжүүлэх, амьдрах орон зайн гадна үүдний үүргийг гүйцэтгэх мөн хүмүүсийг явганаар, дугуй, машин, эсвэл дамжин өнгөрөхөд аюулгүй орчноор хангах зориулалттай байдаг. 

Гудамж бол байгаль орчны тогтвортой байдал, нийгмийн эрүүл мэнд, эдийн засгийн үйл ажиллагаа, соёлын ач холбогдлыг дэмжих зорилгоор цаг хугацааны явцад дасан зохицдог динамик орон зай юм.

АМЖИЛТЫН ХЭМЖҮҮРЭЭ ӨӨРЧЛӨХ

Олон арван жилийн турш их хэмжээний тээврийн хэрэгслийг аль болох үр ашигтай ажиллуулахын тулд гудамж төлөвлөсний үр дүнд хотууд бүх хэрэглэгчдийн хэрэгцээг тэнцвэржүүлэх аюулгүй, амьдрахад тохиромжтой гудамжны ач тусыг таньж мэдсээр байна. Дадлага туршлагаа өөрчилж, амжилттай гудамж гэж юу болохыг дахин тодорхойлох цаг болжээ. Гудамжийг дангаар нь эсвэл дан ганц “тээврийн төсөл” гэж үнэлж болохгүй. Үүний оронд дизайн бүр нь ямар ашиг тустай болохыг мэдэх хэрэгтэй.

Нийгмийн эрүүл мэнд, аюулгүй байдал

Жил бүр сая сая хүн замын хөдөлгөөний аюул занал, агаарын муу чанар, хөдөлгөөний хомсдолтой холбоотой архаг өвчин зэрэг урьдчилан сэргийлэх боломжтой шалтгаанаар нас бардаг. Гудамжы дизайн нь бүх хэрэглэгчдэд аюулгүй орчинг бүрдүүлж, явган алхалт, дугуй унах, нийтийн тээврээр зорчих гэх мэт идэвхтэй тээвэрлэлтийг хөнгөвчлөх эрүүл сонголтыг санал болгох ёстой. Гудамж нь эрүүл хүнсний сонголт хийх хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, дуу чимээний бохирдлыг мод тарих, чанартай тохижилт хийх зэргээр бууруулах түүнчлэн агаар усны чанарыг сайжруулахад нөлөөлж байх ёстой юм.

Амьдралын чанар

Дэлхийн хотууд оршин суугчид болон бизнес эрхлэгчдийг татах, тэдгээр бизнес эрхлэгчдээ тогтвортойгоор хадгалж үлдэхэд амьдралын чанарын хэм хэмжээ ихээр нөлөөлдөг бөгөөд энэ нь үнэ цэнийг бий болгож буйг хүлээн зөвшөөрч, "хамгийн амьдрах боломжтой хот" хэмээх цолны төлөөх өрсөлдөөнд идэвхтэй байгаа билээ. Хүмүүс хотыг олон нийтийн газраар дамжуулан мэдэрдэг тул хотын амьдрах чадвар нь гудамжнаас ихээхэн хамаардаг. Гудамж нь нийгмийн харилцааг дэмжиж, гудамжны дизайн нь орчны тандалт хяналтыг сайжруулж, илүү хүчирхэг, илүү аюулгүй олон нийтийг бий болгоход тусалдаг.

Байгаль орчны тогтвортой байдал

Зохистой зохион байгуулалттай гудамжаар дамжуулан тогтвортой тээврийн хэлбэрийг сурталчлах нь нүүрстөрөгчийн ялгаруулалтыг бууруулж, агаарын чанарыг сайжруулах боломжийг олгодог. Мод, цэцэрлэгжүүлэлтийг хийснээр усны менежментийг сайжруулж, биологийн олон янз байдлыг дэмжиж, байгаль орчинд нээлттэй нэвтрэх боломжийг нэмэгдүүлэх боломжтой. Эдгээр нь нийгмийн сэтгэл зүйн болон биеийн эрүүл мэндэд эерэг нөлөө авчирдаг.

Эдийн засгийн тогтвортой байдал

Алдартай гудамжууд нь хүмүүс болон бизнес эрхлэгчдийг татдаг. Аюулгүй байдлыг нэмэгдүүлж, нийтийн эзэмшлийн чанарыг сайжруулж, мультимодаль буюу иж бүрэн гудамжны загвар нь хэрэглээг дэмжиж, жижиглэнгийн худалдаа өндөр байх, үл хөдлөх хөрөнгийн үнэ цэнэ нэмэгдэх зэрэг эдийн засгийн эерэг үр нөлөөтэй байдаг. Гудамжинд хийх хөрөнгө оруулалт нь урт хугацааны эдийн засгийн үр өгөөжтэй.

Нийгмийн тэгш байдал

Тэгш бус байдал нэмэгдэж буй эрин үед хотууд хамгийн үнэ цэнэтэй олон нийтийн газруудаа чадвар, нас, орлогоос үл хамааран бүх хүмүүст аюулгүй, тэгш ашиглах боломжийг бүрдүүлж, хамгийн эмзэг хэрэглэгчдийг хөдөлгөөний аюулгүй, найдвартай сонголтоор хангах ёстой.

Хот суурин газар иргэддээ ажил болон сургуульдаа хүрч очих хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, хувь хүн бүрийн эрүүл мэндэд өгөх ач тус, орчны ариун цэвэр эрүүл ахуйг сайжруулах, олон нийтийн харилцааг дэмжих зэрэг үйлчилгээг гудамжны дизайнаар дамжуулан сайжруулж байдаг.

ГУДАМЖНЫ ЭДИЙН ЗАСАГ

Гудамжны аюулгүй нөхцөлтэй, хөл хөдөлгөөн ихтэй, үр ашигтай сүлжээ нь хот, бүс нутгийн эдийн засгийн тогтвортой байдалд чухал үүрэгтэй. Гудамжны дизайн нь албан ёсны болон албан бус худалдаа, ажлын байр, бараа бүтээгдэхүүний бөөний хөдөлгөөнийг нэмэгдүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Гудамж гүйцэтгэх ажлын зардлыг түүний дизайны дараах ашиглалтын хугацаанд өгөх ашиг тусыг харгалзан үзэх ёстой. 

Гудамжны дизайны өртөг зардлыг хувь хүмүүст замд зарцуулах цаг хугацаа, нийтийн тээврийн хүртээмж, түлшний зардал, хувь хүний эрүүл мэндээр тооцож үзэх ёстой бөгөөд харин нийгэмд учруулж буй илүү том зардлыг замын осол, эмнэлгийн зардал, байгаль орчинд үзүүлэх сөрөг нөлөөлөл, түгжрэл гэх мэт зардлаар судлан тооцох хэрэгтэй.

Эрүүл мэнд ба хүний амьдрал

Зам тээврийн ослын улмаас хүний амь нас эрсдэж, хүнд бэртэл гэмтэл авч байгаа нь эдийн засагт ихээхэн нөлөө үзүүлж байна. Илүү сайн зохион байгуулалттай гудамж нь сэтгэцийн болон бие махбодийн стресст эерэгээр нөлөөлж, эмнэлгийн зардал, нийгмийн үйлчилгээний хэрэгцээг бууруулдаг.    

Ажил ба бүтээмж

Түгжрэлд зарцуулсан цаг хугацаа, зам тээврийн ослын улмаас бэртэж гэмтсэний улмаас хүн хөдөлмөрийн чадвараа ихээхэн хэмжээгээр алддаг. Эдгээр алдагдсан цаг нь бүтээмж буурч, улмаар эдийн засгийн алдагдалд хүргэдэг.

Бизнес ба үл хөдлөх хөрөнгө

Явган зорчигчид, дугуйчид, нийтийн тээврийн зорчигчид автомашин жолоодож буй хүмүүсээс илүү их хэмжээгээр орон нутгийн жижиглэн худалдаа эрхэлдэг аж ахуй нэгжүүдэд мөнгө зарцуулдаг бөгөөд энэ нь нийтийн тээврийн зорчигчид, явган зорчигч, унадаг дугуйчдад тааламжтай, аюулгүй орон зайг санал болгохын ач холбогдлыг онцлон харуулдаг.   

Барилга угсралт ба Засвар үйлчилгээ

Нарийн гудамж барих, засвар үйлчилгээ хийхэд бага зардал шаардагддаг. Чанартай, удаан эдэлгээтэй материалыг ашиглах нь засвар үйлчилгээний зардлыг эрс бууруулдаг. Ногоон модот гудамжууд, гудамж, мод тарих нь үерийн усыг удирдахад 3-6 дахин илүү үр дүнтэй бөгөөд дэд бүтцийн зардлыг бууруулдаг.

БАЙГАЛЬ ОРЧНЫ ТОГТВОРТОЙ БАЙДЛЫГ ХАНГАХ ГУДАМЖУУД

Гудамжийг хүрээлэн буй орчиндоо хариуцлагатай төлөвлөх нь хотуудад дэлхийн дулаарлын сорилтуудыг даван туулахад тус нэмэр үзүүлнэ. Тогтвортой дизайнд чиглэсэн гудамжинд хөрөнгө оруулалт хийснээр байгаль орчны нөлөөллийг сайжруулах, хотын байгаль орчны бодлогын хүрээний зорилтыг хэрэгжүүлэхэд оруулсан хувь нэмрээр үнэлэх боломжтой.

Бичил уур амьсгал

Гудамжны мод, тохижилт нь орон нутгийн орчны уур амьсгалыг сайжруулж, хотын орчны хэт халалтыг багасгахад тусалдаг бөгөөд ингэснээр тээврийн хэрэгсэл болон зэргэлдээх барилгуудын эрчим хүч их шаарддаг агааржуулагчийн хэрэгцээг бууруулдаг.    

Дуу чимээ

Хотын мод нь дуу чимээний бохирдлыг бууруулдаг.

Агаарын чанар

Гудамжинд явган зорчигч, унадаг дугуйчид, нийтийн тээвэрт тэргүүлэх ач холбогдол өгсөнөөр хувийн моторт тээврийн хэрэгслийн тоог бууруулж, утаа, агаарын бохирдлыг бууруулахад тусалдаг.

Усны менежмент

Ногоон дэд бүтцийн стратеги, орон нутгийн ургамлын төрөл зүйлийг гудамжинд тариалах нь үерийн усыг зохицуулж, гудамжны ногоон байгууламжийн усалгааны хэрэгцээг бууруулдаг.     

Эрүүл мэнд, аюулгүй байдал

Хотын мод, ургамал нь стресс, түрэмгий зан байдал буурахад тусалдаг бөгөөд гэмт хэрэг багасах нөлөөтэй байдаг.   

Эрчим хүчний үр ашиг

Гудамжны төслүүд нь дахин боловсруулсан, эрчим хүчний хэмнэлттэй материал, технологи, сэргээгдэх эрчим хүчийг ашиглан хотын эрчим хүч, нөөцийн үр ашгийг дээшлүүлэхэд хувь нэмрээ оруулж чаддаг.

АЮУЛГҮЙ ГУДАМЖУУД ХҮНИЙ АМИЙГ АВАРДАГ

Дэлхий даяар жил бүр 1.2 сая гаруй хүн зам тээврийн ослоор нас бардаг. Энэ нь ойролцоогоор 30 секунд тутамд нэг хүн нас бардаг, эсвэл жилийн өдөр бүр 3,400 гаруй хүн нас бардаг гэсэн үг юм. Эдгээр нас баралтын ихэнх нь хотын замд тохиолддог бөгөөд гудамжны дизайн, гудамжны зан төлөвөөс үүдэлтэй бөгөөд эдгээр ослоос урьдчилан сэргийлэх боломжтой байдаг.

Аюулгүй гудамж бий болгох нь төлөвлөгчид, дизайнерууд, инженерүүд, зохицуулагчид, удирдлагуудын хариуцдаг чухал үүрэг юм. Хурдны замтай төстэй гудамжны загвар нь машингүй хэрэглэгчдээс автомашиныг урьтал болгодог бөгөөд өндөр хурдыг дэмждэг нь аюултай орчин бүрдүүлдэг.

Аюулгүй байдлын шинэ загвар

Аюулгүй байдлын шинэ загвар нь хүний нөөц боломжид тохируулан бүтээгдсэн. Хүний бие эмзэг бөгөөд зөвхөн тодорхой хүчийг даван туулж чаддаг. Энэ нь доорх зүйлсийг шаарддаг:

    Мөргөлдөх эрсдэлийг бууруулах

    Ослын тоо, нөлөөллийн ноцтой байдлыг бууруулна

    Хурд бууруулах

    Эмзэг хэрэглэгчдийн аюулгүй гудамжийг хэлбэржүүлэх

Тээврийн хэрэгсэл 40 км/ц -аас бага хурдтай хөдлөхөд болзошгүй зөрчил бага хурдтай явагдах бөгөөд ослын үед амьд үлдэх магадлалыг эрс нэмэгдүүлдэг.

Дараах шинж чанартай гудамж нь дизайны хувьд аюултай гэж тооцогддог:

   Хурдтай явахыг уриалдаг, аюулгүй гарц байхгүй өргөн гудамжууд.

 Барилгын гадна үүдний үүрэг гүйцэтгэдэг боловч дайран өнгөрөх хүмүүсийн түрэмгий зан авирыг өөгшүүлдэг гудамжууд.

 Хурдны замын гадаргуутай гудамжинд мотоцикльчид болон нийтийн тээврийн зорчигчид их хурдны нөлөөнд өртөх эрсдэлтэй, явган хүний зам байхгүй эсвэл стандартын шаардлага хангаагүй гудамжууд.

Замын хөдөлгөөний өндөр хурд, эзлэхүүн, хэт урт үргэлжлэх явган гарц, гарцуудын хоорондох зай хол байх зэрэг нь эмзэг хэрэглэгчдийн үхэлд хүргэх коридор болдог.

Хурд нь гудамжны аюулгүй байдлыг хангах хамгийн чухал хүчин зүйл бөгөөд мөргөлдөөн гарсан тохиолдолд явган зорчигчийн амь нас хохирох эрсдэлтэй шууд хамааралтай байна.

Хурдны нөлөөлөл ба явган зорчигчийн үхлийн эрсдлийн хоорондын хамаарал.

Сүүлийн үеийн хэд хэдэн судалгаа (Pasanen 1993, DETR 1998, Rosen and Sanders 2009, Tefft 2011) нь тээврийн хэрэгслийн хурд болон явган зорчигчдын амь нас хохирсон байдал хоёрын хооронд тодорхой хамаарал байгааг харуулж байгаа бөгөөд хотын гудамжинд 40 км/ц-ээс дээш хурдтай явахыг зөвшөөрөхгүй гэсэн санааг дэмжиж байна. . Гэсэн хэдий ч эдгээр судалгаануудын ихэнхийг өндөр орлоготой улс орнуудад хийсэн бөгөөд бага, дунд орлоготой орнуудад энэ харилцаа хамаарал бүр ч ноцтой байж магадгүй гэж үзэх үндэслэлтэй.

Хурд ба зогсох зай хоорондын хамаарал. 

Дээрх график нь анзаарга, хариу үйлдэл, тоормослох хугацааг багтаасан хамгийн бага зогсолтын зайг дүрсэлсэн болно. Хуурай нөхцөлд суурилсан бөгөөд сайн харах орчинтой байх нөхцлийг тооцоолсон.