/Барилгын материалын үнэ нь тэнгэрт чанар нь газарт/

Барилгын салбарт тулгамдcан олон асуудлын төвд материал үйлдвэрлэл, нийлүүлэлт, импортын бодлогын нэгдмэл байдал үгүйлэгдэж байна. Иргэдийн эрэлтийг хангахуйц нөхцөл шаардлагыг хангасан, чанар нь өртөгтөө дүйцэхүйц орон сууцны нийлүүлэлт зах зээл дээр хэд байна вэ? Асуудлыг цогцоор харж, нэгдсэн бодлогод зангидахгүйгээр нийгмийн эрэлт, сэтгэл ханамжид нийцсэн дүнг барилгын салбар хүртэхгүй байна. Бодит зах зээл дээр худалдан авах чадвар бүхий эрэлт суларч байна. Эрэлт багасахад орон сууцны үнэ буурна гэж нэг хэсэг нь хүлээж байхад нөгөө хэсэг нь хямд үнэтэй зээлийн бүтээгдэхүүнүүд гарчихвал надад сонголттой байршил үлдэх болов уу гэсэн эргэлзээнд байна. Харин бодит эдийн засаг дээр эрэлт багассан гэж байгаа ч орон сууцны үнэ өсөж байгаа юм. 

Өнгөрсөн сард нийслэл дэх орон сууцны дундаж үнэ өмнөх оны мөн үеэс 9.3 хувиар өсжээ. Харин өмнөх сараас 1.9 хувиар нэмэгдсэн нь үнийн өсөлтийн хурд эрчимжсэн үзүүлэлт болж байна. Түүнчлэн шинэ орон сууцны нэг м.кв талбайн дундаж үнэ Хан-Уул дүүрэгт хамгийн өндөр буюу 4.12 сая төгрөг байгаа бол хуучин орон сууц Сонгинохайрхан дүүрэгт хамгийн хямд буюу 2.57 сая төгрөг байгаа юм. Энэ хэмжүүрийг авсан нэг сарын хугацаанд шинэ орон сууцны үнийн жилийн өсөлт 11 хувь, хуучин орон сууцных 7.4 хувьтай гарчээ. Жилийн өсөлтийн хурд энэ оны хоёрдугаар улирлын эцэс болон гуравдугаар улиралд эрчимжээд байна. Гуравдугаар улирлын эцсийн байдлаар Хан-Уул болон Сүхбаатар дүүрэгт шинэ орон сууцны нийлүүлэлт эрс нэмэгдэж, үнийн өсөлтөд нөлөөлсөн талаар үл хөдлөх хөрөнгийн салбарынхан онцолж байгаа бол барилгын салбарынхан үнийн өсөлтийн гол шалтгааныг барилгын материаллын үнэ, тээврийн ханш зэрэг материалын үнээс шалтгаалсан нэмэгдэлтэй холбон тайлбарлаж байгаа юм. 

Үнэндээ барилгын материалл үйлдвэрлэл, нийлүүлэлт, импорт, газрын мэдээллийн систем, салбарын мэдээллийн урсгалын замбараагүй байдал гээд олон зүйлийн нөлөө их байна. АТГ -аас Барилга, хот байгуулалтын яам /БХБЯ/ - ны “Хот байгуулалтын кадастрын мэдээллийн систем”-ийг Нийслэлийн хот байгуулалт, хөгжлийн газрын “Хот байгуулалтын мэдээллийн менежментийн систем”-тэй уялдуулах асуудлаар БХБЯ - тай хамтран ажиллаж байгаагаа мэдээлжээ. Энэ хүрээнд барилгын салбарын харьяа агентлаг, нэгжүүдэд ашиглагдаж буй цахим системүүд өөр өөрийн салбар нэгж байгууллагад харьяалагдаж, хөгжүүлэлт хийгддэг, мэдээллийн урсгалыг нэг системээр авах боломжгүй, нэгдсэн бодлого, мэдээлэл солилцоо дутмаг байгаа байдлууд ил болсон. Салбарын байгууллага тус бүр албан хүсэлтээр хандаж иргэд мэдээлэл гаргуулан авч, харилцаж байгаа нь барилгын салбарын бодлогын хувьд нэгдсэн мэдээллийн нэг эх сурвалж байхгүй, иргэд олон нийтэд хүнд суртал, чирэгдэл үүсгэж, цаашид авлига гарах шалтгаан нөхцөл болж байгааг дурьдсан байна. Одоо 

●    Барилга, хот байгуулалтын яаманд -  Барилгын салбарын нэгдсэн мэдээллийн сан, газартай холбоотой цахим системүүд, 

●    “Барилгын хөгжлийн төв” ТӨҮГ-т -  Барилгын материалын сорилт шинжилгээ, зөвлөх үйлчилгээ, сургалт, судалгаа, зураг төсөл, магадлалын мэдээллүүд, 

●    Нийслэлийн хот байгуулалт, хөгжлийн газарт - Нийслэлийн хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө, хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөөний мэдээлэл болон барилгын зөвшөөрөлтэй холбоотой мэдээллүүд байрладаг. 

Гэвч эдгээр цахим системийг нэгдсэн нэг эх сурвалжаар авах боломжгүй байна. Тиймээс танил талаар хандаж авлига өгөх, тухайн хуулийн этгээд дутуу мэдээллээ өгөх, ашиг сонирхлын зөрчил гаргах гэх мэт нийтлэг эрсдэлээс хэрэглэгчийг хамгаалж  геопортал цахим системийн сангуудад дээрх байгууллагуудын мэдээллийг нэгтгэн оруулснаар үндэсний дата үүсгэх гэж байна. 

Энд барилгын салбарын амин чухал бүх мэдээллүүд орох бөгөөд Бодлогын баримт бичиг, зөвшөөрөл, стандартууд гэх мэт. Бид үүнийг ашиглан барилгын материал үйлдвэрлэл, импорт, худалдааны өргөн боломжоо нэг цонхоор мэдээлэл авахуйц байдлаар албан ёсоор оруулах нь чухал. Хэрэглэгч, худалдан авагч, барилгын үйлдвэрлэл худалдаа эрхлэгчид стандартад нийцсэн, чанар үнийн өрсөлдөөнд биднийг жиших, барилгад тавигдах шаардлага хангах бүтээгдэхүүнийг шилж сонгох, бүх төрлийн мэдээллийг ам дамжсан яриа, цуу үгээр биш салбарын нэгдсэн мэдээллийн сангаас авдаг болох нь чухал юм. 

Цаашид барилгын салбарын нэр хүнд чанараар илэрхийлэгдэх ёстой. Цемент, дүүргэгч материал, дулаалгын материал, бетон хийц эдлэл, барилгын засал чимэглэл, цахилгаан, сантехникийн тоног хэрэгслүүд, холбоо дохиолол, фасадын үндсэн болон угсралтын материалын үйлдвэрлэл, экспорт, нийлүүлэлтдээ олон компани чанарын шилжилт хийж байгаа ч тэр талаарх нэгдсэн мэдээлэл хомсоос хямд чанаргүй материал төсөөллөөс давж нэр хүндээ өсгөж чадахгүй байна. Чанаргүй материалаас үүдэн барилгын фасад ховхорч хуурах, ус алдах, хана цуурах зэрэг олон асуудлаас болж олон хэрэглэгчид эд хөрөнгөөрөө хохирдог. Гэвч энэ талаар хэрэглэгчид төдийлөн гомдоллодоггүй, хэвийн үзэгдэл мэт хүлээн авч, дасан зохицож байгаа нь ирээдүйд үр хүүхэддээ өвлүүлэх үнэт хөрөнгийн үнэ цэн буурч, цаашид эрүүл мэндээрээ хохирох тохиолдол гарч болохыг үгүйсгэхгүй юм. Тиймээс барилгын материалын ханган нийлүүлэлт, материалын чанар, түүнд тавигдах хяналтыг нэгдсэн журмаар хөндөх нь зүйтэй мэт. Зүгээр wechat аар барилгын материал захиалаад, гаальтай машинаар татваргүй орж ирдэг олон бүтээгдэхүүн ингэж салбарын нэр хүндийг унагадаг. 

МБМҮХ -ны судалгаагаар барилгын материалын 60 орчим хувийг дотооддоо үйлдвэрлэж, 40 хувийг импортолж байгаа тоон мэдээ байдаг бөгөөд үүнийг барилгад өргөн ашиглагддаг 40 гаруй нэр төрлийн бүтээгдэхүүний үнийн дүнгээр авч үзвэл 79 хувийг дотооддоо, үлдсэн 21 хувийг зайлшгүй импортолж байна. Гэвч Барилгын төсөвчдийн холбооноос гаргасан судалгааны барилгын төсөв өртгийн материалын орцыг харвал 36 хувийг дотоодын, 64 хувийг импортын материал эзэлдэг. Энэхүү статистик мэдээлэл зөрүүтэй байгаа нь импортоор орж ирж байгаа барилгын материалуудыг гаальд бүрэн мэдүүлдэггүй, татваргүй, хяналтгүй материалууд дотоодын зах зээлд ихээхэн нийлүүлэгдэж байгаатай холбон тайлбарлаж болох юм. 

БНХАУ- ын иргэд Монголд барилгын материалын худалдааны чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байна.

Тэд албан ёсны эрхтэй худалдаа эрхэлдэг дотоодын байгууллагуудын дунд судалгаа, тандалт хийж, хамгийн эрэлттэй байгаа материалиудын ижил төстэйг хямд үнээр авчирч, дотоодын хэрэглэгч болон худалдаа эрхлэгч нарт зарж борлуулдаг,  Мөн европын албан ёсны эрхтэй материалуудын лого, таних тэмдгийг үл анзаарагдах багахан өөрчлөлт оруулдаг хятад арга дотоодын зах зээлд цөөнгүй байгаа тухай ч ил далд ярьдаг, мэддэг. Даац, хийцийн гол нэрийн бүтээгдэхүүнийг хил гааль дээр илүү анхааран ажилладаг ч нэгэнт хил даваад дотоодын зах зээлд нийлүүлэгдсэн будаг, дотор засал, сантехникийн материалиудын чанарт тэр болгон хяналт тавих боломжгүй. Энэ бүхэн ерөөсөө нэгдсэн бодлогын зангилаа дутаж байгааг харуулж байна. Барилгын тухай хуульд зааснаар хүний амь нас, эрүүл мэнд, байгальд орчинд сөрөг нөлөөлөлгүй, чанарыг баталгаажуулсан гарал үүслийн гэрчилгээ, лабораторийн батламжтай, чанарын шаардлага хангасан зориулалтын сав, баглаа, боодол, хаяг шошготой, тусгай зөвшөөрөл, тохирлын гэрчилгээтэй, бүтээгдэхүүн нь үндэсний болон олон улсын стандартыг хангасан, лабораторийн шинжилгээнд хамрагдсан байх гээд бүх шаардлагыг хангасан чанартай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, импортлохыг манай компаниуд эрмэлзэн хичээн ажиллаж байна. 

Гэвч төсвөө хэмнэхийн тулд хямд материал ашигладаг үзэгдлийн ард энэ нөр их хичээл зүтгэл ялгарч чадахгүй байна. Хамгийн энгийн жишээ нь будаг. "Нийслэлийн эрүүл мэндийн үндэсний төв ДЭМБ-ын гаргасан зөвлөмж, стандартыг баримтлаад туршилт хийж үзэхэд будаад 3 хоносны дараа шинжлэхэд тэр стандартаас хэд дахин давсан. Зарим тохиолдолд бүр 100 дахин давсан нь бий. Долоо хоногийн дараа дахин шинжлэхэд огт буураагүй. Уг нь дотоод орчны бохирдол, хор нөлөө тодорхой хувиар буурах ёстой байдаг. 28 хоногийн дараа шинжлэхэд тодорхой хувиар буурсан ч хүний эрүүл мэндэд үзүүлэх сөрөг нөлөө нь хэвээр байсан". Тэр дундаа цавуутай хавтангууд, шингэлэгч ашигласан будаг зэрэг нь 10, 20 дахин их хор ялгаруулж буйг тогтоосон. Шингэлэгч бодисууд дотор формальдегид, бензол, ксилол, толуол зэрэг Монголд хэмжиж чадаж байгаа 7 төрлийн хорт бодис бүгдээрээ илэрч байгаа. "Дурьдсан бодисууд бүгдээрээ хорт хавдар үүсгэдэг. Ялангуяа формальдегид, бензол нэгдүгээр зэргийн хорт хавдар үүсгэдэг бодисууд байсныг судалгааны дүндээ дурджээ. Энэ судалгаанд “Бид 2019-2020 оны хооронд 144 нэгжээс 583 дээж цуглуулж аваад, Олон улсын математикийн загварчлалаар, АНУ-ын хавдрын эрсдэлийн аргачлалын дагуу үнэлгээ хийсэн. Тэгэхэд цэцэрлэг, сургуулийн насны хүүхдүүд хорт хавдраар өвчлөх маш өндөр магадлалтай гэж гарсан” гэжээ. Энэ бүгд сургууль амарсаны дараа хийгдэж байгаа сургууль цэцэрлэгийн засварын дараах дүн. Эндээс материалын чанар стандарт ямар чухал болохыг мэдэж болох юм. 

2022 онд БХБЯ -аас хамтарсан шалгалтын хүрээнд Барилгын арматур 1 тн тутамд 200кг дутуу буюу тонн жиндээ хүрэхгүй, чанарын шаардлага хангахгүй нөхцөл байдлыг тогтоосон. Бусад материалууд дээр ч гэсэн олон асуудлууд гарч ирж байна. Тиймээс чанартай найдвартай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгчдийн нэгдсэн мэдээллийн санг үргэлж шинэчилж, салбарын нэгдсэн мэдээллийн сүлжээнд байршуулснаар бид тохирлын баталгаатай чанартай материаллын хэрэглээг нэмэгдүүлж чадна. Монголчууд хамгийн хямд чанаргүй материал оруулдаг, хямд материаллаар чанаргүй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг, ерөнхийдөө барилгын салбар үнэ нь тэнгэрт чанар нь газарт гэсэн шүүмжлэлүүдийг барилгын материал үйлдвэрлэгч, ханган нийлүүлэгч бид бодит үйл хэргээрээ няцаан ажиллаж байгаа ч нөгөө л хямд чанаргүй бүтээгдэхүүн нийлүүлэгчдийн нийгмийн нөлөө, хямд үнийн дээр гарч чадахгүй байна. Тиймээс салбарын хөгжлийн гол тулгуур болохын хувьд барилгын салбарын нэгдсэн мэдээллийн сүлжээ бий болгох, салбарын мэргэжлийн ТББайгууллагуудын оролцоог нэмэгдүүлэн ажиллах нь юу юунаас ч илүү чухал байна.