2013 онд Засгийн газраас хэрэгжүүлсэн гол нэрийн бараа, бүтээгдэхүүний үнийг тогтворжуулах дунд хугацааны хөтөлбөрийн хүрээнд Монголбанк, Барилга хот байгуулалтын яам хамтран  “Барилгын салбарыг дэмжих, улмаар орон сууцны үнийг тогтворжуулах” дэд хөтөлбөрийг баталсан. Уг хөтөлбөрийн хүрээнд 2013 оны 6 дугаар сараас эхлэн арилжааны арван банк ипотекийн зээлийг олгож эхэлсэн. Одоогийн байдлаар Ариг банк, Голомт банк, Капитрон банк, Төрийн банк, Тээвэр хөгжлийн банк, Хаан банк, Хас банк, Худалдаа хөгжлийн банк, Богд банк гэсэн нийт есөн арилжааны банк тус зээлийг олгож байгаа гэсэн мэдээлэл байгаа юм. 

Орон сууцны санхүүжилтийн тогтолцооны хүрээнд ипотекийн зээлийн нөхцөлүүд, шалгуур үзүүлэлтүүдийг Засгийн газар болон Монгол банкнаас тогтоодог. Ипотекийн зээл олголтын хүрээнд арилжааны банкууд зээл авч буй иргэдээс зээл судалсны нэг хувийн шимтгэл авдаг. Энэ нь хууль бус үйлдэл бөгөөд иргэдийн данс руу нэг хувийн шимтгэлийг банкууд буцаан хийх ёстой гэж улсын дээд шүүх тогтоолоо гэсэн мэдээллийг хуульч О.Батхүү өөрийн цахим хуудсаар дамжуулан олон нийтэд мэдэгдсэн. Энэ мэдэгдлийн дагуу иргэд ипотекийн зээлийн нэг хувийн шимтгэл буцаан олгогдоно гэсэн ойлголттой байсан юм. Гэтэл Монголын банкны холбооноос тус ойлголтыг няцаасан мэдэгдэл гаргажээ. Тус мэдэгдэлд “Шүүхийн шийдвэрт банкууд ипотекийн зээлийн шимтгэлийг авах эрхгүй, буцааж төлөх, шилжүүлэх гэсэн агуулга байхгүй болно. Харин арилжааны есөн банк 20 сая төгрөгийн торгууль төлөх, банкнаас орон сууцны хөнгөлттэй ипотекийн зээл олголтын шимтгэлийг гарч буй зардалтай нь уялдуулан тогтоох арга хэмжээг авахаар болж байгаа юм. Гэтэл хуульч, өмгөөлөгчийн тангараг өргөсөн нэр бүхий өмгөөлөгчид ёс суртахуунгүй авирлаж, шүүхийн шийдвэрийг мушгин гуйвуулж, олон нийтийг төөрөгдүүлж байгаа нь харилцагчийн итгэл дээр тогтдог банкны салбарын тогтвортой байдалд нөлөөлж болзошгүй тул мэргэжлийн Холбооны зүгээс харамсаж байна” хэмээжээ.

Монголын банкны холбооны мэдэгдэл

Иймд бид ил асуудлыг анх олон нийтэд түгээн өөрийн байр сууриа олонтаа илэрхийлээд байгаа хуульч О.Батхүүгээс өнгөрсөн хугацаанд ипотекийн зээл авсан иргэдэд нэг хувийн шимтгэлийг банкууд буцаан олгох эсэх талаар тодруулсан юм. Тэрээр анх ил асуудлыг хөндөн гаргаж шүүх хуралд орсон хуульч юм.

О.Батхүү: Би зөвхөн шүүхийн шийдвэр гаргуулаад орхихгүй, нэг хувийн шимтгэлийг иргэдэд буцаан олгогдох хүртэл хойноос нь явж шаардана

Ипотекийн нэг хувийн шимтгэлтэй холбоотой асуудал нилээн удаан үргэжилсэн. Юуны түрүүнд та энэ асуудалтай холбоотой шүүх хуралд ямар үүрэгтэйгээр оролцож, ямар үр дүнгүүд гараад улсын дээд шүүх иргэдийн талд шийдсэн бэ? 

Өнгөрсөн жилүүдэд ипотекийн зээл олгож байх хугацаанд арилжааны 10 банк зээл судалсны нэг хувийн шимтгэлийг иргэдээс авч байсан. Үүнтэй холбоотой журамтай танилцахаар тухайн зээлийн нэг хувийн шимтгэлийг авах хуулийн үндэслэл байхгүй нь тодорхой байсан. Банкны хүү, шимтгэлтэй холбоотой асуудлыг Банк эрх бүхий хуулийн этгээдийн мөнгөн хадгаламж, төлбөр тооцооны хуулиар зохицуулдаг. Энэ хууль нь дотроо

●    1995 оноос 2021 оны 07 дугаар сарын 01-ныг хүртэл хугацаанд хэрэгжсэн

●    2021 оны 07 дугаар сарын 01-нээс өнөөдрийг хүртэл хэрэгжиж буй хууль гэж бий. 

2021 оноос өмнө орон сууцны зээл авч байсан хүмүүс дунд хууль мэддэг, судалдаг хүн банкуудыг зээл судалсны дүнд нэг хувийн шимтгэл авч байгаа нь хууль бус гэж шүүхдээд ялж байсан удаатай юм билээ. 

Яагаад гэхээр 1995 оноос 2021 оны 7 дугаар сар хүртэл хэрэгжиж байсан хуулинд зээл судалсны шимтгэл авч болно гэж тусгагдаагүй байсан юм. Тэгтэл банкууд 2021оны 07 дугаар сарын 01-нээс хойш хуулинд өөрчлөлт оруулаад зээл судалсны шимтгэл авч болно гэхдээ шимтгэл нь бодит зардалтай уялдсан байна гэж заасан байдаг. 

Банкууд хуулинд авч болно гэсэн хүү, шимтгэлээ л авч болох зохицуулалттай байдаг юм. Би энэ асуудлыг мэдээд холбогдох газар болох Монгол банкинд хандсан. Гэтэл Монголбанк шалгаж байна гэх шалтгаанаар тодорхой хариу өгөхгүй байсан учраас би ШӨХТГ-т гомдол гаргасан. ШӨХТГ 2021 оны 07 дугаар сарын 01-нээс хойш хэрэгжсэн хуулийн хүрээнд тухайн хугацаанаас хойших асуудалд хяналт шалгалт хийсэн. Тус шалгалтыг ШӨХТГ 2022 оны 08 дугаар сард банкууд дээр очоод шалгалт хийтэл банк иргэдээс нэг хувийн шимтгэл авсан бодит зардлаа баталж чадалгүй  уначихсан юм. Бодит амьдрал дээр орон сууцны зээл авч байгаа иргэд бүх материалаа өөрсдөө бүрдүүлдэг бөгөөд бүх зардлаа өөрсдөө гаргасан байхад банкууд зээл өгснийхөө төлөө нэг хувийн шимтгэл авах ёсгүй. 

Иймээс ШӨХТГ банкуудад нэг хувийн шимтгэлийг буцаан олго, мөн банк тус бүр торгууль болох 20 сая төгрөг төл гэсэн акт тавьсан юм. Гэтэл банкууд захиргааны хэргийн шүүхэд гомдол гаргаж, ШӨХТГ-аас Ялалт өмгөөлөгч бид хоёрыг үнэ төлбөргүй үйлчлээд өгөөч гэж гуйсан. Ийнхүү бид хоёр шүүх хуралд орж захиргааны хэргийн анхан шатны шүүх дээр банкууд ялсан харин захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүх дээр иргэдийн талд асуудал шийдвэрлэгдсэн юм. Тэгтэл банкууд улсын дээд шүүхэд гомдол гаргатал тус асуудлыг хэлэлцэхээс татгалзсан. Өөрөөр хэлбэл захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүх зөв шийдсэн байна гээд шийдвэрийг хэвээр үлдээсэн бөгөөд 09 дүгээр сарын 11-ны өдөр энэ бүхэн эцэслэн шийдвэрлэгдсэн. Иймд банкууд тус шийдвэрийн дагуу: 

●    20 сая төгрөгийн торгууль төлнө.

●    Хууль бусаар авсан нэг хувийн шимтгэлээ буцааж олгоно.

Үүнийг нэг сарын хугацаанд биелүүлэх ёстой гэсэн шүүхийн шийдвэр гарсан. 

Монголын банкны холбоо, Шүүхийн сургалт, судалгаа мэдээллийн хүрээлэн гэх зэрэг байгууллагуудаас шүүхийн шийдвэрт нэг хувийн шимтгэлийг иргэдэд буцаан олго гэсэн заалт байхгүй гэсэн мэдэгдэл гаргасан. Тэгэхээр нэг хувийн шимтгэл олго гэсэн шүүхийн шийдвэр гараагүй юм биш үү. Эсвэл иргэдэд учирсан хохирлыг барагдуулах ёстой гэсэн үүднээс та нэг хувийн шимтгэлийг буцаан олгох ёстой гэж яриад байна уу? Үүнийгээ тайлбарлаач. 

Яг шүүхийн шийдвэрт нэг хувийн шимтгэлийг буцаан олго гэсэн үг, үсэг байхгүй. Харин шүүхийн шийдвэрт яг юу гэж гарсан бэ гэхээр 

1.    Банкууд нэг хувийн шимтгэл авсан нь хууль бус. 

2.    Энэ зөрчлийг арилга

3.    Зээлийн гэрээндээ өөрчлөлт оруул гэсэн шийдвэр тус тус гарсан. 

Энэ зөрчлийн үр дагаврыг арилга гэдэг нь ямар ч хуульчаас асуухад иргэдэд учирсан хохирол болох мөнгийг буцаан олго гэсэн үг гэж хариулна. Өөрөөр хэлбэл банкууд хууль бусаар мөнгө авсан учраас энэ зөрчлийг арилга гэдэг нь мөнгийг буцаан олго гэсэн утгатай юм. Жишээ нь, нэг хүн чиний машиныг хулгайлаад зарчихсан гэвэл тэр хүн ял авна. Гэхдээ тэр хүн чамд учирсан хохирлыг буцааж төлөх ёстой. Үүний эцэст энэ асуудал шийдэгдэнэ. Үүнтэй адил банкууд 20 сая төгрөгийн торгууль төлнө гэдэг нь шорондоо суучихсан гэсэн үг. Хүн болгоноос хууль бусаар олгосон мөнгөө буцаан олгосны дараа тухайн зөрчил арилна гэсэн агуулгатай шийдвэр гарсан. Би банкуудыг ашгийн төлөө байгууллага гэдгийг ойлгож байна. Гэхдээ энэ мөнгийг ашиглаад жаахан удаачихъя гэж бодож магадгүй, авах ёсгүй мөнгөө авчихсан нь шүүхээр тогтоогдчихсон байхад иргэдэд нэг хувийн шимтгэлийг буцаан олгох ёстой л гэсэн үг. 

Улсын дээд шүүхийн шийдвэр 09 дүгээр сарын 11-нд эцэслэгдсэн. Иймээс удахгүй шүүхийн шийдвэрийг биелүүлэх нэг сарын хугацаа дуусах юм байна. Энэ хугацаанд банкууд 20 саяын торгуулиа төлсөн болон нэг хувийн шимтгэлийг иргэд рүү шилжүүлсэн тохиолдол гарсан болов уу? Хэрвээ нэг сарын хугацаандаа төлөхгүй бол цаашдаа яг яах юм бэ? 

1.    Есөн банкнаас Хас банк 20 сая төгрөгийн торгуулиа төлсөн. Шүүхийн шийдвэрийг сайн дураар биелүүлэх үүрэгтэй. Хэрвээ биелүүлэхгүй бол албан гүйцэтгүүлэх ёстой гэж заасан байдаг. Хэрвээ хугацаандаа мөнгө хийгдээгүй байх юм бол албадан биелүүлэх хүсэлтээ өгөөд шүүхээс захирамж гаргана. Үүнийг нийслэлийн шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэлийн албанд хүлээлгэж өгвөл тухайн албанаас банкуудад зөрчил арилга гэсэн албан бичиг илгээх болно. Хэрвээ мөнгө олгогдохгүй бол дансыг нь хаагаад ч юм уу мөнгийг олгох хүртэл явах болно. 

2.    Нийт 2013-2023 он хүртэлх 10 жилийн хугацаанд 115 мянган иргэний ипотекийн зээлийн нэг хувийн шимтгэл болох 49 тэрбум төгрөгийг буцаан олгох ёстой гэсэн тооцоо гаргасан. Энэ мөнгө бол банкуудын хувьд маш бага мөнгө юм. 2022 онд гэхэд ХХБ 228 тэрбум, Хаан банк 448 тэрбум, Голомт банк 80 тэрбум гэсэн ашигтай ажилласан байдаг. Гэтэл би арван жилийн хугацаанд 49 тэрбумыг 10 банканд хуваахаар маш бага мөнгө гарна. Энэ мөнгийг банкууд өнгөрсөн арван жилийн хугацаанд хангалттай эргэлдүүлээд ашиг орлого олчихсон учраас иргэдэд учруулсан хохирлоо арилгах ёстой. 

3.    Олон улсад ийм жишээ байдаг бөгөөд Англид орон сууцны зээлийн шимтгэлийг авдаг. Гэхдээ тэр нь 0,5-1% байдаг. Герман 2010 онд хэсэг хуульчид нийлж ил асуудлаар банкуудыг шүүхэд өгсөн тохиолдол гарсан. Тус шүүхээр хуульчид ялж 2016 онд шүүхийн шийдвэрийн хүрээнд хүмүүсийн шимтгэлийг буцаан олгож байсан юм. Би яагаад Герман улсын жишгийг яриад байна вэ гэхээр Монголын эрх зүйн систем, иргэний хууль Герман улсаас эхтэй. Иймд манай улсад ч мөн адил зохицуулалт үйлчлэх ёстой гэж үзэж байна. Хамгийн гол нь шимтгэл авлаа гэхэд тэр нь бодит зардал буюу томилолтын зардал, бензин, өдрийн цалин гэх мэт бодит зардал гарсан байх ёстой. 

2021 оноос хойш болон өмнө гэсэн 2 хуулиар зохицуулагддаг юм байна. Тэгэхээр 2013-2021 оны 07 дугаар сарын 01-нээс өмнөх ипотекийн зээл авсан иргэдийн мөнгийг буцаан олгох ёстой юм уу? Зөвхөн 2021 оны 7 дугаар сараас хойш иргэдийн мөнгийг олгох юм уу? 

2013 оноос 2021 оны 07 дугаар сарын 01-нээс өмнө ипотекийн зээл авсан иргэдийн нэг хувийн шимтгэлийг шүүхийн шийдвэртэй, шийдвэргүй олгох үүрэгтэй. Яагаад гэвэл тухайн үед 1995 оны хууль хэрэгжиж байсан учраас тухайн хуулинд шимтгэл авч болно гэж заагаагүй байсан юм. 2021 оны 07 дугаар сарын 01-нээс авч болно гэхдээ бодитой авна гэж заасан. Тэгтэл банкууд 50 сая төгрөгний зээлнээс 500 мянга төгрөгний шимтгэл шууд л авч байсан. Энэ нь өөрөө шимтгэл биш хураамж болж байгаа юм. Шүүх дээр бид нар есөн банкнаас зардлын баримтаа аваад ир гэхэд баримт гаргаж ирж чадаагүй учраас бид нар ялсан юм. 

Таны энэ яриад байгаагын эсрэг зарим нэр бүхий байгууллагууд мэдэгдэл гаргасан. Үүнтэй холбоотой иргэд таны үгэнд эргэлзэж хэнд нь итгэхээ мэдэхгүй болчихсон. Энэ асуудал бас л нэг цуураад өнгөрөх сэдэв үү?

Шүүхийн шийдвэр бол банкуудын хууль бус үйлдлийг тогтоогоод 20 сая төгрөгийн торгууль тавьчихсан. Ялагдсан хүн юу ч гэж ярьж болох юм. Батхүү хуульч худлаа ярьж, попорч байгаа гэх мэт ярьж болно. Би зөвхөн шийдвэр гаргуулаад орхихгүй энэ мөнгийг олгох хүртэл хойноос нь явж шаардана. Би хувь хүнийхээ хувьд Монгол банканд гомдолтой байгаа. Монгол банк арилжааны банкны үйл ажиллагааг хянах ёстой байтал тэгсэнгүй. Би монгол банканд миний талд ор гэсэнгүй, банкуудын талд ч оролгүй зүгээр хуулинд юу гэж заасан түүний дагуу ажлаад өгөөч л гэсэн. Банкууд давуу байдлаа ашиглаад хүнд тулгаж байна. 

Энэ жил надад хувь иргэн хандаад төрийн банкнаас нэг хувийн шимтгэлээ эргүүлэн авах гээд шүүхдээд ялалт байгуулсан. Гэвч аль 5 сард болсон шүүх хурлын шийдвэр одоо болтол хэрэгжээгүй тухайн иргэнд маань мөнгө нь орж ирээгүй л байна. Өгөх гэсэн чинь өнгөрсөн жил төсөв батлагдчихсан бид нар аль зардлаас гаргаж өгөхөө мэдэхгүй байна гэх мэт тайлбар тавьдаг. Нэг хүн дээр ийм асуудал болж байгаа юм чинь 20-30 мянган хүний асуудал дээр эцсийн мөч хүртэл шалтаг хэлнэ  байх. Гэхдээ би олгуулах болно. 

Би мөн банкуудтай холбогдож үзсэн л дээ. Шүүхийн шийдвэрт тийм зүйл байгаагүй гэсэн зүйл л яриад байгаа юм. Тиймээс шүүхийн шийдвэрт нэг хувийг буцаан олгох ёстой гэсэн үг дутаад байна уу? Эсвэл үүнийг өөрөөр яаж ойлгомжтойгоор зохицуулах ёстой байсан бэ? 

Хуулийн үг хэллэг хэцүү төвөгтэй л дөө. Зөрчлийн үр дагаврыг арилгахыг даалгах гэсэн үг шүүхийн шийдвэрт байгаа. Энэ нь өөрөө нэг хувийн шимтгэлийг авсан нь зөрчил, түүний үр дагавар болох мөнгийг буцааж олгосноор зөрчил арилах юм. Би гол нь хэвлэл мэдээлэлд яриа өгөхдөө зөрчлийн үр дагаврыг арилгах ёстой гээд ярьвал ойлгох хүн ховор. Иймээс би бүх хүнд ойлгомжтойгоор нэг хувийн шимтгэл авсан нь хууль бус байна. Тийм учраас үүнийг буцаан олгуулах шийдвэр гарсан гэж тайлбарласан. Үүнийг ч банкууд ойлгож байгаа. 

Эцэст нь иргэд танд итгээд ипотекийн нэг хувийн шимтгэл буцаан олгогдох уу? 

Болно, шүүхийн шийдвэр гарчихсан учраас олгуулна.  

Харин бид үргэжлүүлэн шүүхийн шийдвэр болоод хэрэгжилтийн талаар тодруулахаар ХасБанкны Иргэдийн банкны газрын захирал Ц.Ганболдтой холбогдлоо. Тухайн банк нь шүүхээс гаргасан шийдвэрийн дагуу торгууль болох 20 сая төгрөгөө төлсөн бөгөөд иргэдийн дунд тухайн банкийг ипотекийн зээлийн нэг хувийн шимтгэлийг буцаан олгоно гэсэн хүлээлт үүсээд байна

Ц.Ганболд: Шүүхээс ипотекийн зээлийн шимтгэлийг буцаан олгох талаар шийдвэр гараагүй 

Одоогийн байдлаар танай банк ипотекийн зээлийг хэвийн олгож байгаа юу?

ХасБанк ипотекийн зээлийн хүсэлтийг бүх салбар тооцооны төвөөрөө дамжуулан хэвийн хүлээн авч, дарааллын дагуу шийдвэрлэж байна. 2023 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдөр Монголбанкны Ерөнхийлөгчийн тушаалаар “Орон сууцны ипотекийн санхүүжилтын журам”-д өөрчлөлт орж, Улаанбаатар хот болон орон нутагт олгож буй зээлийн дээд хэмжээ ижил буюу 150 сая төгрөг болсон бөгөөд бид энэ шинэ нөхцөлийн дагуу зээлийн хүсэлтүүдээ хүлээн авч байна.

Шүүхийн шийдвэрт ипотекийн зээлийн нэг хувийн шимтгэлийг нийтэд нь хавтгайруулан 1 хувь гэж тогтоон шимтгэл авч байгаа нь Зөрчлийн тухай хууль, Хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах тухай хууль тогтоомжийг тус тус зөрчсөн гэж үзсэн. Яг нэг хувь биш тухайн хүний зээлийн судалгаанаас хамаарч 0.1; 0.5; 0.3 гэх мэт янз бүрээр шимтгэл авч болох юм байна гэж ойлгосон. Тэгэхээр танай банк цаашдаа иргэдээс яг ямар зохицуулалтайгаар шимтгэлийг авах вэ? Үүнийг тайлбарлаач.

Банкнуудад зээлийн хүсэлт хүлээн авахаас эхлээд, судалгаа, зээлийг олгох, тайлагнах, МИК-д шалгуулан тэнцүүлэх, зээл олгосоны дараах хяналтууд зээлийн хугацааны туршид хийгддэгтэй холбоотой санхүүгийн зардлууд гарч байдаг. Монголбанкны ерөнхийлөгчийн 2008 оны Ипотекийн журамд ипотекийн зээлийг олгохтой холбоотой гарах 8 төрлийн зардлыг тусган 1 хувь хүртэл дүнгээр шимтгэл авахаар заасан байдаг. Түүнчлэн банк өөрийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний шимтгэл, хураамжийн хувь, хэмжээг үндэслэлтэй тогтоох үүрэгтэй байдаг бөгөөд эдгээр үндэслэлээр зээлийн шимтгэлээ тогтооно.

Монгол банкнаас арилжааны банк болох танай байгууллагад иргэдээс зээл судалсны шимтгэлийг хэрхэн, ямар зохицуулалттайгаар авах тухай шийдвэр, тушаал гаргаж хариуцуулан өгсөн болов уу? 

“Банк эрх бүхий этгээдийн мөнгөн хадгаламж, мөнгөн хөрөнгийн шилжүүлэг, зээлийн үйл ажиллагааны тухай хууль” батлагдсанаас хойш Монголбанкны хяналт шалгалт тогтмол хэрэгжиж байгаа ба одоогоор иргэдээс авахаар тогтоосон зээлийн шимтгэлтэй холбоотой Монголбанкнаас шийдвэр, тушаал гаргасан мэдээлэл байхгүй байна. Энэ асуудалтай холбоотойгоор Ипотекийн зээлийн шимтгэлийг буцаан олгоно гэсэн төөрөгдөл зарим иргэдийн дунд үүссэн. Шүүхээс ипотекийн зээлийн шимтгэлийг буцаан олгох талаар шийдвэр гараагүй бөгөөд энэ талаар Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүх болон Улсын дээд шүүхийн дэргэдэх шүүхийн сургалт, судалгаа, мэдээллийн хүрээлэнгээс албан ёсоор өөрийн цахим хуудсаар дамжуулан иргэдэд тайлбар, мэдээлэл гаргасан. Тус мэдээлэлд  2023 оны 06 дугаар сарын 13-ны өдөр Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхээс хэргийг хянан “ШӨХТГ-аас арилжааны банкнуудын шимтгэл авч байгааг зөрчил гэж огт дүгнээгүй, харин санхүүгийн үйлчилгээ үзүүлэхэд буюу тухайн иргэнд зээл олгоход гарч буй бодит зардалтай нь уялдуулан ипотекийн зээлийн шимтгэлийн хувь, хэмжээг үндэслэлтэй тогтоогоогүй, ижил хэмжээгээр гэрээнд тусгаж зээлдэгчээр төлүүлж холбогдох хууль тогтоомжийг зөрчсөн гэж үзэж ...” шийтгэлийн хуудас, эрх бүхий албан тушаалтны зөрчлийн үр дагаврыг арилгуулах даалгавар бичсэн нь үндэслэлтэй...” гэж шийдвэрлэжээ. Улсын дээд шүүхийн Захиргааны хэргийн танхимын 2023 оны 09 дүгээр сарын 11-ний өдрийн нийт шүүгчдийн хуралдаанаар нэр бүхий 9 банкны гомдолтой, ШӨХТГ, тус газрын улсын байцаагчид холбогдох маргааныг хяналтын шатны шүүх хуралдаанаар хэлэлцүүлэхээс татгалзсанаар давж заалдах шатны магадлал хүчин төгөлдөр болсон байна. Улмаар Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн магадлалын дагуу нэр бүхий 9 банк:

1.    Зөрчлийн тухай хуулийн 10.7 дугаар зүйлийн 4.7-д заасны дагуу "хэрэглэгчийг хууль бусаар хохироох худалдааны арга хэрэглэсэн" зөрчил үйлдсэн тул тус бүр 20 сая төгрөгөөр торгуулах;

2.    Орон сууцны ипотекийн зээл олголтын шимтгэлийг гарч буй зардалтай нь уялдуулан үндэслэлтэй тогтоож, харилцагчтай байгуулж буй зээлийн гэрээнд өөрчлөлт оруулах үр дагавар үүсжээ. 

Тус магадлалаар өмнө ипотекийн зээл авсан иргэдэд 1 хувьд суутгуулсан шимтгэлийг буцаан өгөх талаар шийдвэр гаргаагүй болно хэмээн мэдэгдсэн. 

Ийнхүү шүүх хуралд орсон хоёр тал хоёр өөр мэдэгдэл өгч байгаа юм. Үүний зангилааг гаргахын тулд захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүгч О.Оюунгэрэлтэй туслахаар нь дамжуулан холбогдоход мэдээлэл өгөх боломжгүй бөгөөд олон нийттэй харилцахаас лавлахыг санал болголоо. Ийнхүү захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн олон нийттэй харилцах хэлтсийн дарга Гантулгатай холбогдоход тэрээр уг нь шүүхийн шийдвэрийг шүүгчээс өөр хүн тайлбарлах ёсгүй байдаг юм. Гэхдээ ил асуудлын шүүхийн хураангуй олон нийтэд ил тод байгаа учир би тайлбар хэлье. Тухайн хураангуйг уншвал ойлгомжтой байгаа. Шүүхийн шийдвэр юу гэж гарсан бэ гэхээр “Ипотекийн зээлийн үйл ажиллагаанд оролцогч талуудын хариуцлагыг нэмэгдүүлэх үүднээс дараах зардлыг шингээсэн шимтгэлийг зээлдүүлэгч зээлдэгчээр төлүүлэх бөгөөд энэ нь нийт зээлийн дүнгийн 1 хувиас хэтрэхгүй байна” гэж зээлдүүлэгчээр төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн байхад нэр бүхий 9 банк нь ипотекийн зээлийн шимтгэлийн хувь хэмжээг хэрхэн тооцсон аргачлал, үндэслэл, эдийн засгийн нарийвчилсан тооцоо судалгаа хийлгүйгээр нийтэд нь хавтгайруулан 1 хувь гэж тогтоон шимтгэл авч байгаа нь Зөрчлийн тухай хууль, Хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах тухай хууль тогтоомжийг тус тус зөрчсөн гэж давж заалдах шатны шүүх дүгнэсэн. Цаашдаа банкууд 1 хувь хүртэлх хувь гэж тооцно уу гэхээс яг 1 хувь гэж тооцохгүй уян хатан байх ёстой гэж үзсэн. Өөрөөр хэлбэл ипотекийн зээл тус бүрт гарч болох зах зээлийн зардал харилцан адилгүй, шимтгэлийн хувь хэмжээг 1 хувь хүртэлх хэмжээнд сонгох боломжтой байхад нэр бүхий 9 банк шимтгэлийн хувь хэмжээг ижил хэмжээтэй тогтоож байгаа нь Зөрчлийн тухай хуулийг зөрчсөн гэж үзсэн байна. Харин иргэдийн данс руу нэг хувийн шимтгэлийг буцаан олгох ёстой гэсэн шийдвэрийг шүүх шийдвэрлээгүй” хэмээлээ. 

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн тайлбарыг харвал хяналт шалгалтаар нэр бүхий 9 банкийг Зөрчлийн тухай хуулийн 10.7 дугаар зүйлийн 4.7 дахь заалтад “хэрэглэгчийг хууль бусаар хохироох худалдааны арга хэрэглэсэн” зөрчил гаргасан гэж үзэж шийтгэл оногдуулсныг  шүүхээс зөв гэж дүгнэв хэмээсэн байлаа.

Үүнд нэгэн ойлголтын зөрүү үүсэж байгаа нь зөрчлийг арилгах гэх үг юм. Иймд шүүхийн шийдвэрт зөрчлийг арилга гэсэн үг байгаа учраас энэ нь ипотекийн зээлийн нэг хувийн шимтгэлийг иргэдэд буцаан олгох боломжтой гэсэн дүгнэлтэд хүрэхэд хүргэж байна.